Bestuur/prins van Oranje

De prins komt naar de stad; men wilde hem vereren met een maaltijd; prins had geen tijd; besloten hem te veren met 200 ducatons.
11.01.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Gezondheid/Leproserie

Joris de Louwe kan geen borg stellen en zijn huizen zijn nog niet verkocht; het land buiten de H'poort staat onder water; besloten hem als hij geen borg kan stellen gevangen te zetten op de burgerskamer in de Gevangenpoort.
21.01.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen + gezw.

Gezondheid/Leproserie

Rekest 3 dochters van De Louwe; om hun vader niet gevangen te zetten wegens zijn hoge ouderdom; volgt tekst rekest: vraagt om compassie; besloten: te persisteren bij de vorige resolutie.
21.01.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen + gezw.

Handel/beurtveer

Benoeming, op rekest, van Anthonis Willemsz. tot marktschipper op Haarlem; hij is deken van het schippersgilde.
28.01.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Religie/bestuur

Gelezen een akte van Staten-Generaal d.d. 25 januari j.l. waarbij zij Reynder de Hee, poorter van 's-Hertogenbosch, priester en voormalig pastoor van Maren en Kessel toestaan om nog één jaar in 's-Hertogenbosch te verblijven "om hem te laeten cureren van sijne accidenten mits hem gedraegende in alle stillicheyt ende hem regulerende naer de placcaeten deser landen op het stuck van de paepsche geestelijcheijt geemaneert...".
03.02.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Handel/markten

Vaststelling publikatie die wordt aangeplakt in stad en meierij en waarvan publikatie wordt verzocht in de courantiers in Antwerpen en Amsterdam; betreft herstel van de gewone paardemarkten en wel 3 markten die elk 3 dagen duren resp. op de tweede maandag in de Vasten, 9 mei en 3 dagen voor St. Jan Baptist; beloofd wordt vrijgeleide enz.; hij die op de eerste markt de mooiste paarden aanbrengt krijgt als een verering een zilveren roskam.
15.02.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Handel/Amsterdam

Ingekomen is (al eerder) een vonnis van de Hoge Raad waarin het stapelrecht van Dordrecht beperkt wordt; vastgesteld wordt een brief aan de magistraat van Amsterdam; 's-Hertogenbosch bedankt Amsterdam; wij hebben onze schippers ingelicht en gevraagd ons op de hoogte te houden van nieuwe inbreuken door die van Dordt.
22.02.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Gezondheid/zinneloosheid

Rekest Adriaan van der Schoot, inwoner van Ginneken, om zijn nicht Adriana d.v.w. Nicolaas van Hulst "in eene frenesie gevallen" op te nemen in het zinnelooshuis; zij is namelijk een geboren poorteres van 's-Hertogenbosch; blijkt na verhoor van Van der Schoot dat deze vrouw al 9 jaar in Breda in een klooster heeft gewoond; zij is al 5 jaar krankzinnig; de vader van deze vrouw is een soldaat; besloten: verzoek afgewezen.
22.02.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Openbare werken/stadhuis

Het hout van de afgebroken toren moet worden gebruikt voor de bouw van een nieuwe vierschaar.
24.02.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Garnizoen/serviesgeld

Het garnizoen heeft nu al 30 maanden serviesgeld tegoed.
24.02.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Handel/haven

De havenmeester klaagt over wanorde in de haven ontstaan door het liggen van de Maasschepen geladen met kolen en kalk; besloten: commissoriaal.
02.03.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Handel/beurtveer

Brief van de stad Antwerpen ingekomen met het verzoek om, nu het vrede is, een wagenveer op te richten tussen 's-Hertogenbosch en Antwerpen; dit heeft Antwerpen ook gedaan met Zevenbergen, Breda en Bergen op Zoom.
02.03.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Religie/onderwijs

De Kerkeraad klaagt over een paaps A B C boekje gedrukt door de Bossche drukker Jan van Turnhout in 1648; er zijn ook klachten over het slechte onderwijs; besloten de scholarchen te vragen de scholen in de stad te inspecteren; het wordt verboden, als dat nog niet bepaald zou zijn, om paapse boeken te drukken zonder voorafgaand onderzoek door de scholarchen.
09.03.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Religie

Twee predikanten en ouderling klagen namens de Kerkeraad over de katholieke conventiculen; in 1638 zijn alle geestelijken de stad uitgezet; sedert 1640 hebben veel geestelijken een vergunning gekregen om voor enkele dagen in de stad te verblijven; zij zijn daarop gebleven; sedertdien zijn er veel katholieke diensten; ook zeer veel kwezels en kloppen die kathechiseren; in de schuilkerken komen 400-600 mensen; zij stellen voor de strenge plakkaten geldig in Groningen, Friesland, Schoonhoven etc. hier in te voeren; zij willen daarover schrijven aan de Staten-Generaal; de schepenen willen de al verzonden brief van 24 februari zien; ondertussen komt de hoogschout binnen die zegt, na gehoord te hebben waar het over gaat, "daer over niet en was aengesproocken"; de Kerkeraad klaagt ook over "groote vuijlicheijt, ... jaer lichaemelijcke ende geestelijcke overcuijsheijt [sic]"; de afgevaardigden willen de brief eerst niet laten zien wegens de opmerking van de hoogschout; later wordt afgesproken dat de schepenen de brief onder embargo mogen zien.
10.03.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Religie

Besloten om op aandrang van de Kerkeraad de Staten-Generaal te vragen om te maken een "generael reglement over 't weeren van de paepen ende paepsche conventiculen".
11.03.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Rechtspraak/Meierij

De hoogschout beklaagt zich in het college van schepenen over een incident voorgevallen in Oss; zij wilden drie rotmeesters te Oss aanhouden; bij de arrestatie verzetten deze personen zich en zo ook de inwoners; "naer dat bij den meergen. inwoonderen van Oss de clocken waeren getrocken ende horens geblaesen, deselve met ontrent twee hondert mannen soo te voet als te paerde gewaepent met stocken, halve pijcken, vorcken, roers ende ander geweer hun waeren komen volgen, ende de voors. gevangenen fortselijck ende met groote dreijgementen van doorschieten ende anders hadden affgenomen, waertegens den voorn. stadthouder ende vorsters anders niet hadden connen doen als protesteren.".
11.03.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Economie algemeen/Meierij

N.a.v. een verzoek van de blokmeesters schrijft de magistraat aan de Staten-Generaal een brief; sedert de vrede is de welvaart afgenomen; reden: neringen ten plattelande nemen toe, veel soldaten zijn ontslagen, garnizoen is klein; de verponding op de huizen is veel te hoog; veel huizen zijn belast met renten.
17.03.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Rechtspraak/ingebieder

Rapport van een cie met een ontwerp-instructie voor de ingebieder; het stuk is gebaseerd op de raminge van 1495 en op de verordening op het bedienen van de justitie van 1530; op enkele punten zijn deze stukken aangepast aan de eisen van de tijd; volgt tekst met tarieflijst (f 111v - f 127v); besloten: aldus vast te stellen; de Godshuizen mogen geen gebruik meer maken van de ruime executorialen die zij nu in bezit hebben; de Raad van Brabant wordt gevraagd dergelijke executorialen niet meer uit te geven; de persoon van de ingebieder; de dienaren van de ingebieder; over het officie in het algemeen; over de taken van het officie in het algemeen; over de Meierij; over de vonnissen en de sommatiën; over de uitvoering van vonnissen; over het salaris van de ingebieder; over de gevangenis; de ingebieder woont in de Gevangenpoort; hij houdt zijn kantoor beneden in de toren onder de gevangenpoort aan de oostzijde wanneer men uit de Hinthamerstraat komt; hij heeft 1, 2 of meer dienaren of plaatsvervangers die een eed af moeten leggen; zij mogen bijna alles doen wat de ingebieder doet; wanneer hij in functie is moet hij, zoals vanouds, een rode roede dragen en voorzien zijn van een wit paard; hij moet alles wat hij doet registreren; het ingebod geldt wanneer er problemen zijn rond een akte verleden voor schepenen of poorters van 's-Hertogenbosch voor zover die betrekking heeft op renten en schulden; het geldt in het Vrijdom, de Meierij en daarbuiten namelijk Ravenstein, Uden, Herpen, Megen, Oyen, Lith, Herewaarden, Gemert, Poppel, Weelde, Ravels etc.; bij de salarissen wordt voor Heerewaarden evenveel betaald als voor Kessel "uijt oorsaeck 't selve eertijts gelegen heeft over dese syde van de Maese"; de tarieven voor de dorpen in de Meierij lopen uiteen van 4 tot 10 str. en zijn afhankelijk van de afstand tot de stad; de ingebieder zorgt ook voor de gevangenen die op last van de hoogschout naar de poort zijn gebracht; hij is verantwoordelijk voor hun leven en welzijn; besloten het huisje onder de gevangenpoort dat voorheen het huis van de ingebieder of cipier was vanwege de stad te verhuren.
29.03.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Rechtspraak/ingebieder

Benoeming, op rekest, van Gerard van der Lith, borger van de stad, tot ingebieder; pacht, zoals voorheen, fl. 300/jaar.
29.03.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Armenzorg

Rapport van de commissie ingesteld 7 oktober j.l. over het weren van de bedelaars; toestroom van bedelaars die kunnen werken zorgt voor veel overlast en overbelasting van de Godshuizen; volgt een ontwerp-verordening met 21 artikelen o.a. over het misbruik van de leerjongens bij ambachtslieden die als slaven gebruikt worden en bedelen; hierover wordt beraadslaagd; voorstel gedaan tot oprichten van een nieuw weeshuis waar de kinderen die in het oude niet opgenomen mogen worden terecht kunnen; te onderzoeken of het vermogen van de St. Elooiskapel, waar arme passanten enige nachten konden verblijven, niet hiervoor kan worden aangewend; zo ook het vermogen van de "baijaert"; het huis van de heren Donkers en Donk zou ingericht kunnen worden voor dit nieuwe weeshuis; het rapport wordt goedgekeurd, de commissie moet uitkijken naar een geschikte plaats voor een weeshuis.
30.03.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Handel/beurtveer

Ingekomen een reglement op de marktschepen op Amsterdam; volgt tekst: vermeerdering van 6 tot 8 marktschepen (ieder de helft); kwaliteitseisen t.a.v. schepen; iedere schipper vaart voor zijn eigen rekening; iedere week vertrekt er uit iedere stad zondag en donderdag een schip; is een schip vol, dan vertrekt het terstond, waarna het volgende geladen kan worden; (aantekening in kantlijn): naast marktschippers zijn er beurtveren, ook wel "noothulpen" genoemd, welke minder goed zijn omdat zij de stromen niet kennen; de marktschippers zijn -en dat is een voordeel- niet onderworpen aan de visitatie van binnenlandse paspoorten; daarom is het naar het oordeel van de kooplieden beter meer marktschippers in te stellen dan te werken met "noothulpen"; de route Zeeland-Bergen op Zoom-zuiden concurreert met die van Amsterdam via 's-Hertogenbosch naar het zuiden (f 113r); besloten dit reglement op te sturen aan Amsterdam om goedgekeurd te worden; een misbruik dat verboden wordt is dat de schippers hun schepen te zwaar beladen, gevolg is dat de reis langer duurt omdat men moet wachten op een gunstige wind; in art. 11 een tarieflijst; wol: Spaanse, Hessense, Pommerse en "Oostersche"; boter: per ton 10 str.
01.04.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Handel/gilden

Rekest kramersgilde: opkomst van de nering van het maken van hoedbanden en knopen met behulp van jongens die zij langs de deuren zenden om te bedelen; verzoek om vreemdelingen te verbieden deze nering uit te oefenen met jongens of molens als zij niet eerst poorter geworden zijn; deze neringen zijn in diverse steden zoals Utrecht onder een gilde gebracht.
02.04.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Industrie/textiel

Rekest Jan le Feure, gereformeerd, die van Rotterdam naar 's-Hertogenbosch verhuisd is, om een octrooi om in 's-Hertogenbosch een "blinckende ofte calander perse" te mogen gebruiken met uitsluiting van anderen; bestemd om te bewerken saaien, kousen, zijde, karsaaien, pletsen e.d.; zo'n pers is in 's-Hertogenbosch nog nooit gebruikt; hij is bang dat een katholieke ondernemer met zo'n pers alle klanten bij hem weghaalt, "waerdoor hem alle de calanten van cooplieden, winckliers ende andere meest alle van deselve roomsche gesinde sijnde"; besloten: mag poorter worden en krijgt een octrooi voor 10 jaar.
02.04.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Gezondheid/gasthuis

De cie-gasthuis (zie 3 aug. 1649) rapporteert: er moet een "redres" komen van het gasthuis; op de eerste plaats moeten alle landerijen die nu in eigen beheer zijn publiek worden verpacht; verkocht moeten worden alle melkkoeien, lege beesten, paarden, kleine dieren, wagens, karren en toebehoren; afschaffen de opper- en onderbrouwer, de koeheder, de koemeid, de hofmeid, de tweede wasmeid en twee bouwknechten; in dienst kunnen blijven een paard, de ziekenmoeder, de kok, de onderkok, de vrouwenmeid, een wasmeid, een naaister, een waakmeid, een knecht in het ziekhuis, een knecht voor de hof en het paard en de portier; het gaat om land onder Vught namelijk 13.5 lopenzaad, 20,5 hont en 5 morgen land, een huisje en een bleek en nog wat land onder Vught; om 23 morgen land in het Boschveld; besloten: eenstemming, akkoord.
08.04.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/Brabantse zaak

Gelezen verscheidene rapporten van commissies die zich bezig hebben gehouden met de "Brabantsche saecke"; rapport cie-Van Zonst (prins, Staten-Generaal, Holland enz.) d.d. 9 april (f 125r-138v); rapport cie-Copes (Utrecht) d.d. 9 april (f 139r-147r); rapport cie-Cattenburg en Hamel (Gelderland) d.d. 9 april (f 147r-153v).
09.04.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Gezondheid/reiniging

Vaststelling voorwaarden waarop het ophalen van het straatvuil gaat worden verpacht; de pachter moet dagelijks de straten reinigen; de ingezetenen moeten woensdags en zaterdags na de noen hun straten en "soijen" vegen; iedereen moet wanneer er gerateld wordt het huisvuil en de as op straat zetten; pachter is geworden Jacob Beens voor fl. 150.- (d.d. 14 april).
13.04.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Ruimtelijke ordening

Rekest Jacques Fierlants wonend in de Postelstraat; de bewoner van twee zijdelhuizen tegenover hem heeft van de domeinen/Raad van State vergunning deze huizen te herbouwen en daarbij enige voeten straatwaarts uit te bouwen; de buren zijn daarover niet gehoord en rekestrant is het daarmee niet eens; "want 't gemeyn beste behoort te gaen voor het proffijt van een particulier ende dat in gemeijne saecken de conditie van de gene die verboth wil doen beter is als des anders die ijet doen oft aenrichten wil"; bovendien is het stadsbestuur gepasseerd; besloten: commissiaal voor nader onderzoek.
15.04.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Armenzorg/weeskinderen

De verordening tegen de bedelarij, vastgesteld op 30 maart, is nog niet afgekondigd en dus niet van kracht; de Diakonie klaagt over veel steunaanvragen en wil geld van het gasthuis; besloten dat niet te doen, maar vergunning te geven voor een collecte; de cie-nieuw weeshuis moet opschieten.
15.04.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Handel/Amsterdam

Vaststelling bf. aan magistraat Amsterdam over het bevorderen van de handel tussen beide steden; nodig is dat de route over Zeeland-Antwerpen niet wordt bevoordeeld; zij zenden een "project" op (zie terug; =reglement marktschippers).
18.04.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Verkeer te land/water/belastingen

Vaststelling bf. aan Raad van State over de egalisatie van de Brabantse Landtol; de Raad van State heeft bepaald dat er in Breda geen comptoir van de landtol komt, wel in de omringende plaatsen van de Baronie; als Breda geen kantoor hoeft te hebben, dan wij ook niet; 's-Hertogenbosch heeft immers ook vrijdom van deze tol; nodig is een egale voet van belasting.
18.04.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Verkeer te water/belastingen

Rekest van twee Bossche maasschippers van wie tol geëist werd te Ravenstein; zij zijn met hun drie schepen komend van Luik aangehouden.
09.05.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Kerken

Publikatie dat iedereen de hem toebehorende graven in de Kruiskerk moet verwijderen, opdat er een nieuwe vloer kan worden gelegd.
16.05.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Verkeer te land/wagenveer

Ingekomen een ontwerp-reglement op het wagenveer naar Antwerpen; dit ontwerp wordt opgezonden naar Antwerpen; er wordt een "toesiender" gend. Jan Heijmans aangesteld, zoals er in Antwerpen ook een toezichthouder is; alleen wagenvoerders met een vergunning mogen op Antwerpen rijden; schepenen geven de vergunningen af; vertrektijd: 's morgens om 9 uur, zodat er maar één nacht overnacht hoeft te worden; tarieven voor personenvervoer; een kaartje kost fl. 2.50 à 3.- alnaargelang de plaats op de wagen (voor in de bak vooruit rijdend is het duurste); in dit tarief is weggeld en passagiegeld inbegrepen; wagenvoerders moeten borg stellen van fl. 600; plaats van vertrek in 's-Hertogenbosch: de Vleeshal aan de Markt, in Antwerpen de herberg Londen in de Coperstraat; (betreft zo te zien alleen personenvervoer, geen vrachtvervoer).
18.05.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Cultuur

Rekest van Gilles Olifier gend. de la Touche, Fransman, om "verscheijde vertooningen van conststucken als anders tot vermaeck op de kermisse te mogen doen" toegestaan.
30.06.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Belastingen/wijn

De pachters van de wijnaccijns klagen over fraude; wijn die is afgeschreven omdat hij de stad uit gaat, wordt door de kraankinderen en arbeiders de stad ingebracht en ergens neergezet in afwachting van verder vervoer; zodra de dragers weg zijn, halen de bewoners van deze huizen de wijn naar binnen; besloten: dit wordt verboden.
01.07.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Rechtspraak

Conflict tussen 's-Hertogenbosch en Oirschot; Oirschot beweert dat het direct in beroep mag gaan bij de Raad van Brabant; aanleiding is de arrestatie van een man verdacht van diefstal van paarden; rapport Haagse cie hierover.
08.07.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/ambt

Benoeming van Gerrit Jansz., borger van de stad, tot kraankind op aanbeveling van de gouverneur.
27.07.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Verkeer te water/belastingen

Het komt voor dat Maasschippers aanspraak maken op tolvrijdom, terwijl zij niet metterwoon in de stad gevestigd zijn; zij huren dan een kamer of komen jaren achtereen niet in de stad, maar maken wel gebruik van het privilege; besloten voortaan geen tolbrieven meer te geven aan schippers die geen fixum domicilium hebben; men moet een eigen of een gehuurd huis hebben en "publijckelijck winckel doen"; zij moeten zweren dat zij geen borger van andere steden zijn; zij moeten hier lossen en niet in andere havens.
29.08.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/ambten

Rapport van een Haagse commissie; betreft onder andere het vonnis van de Hoge Raad in het proces tussen de Leden en de hoogschout; tekst afgeschreven; "verclaert dat de politijcque regeringe tegenwoordich binnen de stadt 'shertogenbosch bestaet uijt schepenen, gesworens ende raden alleen"; hoogschout hoort er dus niet bij; hij mag niet compareren in de vergaderingen; de leden alleen stellen de verordeningen vast; de Leden alleen beheren de stadsfinanciën en doen de rekeningen; de Leden benoemen "alle stadts ampten en officien"; de Leden beheren de Godshuizen; vonnis d.d. 30 juli
de magistraat is zeer tevreden.
29.08.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Verkeer te water/land

Dienen zich aan dhr. De Bije en burgemeester Van der Pol uit Zaltbommel; enige afgevaardigden uit de steden Utrecht, Culemborg en Zaltbommel zijn bijeen geweest in Culemborg op 13 juli 1650 om te spreken over verbetering van de verbindingen tussen deze steden; er werd ook gesproken over de verbinding Bommel-'s-Hertogenbosch, maar hier is nog niets aan gedaan, noch onderzoek vericht ("alsoo het noch een rouw werck was"); volgt verslag van de bespreking van 13 juli:
aanwezig afgevaardigden van de steden Zaltbommel en Utrecht, tevens de raden van Zijne Excellentie [de graaf van Culemborg?], en de burgemeesters en de kameraar van Culemborg; gesproken "hoe men ten dienste van de coopman ende reijsende luijden de respective vaerten soo van Utrecht op Schalckwijck, als van Culenburch op Bommel soude beneficieren"; die van Utrecht vertellen dat er al een goed trekpad is langs de Vaartse Rijn en dat verlengd kan worden van "Bougenaer tot de Huel in Schalckwijck"; de overvaart naar C. moet dan beter geregeld worden; de heren van C. en Schalkwijk willen daaraan meewerken; die van Bommel hebben een plan voor 3 schuiten van Tiel op Culemborg "die alle dagen op passen souden met haer treckpeerden op den precise uijer"; die van Culemborg willen een goed trekpad laten maken van daar [?] tot de nieuwe brug; voorgesteld wordt om de voornde schuiten te "overtrecken"; die van Zaltbommel is gevraagd om het schuiteveer tussen Z. en 's-Hertogenbosch te verbeteren "om alsulcx te meer passagie ende commoditeijt van transport van goederen ende coopmanschappen toe te brengen van daer naer Utrecht etc."; na vertrek van de delegatie besluiten de leden van 's-Hertogenbosch een commissie te benoemen die de zaak gaat onderzoeken hoe het schuiteveer en het wagenveer tussen 's-Hertogenbosch en Bommel kan worden verbeterd; dit wordt medegedeeld aan die van Bommel die daarvoor zeer erkentelijk zijn.
30.08.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Gezondheid/gasthuis

Ingekomen een ontwerp-verordening op het Groot Gasthuis; volgt tekst reglement; in aanhef staat dat de tafel van de rector moet verdwijnen; in plaats daarvan komt een jaarsalaris van fl. 600; bestuur in handen van 4 regenten en 4 buitenmoeders; ieder jaar treden er twee af; er is een rentmeester die buiten het gasthuis woont; in het gasthuis een binnenmoeder, een vrouw in het ziekhuis, een keukenmeid, een wasmeid, een naaister, een waakmeid, een knecht in het ziekhuis, en een knecht voor de hof, het paard en ander werk; een klerk alleen als de regenten dat nodig vinden; de regenten vergaderen wekelijks; de soldaten betalen aan verpleeggeld 4 str./dag; taak van de regentessen: huishouding en controle van de zieken; mensen die ongeneeslijk ziek zijn of lijden aan krankzinnigheid, melaatsheid of pokken worden "volgens de fondatie" niet opgenomen; taak van de rentmeester; de portier doet tussen Pasen en Bamis de poort 's morgens om 5 uur open, in de winter om 7 uur; middagsluiting tussen half 12 en half 1; 's avons sluiting resp. 7 en 8 uur; de knechts en meiden mogen de zieken niet lastigvallen vooral niet op het stuk van de religie; zij moeten letten dat dit ook niet door buitenstaanders gebeurt; patiënten die genezen zijn en vertrekken mogen niet binnen 6 weken weer worden opgenomen.
30.08.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Gezondheid/gasthuis

Benoeming regenten, regentessen; benoeming Beatrix Abrahams tot binnenmoeder; zij staat onder de regenten en regentessen; de klerk Philips Kerffs blijft in functie; hij staat ook direct onder de regenten.
17.09.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Handel/vis/belastingen

Brief stadsbestuur Schoonhoven met klacht dat enkele van hun burgers tol moesten betalen in 's-Hertogenbosch voor aangevoerde zalmen; de pachter van de afslag van de vis eist aan tol 2 str. per zalm; betreft twee burgers van S. die resp. 42 en 26 zalmen aanvoerden; besloten terug te schrijven dat men wil weten waarop de tolvrijstelling van S. op is gebaseerd.
20.09.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Industrie/ijzer

Toelating als poorter van twee wapenmakers gend. Jan Jansz. en Johan Brants.
22.09.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Openbare werken/stadhuis

Dirk van Erp, houtkoper en paalmeester, Gerard Adriaansz. Coen 's lands timmerman, Jacob van de Laar en Adriaan Cornelisz. van der Sterren, beide timmerlieden alhier, krijgen op rekest een eenmalige beloning voor hun ontwerp van de nieuwe toren op het stadhuis.
23.09.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Bestuur/religie

Nominatie: er zijn behalve de 9 schepenen en de 7 gezworenen 20 raden; Van de Merendonk, raad, is katholiek; mr. Hendrik Vloots, gezworenen, is katholiek; Jacob Fierlants, gezworenen, was gereformeerd maar is weer katholiek geworden [sic].
23.09.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Industrie/gilden

De knoop- en hoedbandmakers worden onder het kramersgilde gebracht.
deze beroepen zijn dus niet meer vrij.
07.10.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Handel/vis/Luik

Brief aan stadsbestuur van Gorcum in verband met klachten van Bossche viskopers; Bossche viskopers varen op Zierikzee, Hellevoetsluis, Maaslandsluis, kopen daar vis en verkopen dit in 's-Hertogenbosch aan lieden die rijden op Maaseik, Aken, Maastricht en het land van Luik; zij worden steeds meer lastig gevallen door de keurmeesters van Gorcum; die dwingen hen om de beste vis in Gorcum te verkopen; stadsbestuur 's-Hertogenbosch pleit ervoor dat "den coophandel synen vrijen cours mach behouden".
20.10.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Conflict met domeinen

Policiemeester bericht dat Matthys van Alphen, herbergier in de Drie Zwaantjes bij de boom, enige palen heeft laten heien in de oude stadsgracht, waar vroeger de volmolen stond; blijkt dat hij dit heeft gedaan met een vergunning van rentmeester Pieck; hij wil daar een kook- of washuisjes bouwen ter vervanging van een beerput die moest verdwijnen omdat de gracht die daar vroeger lag weer werd opengegraven; moet cijns betalen aan de domeinen; besloten hem te gelasten dit werk te staken.
21.10.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Gezondheid/gasthuis

Gezien het nieuwe reglement, besloten dat de rentmeester moet vertrekken uit het gasthuis; hij krijgt voor huishuur een vergoeding van jaarlijks fl. 200.
31.10.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/Meierij

Afgeschreven de door de Raad van State in 1648 vastgestelde instructie voor de landdrost; de hoogschout gaat naar Den Haag omdat hij zich verkort voelt in zijn rechten; er staat niets in dat ten nadele van de stad is.
03.11.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Religie/armenzorg/diakonie

De predikanten vragen om versterking van de Diakonie met middelen van het gasthuis, het St. Elooisgasthuis, de Baar van de Gelovige Zielen, de Leproserie etc.; besloten: aan te houden.
03.11.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Gilden/garnizoen

Besloten dat soldaten die lid zijn van een gilde en een poortersnering uitoefenen uit het gilde moeten worden gezet (incompatibiliteit).
03.11.1650 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur

De prins is overleden en de Staten-Generaal benoemen nu de magistraat; dit zou wel eens grote veranderingen in kunnen houden; wat te doen; benoeming van een cie; leden wordt geheimhouding opgelegd.
19.12.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Verkeer te water/land

Die van Bommel hebben tijdens de laatste landdag van Gelderland een octrooi bekomen om een weg aan te leggen tussen Bommel en Hedel.
28.12.1650 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Religie/ouderenzorg

Gereformeerde blokmeesters van het Hinthamereinde beklagen zich erover dat de meerderheid van de blokmeesters in dit blok, katholiek zijnde, weigert een door hen voorgedragen gereformeerde vrouw op te nemen in het Catersgasthuis; zij doen dit uit haat tegen de gereformeerden en komen met ondeugdelijke argumenten; [het beheer van het Catersgasthuis, dat plaats biedt aan vier vrouwen, is in handen van dit blok]; besloten: de voorgedragen gereformeerde vrouw wordt opgenomen.
06.01.1651 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Meierij/belastingen

Stadsbestuur schrijft een vergadering uit van de vier kwartieren van de Meierij om te overleggen over het opstellen van kohieren van aangifte voor de in te voeren verponding; doel is te voorkomen dat Bossche personen en instellingen die grond hebben in de Meierij te zwaar worden aangeslagen; volgt tekst brief.
10.01.1651 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Industrie/drukker

Zeven in de stad werkzame drukkers beloven zich te houden aan het plakkaat van de Staten-Generaal tegen de verspreiding van ondermijnende publikaties; het zijn:: Jan van Dokkum, Johan Andriesse van Hees, Johan van Turnhout, Huijbert Kuijst, Jan van Gaerel, Jan Scheffer in de Kerkstraat en Nicolaas Burggraaf in de Colperstraat.
23.01.1651 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Onderwijs/beurzen

ds. prof. Schuyl verzoekt de magistraat om hulp bij de uitvoering van zijn nieuwe functie, die van ontvanger-generaal der beurzen in Stad en Meierij van 's-Hertogenbosch; zijn oogmerk is "om een gymnasium ende illustre schoole binnen dese stadt op te queecken ende in staet te brengen"; volgt tekst van de akte van commissie d.d. 14 december 1650; volgt tekst res. Staten-Generaal 14 december 1650; hierin een staatje waaruit blijkt dat opgespoord zijn beurzen ter waarde van jaarlijks fl. 10.179 en 20 mud rogge; daar komen nog bij beurzen ter waarde van fl. 1.051 en fl. 761, 8 mud en 12 l. rogge en 4 morgen land; een advocaat, mr. Pieter Bort, adviseert de Staten-Generaal om deze beurzen door een persoon te laten beheren "om diversie van de goederen door de pausgesinde voor te comen" ... "ende dat uijt souveraine macht, en om dat haer Hooch Mo: sijn superintendenten ende opper patronen".
31.01.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Watersnood

Door de watersnood die bijna de hele stad en de kerken onder water heeft gezet was het niet mogelijk de door de Staten-Generaal uitgeschreven vast- en bededag te houden; besloten dit alsnog te doen, aangezien het water gezakt is.
01.02.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Watersnood

Er is watersnood.
02.02.1651 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/Brabantse zaak

Gelezen rapport door Copes over zijn reis naar Tilburg inzake de Brabantse zaak d.d. 4 februari 1651 (f 230r-233v).
04.02.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Industrie/drukkers

Van Dokkum, Scheffer en van Turnhout hebben hun persen staan in hun woonhuizen in de Kerkstraat; Van Hees, Kuijst, Burggraaf en Van Gaerle verklaren geen drukpersen te hebben; zij verkopen alleen boeken.
08.02.1651 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Bestuur/belastingen

Ingekomen brief van de Raad van State; zij willen niet dat de stad zich bemoeit met het opstellen van de kohieren; volgt antwoordbrief.
11.02.1651 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/watersnood

Besloten het zout, dat niet meer nodig is omdat de vrede is gesloten, van de hand te doen.
13.02.1651 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Armenzorg/ouderenzorg

Deliana van der Stappen heeft bij testament een gasthuis gesticht voor 6 arme, oude vrouwen; tussen de vrienden van Deliana is onenigheid ontstaan waar dit te bouwen, in Boxtel of in Gemonde; het schijnt de bedoeling te zijn geweest van Deliana om het binnen de stad op te richten; besloten: de pensionarissen dit te laten uitzoeken omdat de rechten van de stad anders zouden kunnen worden verkort.
07.04.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Onderwijs

Lus gaat in Den Haag vragen om geld uit de kas van de geestelijke goederen voor het salaris van nog eens twee professoren aan de Illustre School in de vakken "philosophium, historia, mathesis ende andere artes liberales".
18.04.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Gezondheid/reiniging

Het reinigen van de straten is niet verpacht wegens gebrek aan belangstelling; tenslotte is het onderhands verpacht aan Adriaan Janssen Locht en Jan Adriaansen Aberdaan, beide uit Capelle in de Langstraat; de stad betaalt hun jaarlijks fl. 100 en geeft op haar kosten een kar.
24.04.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/hoogschout

Hoogschout laat weten dat stadhouder Wylich schout van Helvoirt is geworden en dat hij het ambt voorlopig zelf wil waarnemen.
08.05.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/hoogschout

Wylich heeft afstand gedaan van zijn ambt als schout van Helvoirt en wordt nu weer stadhouder; legt de eed af; sprake van een stadhouderschap van het laagschoutambt.
20.05.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Belastingen/turf

De pachters van de lands accijns op turf eisen ineens accijns van de turf die wordt aangevoerd uit Holland; dat is een nieuwigheid, want sedert 1629 werd deze turf niet belast omdat daarover reeds in Holland 33 penn. [de ton] aan accijnzen was betaald; de pachters (blijkt uit een attestatie die is afgeschreven) vroegen de accijns alleen van turf afkomstig uit Bakel, Loon, Oisterwijk en andere dorpen in de Meierij; oude pachters verklaren "voor den pacht van den voors. impost wel soo veel duijsenden guldens souden gegeven hebben als de tegenwoordige pachters daer voor in honderden sijn gevende" [dus: meeste turf komt uit Holland].
27.05.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Armenzorg/Geefhuis

Gelezen een akte door Staten-Generaal afgegeven aan Johan Gerritsen van Blotenburgh dat hij geboren Brabander is d.d. 2 mei 1642; verder een verklaring van schout en schepenen van Woudenberg in het gewest Utrecht dat hij daar wettig is geboren (d.d. 14 mei 1651).
31.05.1651 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/Brabantse zaak

Rapport commissie-Van Casteren + Copes over de Brabantse zaak en verder: (f 1r-20v); volgt nog een rapport van Copes alleen over o.a. de Brabantse zaak (f 20v-33r).
02.06.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Verkeer te land/wagenveer

Reglement op het wagenveer 's-Hertogenbosch - Antwerpen goedgekeurd.
07.06.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Handel/belastingen

Vaststelling bf. aan Raad van State om de landtol overal in Brabant op dezelfde voet te heffen; Breda heeft bij res. Raad van State 29 maart 1650 gedaan weten te krijgen dat er in de stad geen kantoor van de landtol kwam; in het land van Cuijk zijn de commiezen van de landtol ook weggejaagd; dit is nadelig voor de Bossche handel.
02.08.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Verkeer te water/Aa

Op verzoek van Helmond en de heer van Rixtel gaat twee lieden uit 's-Hertogenbosch de grote sluis en het verlaat bij Helmond/Rixtel bezichtigen.
04.08.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/Brabantse zaak

Rapport commissie-Copes en Van Hamel over de Brabantse zaak (f 43r-48v); volgt rapport commissie-Van Casteren + Hamel over de Brabantse zaak (f 48v-52v).
08.09.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Handel/belastingen/wijn/brandewijn

Rapport over een rekest van de wijnkopers om de heffing van de stedelijke wijnaccijns te veranderen; wijn en azijn die worden doorgevoerd of na te zijn gekelderd weer mits onverkocht worden uitgevoerd worden niet aangeslagen in de "heelcoop, leger ende croostgelt" ad 10½ str./aam; ten onrechte werd dit echter (redenen niet duidelijk) wel betaald; wat wordt verkocht en vervolgens wordt uitgevoerd, moest dit wel betalen; blijkens door de wijnkopers geleverde stukken wordt de doorvoer in Bergen op Zoom, Breda, Geertruidenberg, Heusden en Grave in het geheel niet belast; zij raden aan de doorvoer niet meer te belasten, ook niet als verkocht wordt; besloten: akkoord; geldt ook voor doorgevoerde brandewijn die met 21 str./aam belast werd.
29.09.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Bestuur/ambten

Focanus stelt voor een besluit te nemen over het vergeven van de ambten en officien, temeer nu volgens vonnis van de Hoge Raad alle ambten ter begeving staan van de leden; voorstel van het eerste lid: alle ambten met inbegrip van die van de Godshuizen en de kerken worden, indien gesalarieerd, vergeven door de leden; andere "beneficien" die niet gesalarieerd worden, zoals boden, marktschippers, turftonders, turfdragers, korenmeters e.d. blijven vergeven worden door de schepenen; voorstel tweede lid: alle ambten, ook de ongesalarieerde, worden vergeven door de leden; verder volgt geen resolutie; besloten ten aanzien van de verteringen: geen teerkosten op kosten van de stad behalve de grote maaltijd na het veranderen van de wet; uitgenodigd worden dan: leden, gouverneur, commandeur, majoor, hoogschout, griffier, secretarissen; schepenen mogen passerende hoge gasten vereren met stadskannen ten hoogste 6 stuks, per kan fl. 5.
03.10.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Stadsfinanciën

besloten ten aanzien van de bevelschriften van betaling dat deze alleen door de leden mogen worden geslagen, behalve die voor de inkoop van turf die naar gewoonte vastgesteld mogen worden door de schepenen; aangezien de vrijstelling van bier- en wijnaccijns voor de leden de stadskas zwaar belast, het eerste lid stelt voor deze af te schaffen en in plaats daarvan een presentiegeld in te voeren van 25 str. per vergadering; het tweede lid wil dit aanhouden.
03.10.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Verkeer te land/water/belastingen

Besloten een bf. te schrijven aan de Staten-Generaal waarin wordt aangedrongen op eenparige heffing van de landtol.
20.10.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Openbare werken/stadhuis

Vaststelling overeenkomst op 22 april 1649 gesloten met meester Jurrien Spraeckel over het maken van een speelwerk in de toren van het stadhuis; volgt tekst van het bestek; het moet minstens 2.000 Bossche pond wegen en gemaakt zijn van goed Zweeds ijzer; oorspronkelijk telde het werk 12 klokken en 24 hamers, later zijn er 3 klokken "sijnde semijtoonen" aan toegevoegd; het werk is opgeleverd en in orde bevonden; na onderhandelen wordt de prijs (het werk bleek zwaarder; er wordt gerekend per pond ijzer) vastgesteld op fl. 2.378.50.
23.10.1651 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Zaak-De Bitter/Geefhuis/armenzorg

Veel klachten over de slechte kwaliteit van het brood gebakken van het meel van De Bitter; verklaring door de dekens van het bakkersgilde dat "de twee staelen van 't voors. meel onleverbaere waere te sijn ende dat sij sulcken rogge niet en souden begeeren te coopen voor halff gelt nochte daer van eenigh broodt voor de arme gemeente willen ofte derven backen".
22.02.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/weeskinderen

Rapport door Copes over zijn activiteiten in Den Haag o.a. de Brabantse zaak en de vraag hoe de nominatie van de schepenen aan de Staten-Generaal wordt overgebracht (al of niet met tussenkomst van de hoogschout); diende rekest in bij de Staten-Generaal om het Clarissenklooster te mogen hebben voor de oprichting van een armenweeshuis; verwezen wordt naar andere steden in de Republiek waar de opgeheven kloosters ter beschikking zijn gesteld van de stad; het land is met de Clarissen overeengekomen dat zij hun klooster gaan verlaten; het gebouw kan ook worden gebruikt als vergaderlokaal voor de twee classes die Stad en Meierij hebben; bij res. 30 december 1651 sturen de Staten-Generaal dit voor advies door naar de Raad van State; deze schrijft op 12 januari 1652 aan de Staten-Generaal: niet doen, want dan vragen de andere frontiersteden ook om subsidie; overal daar hetzelfde probleem: veel soldatenweeskinderen doordat veel soldaten uit de dienst ontslagen zijn; Staten-Generaal besluiten op 18 januari 1652 om de stukken voor advies door te zenden naar de cie-Meierij; Copes hield aan; Van Raesfeld wilde weten wat de stad zou bijdragen; volgde een res. Staten-Generaal op 31 januari 1652: Raesfeld en Barendrecht die eerstdaags toch naar 's-Hertogenbosch gaan, moeten verder informeren; is het niet mogelijk de goederen van "de broederschap van Ste Marie" daarvoor te gebruiken?; Van Raesfelt stelt voor dat 's-Hertogenbosch al vast een plan maakt voor het weeshuis.
05.03.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Handel/Luik/beurtveer

Copes reisde vervolgens met Lus door naar Amsterdam om daar te spreken over een betere regeling van de marktschepen; een probleem is de handelsoorlog die in Overmaze wordt gevoerd.
??.??.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802

Bestuur/hoogschout

Volgt tekst vonnis Hoge Raad 10 februari 1652 waarbij een interpretatie wordt gegeven; de door de leden alléén vastgestelde verordeningen worden gesteld op naam van schout, schepenen, gezworenen en raden; als de schout medewerking weigert, mogen de leden de verordening onder hun eigen naam doen uitgaan; ten aanzien van het toelaten van nieuwe poorters mag de hoogschout adviseren.
??.??.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802

Weeskinderen

Dhr. H. van Berkel, politiemeester, zal door Cornelis Matthijssen een plan laten maken van het Clarissenklooster.
??.??.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802

Begijnhof

Vaststelling brief aan de Staten-Generaal met een advies op een rekest door de begijnen aangeboden aan de Staten-Generaal; de begijnen maken bezwaar tegen de aanwezigheid van een gereformeerde schoolmeester die er woont; het Begijnhof is een bolwerk van papisme; het wemelt er van priesters, kwezels en kloppen; er zijn stiekeme paapse scholen.
08.05.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Begijnhof

De begijnen hebben zich met een rekest tot de gouverneur gewend.
13.05.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Handel/turf

Vaststelling verordening op de turfdragers, turftonders en vulders; er komt een keurmeester die ook toezicht houdt op deze mensen; reeks voorschriften aangaande het keuren; tonnen alleen door beëdigde tonners; loon tonners: 20 str. per 100 ton turf; de tonners en dragers mogen niet vloeken of schelden of kijven op straffe dat zij 8 dagen niet mogen werken; loon van de dragers (is ander beroep dan de tonders): 5 duiten Brabants per ton voor turf die op gelijke hoogte blijft ("effens voets"), 1 blank voor turf die naar zolders gedragen wordt en naar huizen gaat die niet aan het water liggen en 1 str. voor turf die met karren de stad in moet.
12.08.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Armenzorg/gasthuisje

Er loopt een procedure voor de Raad van Brabant over het testament van Deliana van der Stappen.
12.08.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Bestuur/ambt

Peter Buschman, poorter en gereformeerd, wordt op zijn rekest benoemd tot keurmeester van de turf; sprake van een gilde van turfdragers en -tonders.
12.05.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Rechtspraak

Landdrost Ravensway vraagt hoe hij moet procederen voor de door hem gevangen genomen personen; besloten "dat op donderdach nae dat de buijten rolle sal sijn gehouden, de banck voor den lantdrost sal werden gespannen ende werden geprocedeert van acht daegen tot acht daegen".
15.08.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Stadsfinanciën/bestuur

Een cie van de Staten-Generaal, bestaande uit Raesfeld, Glas en Van Barendrecht, is in de stad met een res. van de Staten-Generaal d.d. 2 december 1651 waarin hen wordt opgedragen inlichtingen in te winnen "op alle soodaenige disordren dewelcke souden mogen wesen ingecropen int stuck van de policie, justitie ende finantien"; besloten de commissie bekend te maken dat men geen weet heeft van misbruiken; de stadsfinanciën zijn een zaak van de stad alleen; gevraagd wordt inzage in de stadsrekeningen opgemaakt sedert 1629; de magistraat heeft inzage in de stadsrekeningen, waar om gevraagd wordt, altijd geweigerd.
13.09.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Stadsfinanciën/bestuur

Rapport van een commissie die sprak met de cie-Staten-Generaal; zij eisten inzage, zich beroepend op een toezegging van de magistraat dat dit kon; de cie beroept zich op het recht van de hertog om altijd als hem dit gelieft inzage te vragen; de Staten-Generaal zullen een weigering hoog opvatten en een weigering om inzage te geven zal achterdocht opwekken bij de bevolking; besloten: een commissie zal een antwoord op deze eis opstellen en een deductie maken waarin het recht van de stad wordt aangetoond.
16.09.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Stadsfinanciën/bestuur

Passim: goedkeuring bevelschriften van betaling.
18.09.1652 | leden

Stadsfinanciën/bestuur

Vaststelling deductie over het beheer van de stedelijke financiën; de Staten-Generaal zijn tot hun besluit gekomen op grond van informatie verstrekt door kwaadwilligen.
18.09.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Stadsfinanciën/bestuur

Brief ontvangen van Copes uit Den Haag dat de Staten-Generaal advies hebben gevraagd aan de Hoge Raad of de magistraat mag weigeren inzage te verlenen in de stadsrekeningen; er is veel haast bij; Copes vraagt om een goede advocaat bijv. Hamel Bruynincx of Van Hamel; besloten dhr. Hamel Bruynincx te verzoeken nog deze nacht om 3 uur naar Den Haag te vertrekken opdat hij morgenavond daar kan zijn; men roept ook de Staten van Gelderland te hulp; dhr. Cuchlinus vertrekt nog deze nacht om via Hedel naar Arnhem te gaan.
18.10.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/hoogschout/stadsfinanciën

Rapport door Copes en Van Hamel; er spelen twee zaken: wie doet de nominatie en wordt er inzage gegeven in de stadsrekeningen; gaat over wie het recht heeft tot de nominatie: de hoogschout of de leden.
11.12.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Bestuur/stadsfinanciën

Voortzetting lezing voornd. rapport; res. Staten-Generaal 25 september 1652: zaak commissiaal gemaakt; res. Staten-Generaal 28 september 1652: HHM behouden zich het recht voor om schepenen te eligeren die niet op de nominatie staan; het gerucht gaat dat de magistraat van 's-Hertogenbosch in de eerste 9-10 jaren na de reductie grote sommen ten onrechte heeft uitgegeven, wel fl. 177.000; Copes ageert ook tegen dit gerucht; vooral Holland zet grote haast achter de zaak en acht openlegging van de stadsrekening een zaak van lands belang; lange reeks afgeschreven remonstranties.
12.12.1652 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Haven/ambt

Benoeming, op rekest, van Dirk Engelen, inwoner van de stad en gereformeerd, tot roeper en kruier in de haven ten dienste van de kooplieden en reizigers [al bestaand ambt].
04.01.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Handel/graan/gilde

Cf. res. schepenen van 13 maart 1630 hebben de gezworen korendragers het alleenrecht van het vervoer van graan, zaad, bonen, erwten, wikke, zout, steenkolen, houtskool, duivenmest en alles wat vanouds tot dit gilde behoort, voor zover dit met schepen in- en uitgevoerd wordt.
31.01.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Verkeer te land/water

Brief ingekomen van de stad Culemborg; u zult wel weten via de magistraat van Bommel "het voornemen van de vaerten van Utrecht op Culenborch, van daer op Bommel, en voorts tot uwer Ed. stadt met schuijten en treckpeerden tot dienste van den coopman en reijsende luijden te beneficeren"; de stad Utrecht is daartoe genegen; dit werk kan "iegens d'aenstaende voortijt bij de hant genomen ... worden"; men vraagt om medewerking; besloten: aan te houden totdat Lus die hierbij betrokken is terug gekeerd is.
13.03.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Garnizoen/demografie

Gelezen rekest sergeant Jan Morraij: hij wilde trouwen voor de schepenen met Marij Alberts, maar daar verzet zich tegen Trijn Rapleij "pretenderende van hem suppliant eenigh kindt ofte kinderen gehadt te hebben"; Trijn wil met hem trouwen; suppliant toont een attestatie dat hij geen trouwbeloften heeft gedaan aan Trijn; schepen-commissarissen weigerden het huwelijk te sluiten; getoond een getuigeverklaring door 5 personen die allen zeggen dat Trijn een kind heeft en nu weer zwanger is en dat zij gezegd heeft van hem geen trouwbelofte te hebben en dat zij dit alleen gedaan heeft "uijt lieffde tot denselven"; poging van de schepenen partijen te verzoenen mislukte; besloten dat de sergeant onder ede moet verklaren dat hij nooit mondeling of schriftelijk beloofd heeft met Trijn te trouwen; op 15 maart is voornde eed afgelegd.
14.03.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Religie/begijnhof/demografie

Kerkeraad levert een reeks klachten in; priesters en Jezuïeten gaan in en uit de stad zonder enige belemmering te ondervinden; er zijn schuilkerken waar wel 400 of meer mensen in kunnen en die voorzien zijn van beelden en altaren; er zijn veel doorgangen "ende sluijpholen door welcke de pausgesinde int plegen hares godsdienst van 't eene huijs in 't andere comen"; het Begijnhof moet worden gereformeerd en de huizen moeten worden toegewezen aan gereformeerden; paapse scholen moeten worden verboden; katholieken moet worden verboden hun kinderen naar buitenlandse colleges of universiteiten te sturen; katholieken die van buiten komen mag het poorterschap niet verleend worden; het moet aan katholieken verboden worden hun kinderen te onterven als zij gereformeerd geworden zijn; besloten: dit is een belangrijke zaak, dus ter kennis brengen van de raden.
15.03.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/hoogschout

Ingekomen een brief met res. van de Staten-Generaal d.d. 10 maart 1653; gelezen het rekest van de leden tegen de hoogschout over de nominatie, besloten dat partijen al hun stukken inleveren bij de griffie.
17.03.1653 / 19.03.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/archief

Besloten alle privilegeboeken en andere boeken van belang, zich bevindend op de kamer van de schepenen, met kettingen vast te leggen; er komt een inventaris waarin opgetekend wordt wat er uitgeleend wordt; dit om vermissing te voorkomen.
08.05.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Rechtspraak

Er is een geschil over de criminele justitie tussen de hoogschout en de landdrost.
09.05.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Religie/demografie

Rapport commissie n.a.v. klachten Kerkeraad; zij vinden dat het plakkaat van 1649, mits het uitgevoerd wordt, voldoet; begijnhof: "dat noch wel van stadtswegen ijet verders soude behooren te werden gedaen"; wat betreft het poorterschap: dat kan niet al te rigoreus worden doorgevoerd "alsoo daerdoor dese stadt in haer welvaren te seer soude konnen gecrenckt werden"; aan katholieken die door hun nering of ambacht bij kunnen dragen aan het welvaren van de stad moet het poorterschap verleend kunnen worden; besloten: de reformatie van het begijnhof verder bij de hand te nemen (commissie benoemd); het artikel in de verordening van 31 mei 1640 waarin katholieke schoolmeesters worden gedoogd als zij onderwijzen in de rekenkunde, wiskunde etc. wordt geschrapt; wat betreft poorterschap: zoals de commissie voorstelt.
19.05.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Zaak-De Bitter/Geefhuis

De zoon van wijlen rentmeester De Bitter is gevraagd de conclusieve rekening te doen; hij antwoordde dat hij graag zag dat dit gebeurde, maar de rekening bevindt zich bij dhr. Van Raesfelt.
19.05.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Bestuur/religie/hoogschout

Het blijkt dat de hoogschout die vaak in Den Haag is de magistraat verdacht maakt; vaststelling bf. aan de Staten-Generaal; zij beschuldigen de hoogschout ervan dat hij de plakkaten tegen de katholieken niet toepast "..de wandevoiren bij den hooghschout nu soo langen tijt gepleeght waer door de licentie der paepen ende paepsgesinden onlijdelijcken heeft toegenomen"; de reden: "uijt wat drift kan een ijeder lichtelijcken affnemen ende sullen onse Gecommitteerde Uwe Ho: Mo: nader konnen berichten";
09.06.1653 | leden

Bestuur/archief

Door een dominicaan zijn ingeleverd doopboeken van de Kruiskerk over de jaren 1570-1595, 1605-1630, in totaal 5 stuks.
31.07.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Religie

Aan de hoogschout is overhandigd een lijst van geestelijken die in de stad verblijven; in totaal 18 seculiere en reguliere geestelijken waaronder 4 leden van het kapittel van de St. Jan en 4 Dominicanen; enkelen hebben een vergunning van de Staten-Generaal; geen Jezuïeten.
08.08.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/archief

Overhandigd zijn door nots. Van der Dussen drie doopboeken van de parochie van St. Jacob over de jaren 1570 - september 1630; deze hebben berust onder zijn vader.
09.08.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/hoogschout

res. Staten-Generaal 30 juli 1653 (f 236r):
Gezien de zaak leden contra hoogschout over de nominatie; besloten: partijen moeten zich wenden tot de Raad van Brabant om daar op de normale wijze ten petitoire te procederen; vooralsnog blijft de res. Staten-Generaal van 28 september 1652 van kracht.
1653 | A 62; regr. Copes; doos 802

Handel/graan

Benoeming, op rekest, van Marcelis van Keulen, poorter, tot gezworen makelaar in granen e.d.; aanbevolen door vele en enige van de voornaamste kooplieden en factoren in de stad.
12.08.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Gezondheid/leproserie

Lysken Pieters Davids krijgt een preuve in de Leproserie gezien het attest van de St. Jacobskapel buiten Haarlem.
08.09.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Handel/vee

Gezien de tot nu toe mislukte pogingen om de handel in ossen te doen herleven en omdat Nijmegen bereid is dit te ondersteunen om zo van de ongemakken van de Lierse stapel af te komen; besloten een commissie in te stellen om dit ter hand te nemen.
13.09.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Gezondheid/gasthuis

Vaststelling van een door de regenten van het gasthuis ontworpen instructie voor de klerk van dit gasthuis, gend. Philips Kerfs; hij staat rechtstreeks onder de regenten; hij houdt de patiëntenadministratie m.i.v. de militairen, bij; verder de administratie van de inkoop voor de keuken en de huishouding, dit op order van de regentessen; de administratie van het graan; salaris: fl. 150 plus vrije kost en inwoning, dit m.i.v. 1 oktober 1650
09.10.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Bestuur/hoogschout

Res. Staten-Generaal 23 september 1653 ingekomen met nadere interpretatie van de wijze waarop verordeningen worden vastgesteld en gepubliceerd; de hoogschout moet voor publikatie inzage hebben in de verordening en als hij daarin iets vindt dat afbreuk doet aan de rechten van Staten-Generaal, dan dient hij hiervan Staten-Generaal te verwittigen, opdat zij kunnen zien wat er moet gebeuren; publikatie op naam van schout, schepenen enz.
11.10.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Weeskinderen/garnizoen

Rekest van een poorter om opname van een soldatenweeskind in het Weeshuis afgewezen.
14.11.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Industrie/bier/gilden

Rekest van de gezworen bierdragers om hun positie te versterken; zij stellen enige artikelen voor; zij verdienen niet meer dan 4 str./dag en dat is te weinig voor hen en hun gezinnen, in totaal wel 70 zielen sterk; reden: concurrentie door knechts van de brouwers en soldaten die bier vervoeren; vragen om te mogen uitsterven tot 17; een tarief van 6 str. voor een oxhoofd bier dat uit een kelder komt; alleen zij mogen bier uit kelders werken; de brouwers te verbieden soldaten te gebruiken voor het vervoer van bier; de oude keuren dateen van 1630 en 1633; besloten: commissoriaal.
17.11.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Bestuur/gewoonten

De stadsmaaltijd van Bamis kostte dit jaar fl. 403.60.
17.11.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Armenzorg/Geefhuis

Benoeming van Daniel van der Meulen zoon van wijlen Johan van der Meulen, schepen en raad, tot klerk van het Geefhuis; andere sollicitanten waren: Herman de Bitter jr., zoon van wijlen Herman sr., en Johan van der Horst; Johan van Blotenburgh is benoemd tot rentmeester.
17.11.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Kerken

De Kruiskerk is geschikt gemaakt voor de eredienst, maar de vloer is nog niet in orde wegens de vele graven die daar liggen; besloten: de rechthebbenden moeten de graven beleggen met zerken of blauwe steen.
17.11.1653 | A 62; regr. Copes; doos 802 | leden

Bestuur/ambten

Een gekwalificeerd deel van de gezworenen en raden eist dat de leden het vacante ambt van klerk van het comptoir van de kwitantien mogen vergeven; dit is niet de bevoegdheid van de schepenen alleen; met meerderheid van stemmen besluiten de schepenen tegen de mening van de president in dat Herman de Bitter benoemd wordt in dit ambt; Copes krijgt opdracht de akte op te stellen maar weigert dit omdat zoveel gezworenen en raden daartegen zijn.
01.12.1653 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/ambten

Gezworenen en raden protesteren tegen voornd. besluit; hen wordt de toegang tot de vergadering van de schepenen geweigerd; "is de deur door eenige van heeren schepenen met gewelt toegehouden"; volgt een geschreven verzoek aan de schepenen om morgen samen hierover te vergaderen; Focanus, Van der Horst en Donkers laten aantekenen hier tegen te zijn.
02.12.1653 | A 63; regr. Copes; doos 803 | gezworenen en raden

Bestuur/ambten

Schepenen volharden in hun besluit.
02.12.1653 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/ambten

Besloten wordt te gaan procederen; zij benoemen nu op hun beurt Gillis van Brussel, raad, die zich bereid heeft verklaard dit te doen.
03.12.1653 | A 63; regr. Copes; doos 803 | gezworenen en raden

Industrie/textiel

Sprake (terloops) van de volmolen die er heeft gestaan.
11.12.1653 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Cultuur/rederijkers

De Kerkeraad klaagt over het vrijelijk in- en uitgaan van katholieke geestelijken; verder dat er in de stad verscheidenen kamers van retorica zijn zoals die van Catharina, Barbara en St. Anthonis die ook "veelmalen op den dagh des Heeren alwaer altemets gedichten ende anders voorts gebracht wierden"; verzoek deze af te schaffen en hun vermogens aan te wenden ad pios usus.
20.12.1653 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/ambt

Toelating van Guilliam van Camphen tot procureur in de plaats van de gepromoveerde mr. Jan van Ravestein.
20.12.1653 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/ambt

De hoogschout protesteert tegen voornd. besluit; deze benoeming had door hem en de schepenen moeten geschieden.
30.12.1653 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur

Rapport van een commissie die een soort reglement van orde heeft opgesteld; rapport wordt goedgekeurd; de schepenen convoceren de vergadering van de leden; indien 6 schepenen, gezworenen of raden dit willen moet er binnen twee dagen vergaderd worden; volgt een reeks bepalingen over het convoceren, de agenda en benoemingen.
09.01.1654 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Zaak-De Bitter/bestuur

Staten-Generaal zenden voor advies een rekest door van Herman de Bitter jr. die vraagt om benoemd te worden tot klerk van de kwitantiën; na enig overleg van beide leden besloten, ongeacht alle eerdere resolutiën genomen, voortaan alle stads "ambten, officien, beneficien ofte diensten hoe die mochten sijn ofte genoemt werden" of zij nu wel of niet gesalarieerd zijn vergeven worden door de leden gezamenlijk, behalve de ambten van groenroede en procureur die de schepenen alleen mogen vergeven; daarna wordt De Bitter benoemd tot rentmeester van het Weeshuis (salaris fl. 150) en van Gillis van Brussel tot klerk van de kwitantiën.
28.01.1654 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Gezondheid/zinneloosheid

De zinneloosmeesters willen een gekochte poorter niet gratis opnemen; alleen geboren poorters hebben recht op gratis opname; besloten: het Geefhuis betaalt jaarlijks fl. 100 voor de verpleging van de krankzinnige Jan Thijssen.
31.01.1654 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Onderwijs

De katholieke meester Tobias van Zantvoort krijgt een vergunning om onderwijs te geven, mits hij onder ede belooft geen les in de katholieke religie zal geven; hij wil les gaan geven in "cijfferen, lantmeten, italiaens boechouden ende wes daeraen dependeert".
04.02.1654 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Onderwijs

De Kerkeraad wil graag dat het aan mr. Tobias wordt verboden om hier de "vrije kunsten" te beoefenen; wordt verwezen naar resolutie van 19 mei 1653.
12.02.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/ambten

Ontwerp-regeling over het begeven van officiën goedgekeurd; alle ambten worden vergeven door de leden, behalve een aantal ambten die voorlopig ter begeving van de schepenen staan; dit zijn: groenroeden, procureurs, boden, marktschippers, meters van koren, kolen en kalk, andere meters, kraankinderen, bier-, turf- en zakkendragers, turftonders, kolenwegers en -meters, nachtroepers, wollenlakenmeters, wagenmeesters, voerlieden, karlieden, haringpakkers, opzichters van de turf; de ambten van klerk ter secretarie, griffie en die van de rentmeesters staan na 1 oktober 1654 ter begeving van de leden.
13.02.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/ambten

Benoeming van Andries van Vught en Salomon Bel, dienaren van de rentmeesters, tot bode van de trouwkamer; idem van Peter Jansz. de Zeeuw tot koster en grafdelver van de kleine kerk; idem van Joris Hermansz. van Doesburg tot lijkbidder van de kleine kerk; idem Nicolaas Simonsz. tot voorzanger en -lezer van de kleine kerk; deze ambten werden tot nu toe door één persoon vervuld.
02.03.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/ambten

De Kerkeraad protesteert tegen voornde benoemingen; deze bevoegdheid kwam hem toe.
05.03.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Bestuur/ambten

Benoeming van Peter Cornelissen, timmerman, tot paalmeester.
03.04.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Openbare werken/nieuwe haven

Rekest geërfden tussen de Bokhovense Trap en het Veregat om schadevergoeding voor hun in 1634 afgebroken huizen; rekest Johan Donkers van dezelfde inhoud; besloten te antwoorden dat hierover is gecorrespondeerd met de Staten-Generaal; rekestranten worden verwezen naar de justitie.
03.04.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Demografie

Rekesten van enige personen om poorter te mogen worden o.a. van Hendrik Bastiaanse de Peuter, stadstimmerman.
08.04.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Industrie/bier/steenkool

Klacht van Daniel van Zutphen, koopman en wonend op de Hooge Steenweg, mede namens de geburen, over Goyaart van Oudvorst die in zijn brouwerij De Rode Laars steenkolen stookt; het lijnwaad van goede lieden dat daar gebleekt wordt lijdt schade; besloten: Oudvorst wordt verboden steenkolen te stoken tussen 1 maart en 31 oktober.
14.04.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Weeskinderen

Een vrouw die in de St. Janskerk een kind te vondeling heeft gelegd is opgespoord; besloten haar over te brengen naar de Gevangenpoort.
14.04.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Armenzorg/gasthuis

Thomas van Roye, gasthuismeester, is overleden; benoeming van Gysbert van Hamel tot opvolger; hij schenkt de vergoeding van fl. 200 wegens huishuur aan het gasthuis om Gods wil.
16.04.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Industrie/bier

Gezien de klachten van de blekers over schade door het stoken van steenkolen door de brouwers wordt dit voortaan verboden op een boete van fl. 25.
27.04.1654 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Zaak-Donkers/turf

Voorstel om het geschil stad: Donkers over een vordering van D. op de stad voor te leggen aan scheidsrechters goedgekeurd; Donkers moet binnen 8 dagen laten weten wat hij wil.
28.04.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Weeskinderen

Wat te doen met de vrouw (zie 14 april)?; besloten: haar 's avonds de stad uit te leiden.
02.05.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Bestuur/ambt

Wynand Schuyl, secretaris van de huwelijkse zaken, doet afstand van zijn ambt; er ontstaat discussie over de opvolging; de raden maken er bezwaar tegen dat een van de kandidaten in het openbaar heeft gezegd dat hij voor de opvolging beloofd heeft te betalen; besloten Gillis de Lange te benoemen.
21.05.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Gezondheid/bestuur/ambt

Rekest Marten Martensz., hovenier: 16 weken geleden is hij bezig zijnde met het snoeien van bomen op de stadswal uit een boom gevallen "de panne des hoofts hem is ingeboogen, voorts het gansche lichaem soo swaer gequest dat hij sijn een ooch daer door heeft verlooren ende aen d'een sijde het gansche lichaem beroert en in syn memorie gecrenckt"; hij vraagt, omdat hij het ongeluk in stadsdienst heeft gekregen, om een uitkering voor zijn levensonderhoud en voor de kosten van behandeling door doktor en chirurgijn; besloten hem fl. 50 eens te geven.
01.06.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Cultuur/drukker

Mandaat geslagen wegens levering van een Bijbel door Jan van Turnhout ad fl. 20 bestemd voor de kamer van de schepenen.
01.06.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/belastingen

Besloten dat de heren van de leden voortaan de 60e penning moeten betalen wegens transport van huizen; tot nu toe werden zij hiervan vaak vrijgesteld; zo ook nu Jacob van Casteren wegens aankoop van een huis.
11.06.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/ambt

Benoeming van Hendrik van de Vinne tot klerk ter secretarie als opvolger van Wynand Schuyl.
13.06.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Weeskinderen

Vaststelling instructie rentmeester van het Weeshuis (weergegeven).
27.06.1654 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Weeskinderen

Gelezen uittreksel testament wijlen commandeur Van Thienen.
zie mijn artikel in: 's-Hertogenbosch, nr. 1 (1993).
27.06.1654 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Belastingen

Commissaris Schimmelpenning van het klein zegel dringt sterk aan op de publikatie van het plakkaat waarbij het kleine zegel wordt ingevoerd; vaststelling brief aan de Staten-Generaal: men kan hier niet aan mee werken omdat het in strijd is met de capitulatie van 1629; toen is immers beloofd dat zonder toestemming van de magistraat geen nieuwe belastingen zouden worden ingevoerd.
27.06.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/ambt

Benoeming van Gerard van Haastrecht tot klerk ter griffie als opvolger van de overleden mr. Andries van Grinsven.
27.06.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Belastingen/gewoonten

Ingekomen brief van de Staten-Generaal met dringend verzoek de bijgaande resolutie uit te voeren; volgt res. Staten-Generaal 29 juni 1654: de publikatie van het plakkaat op het kleine zegel stuit op verzet o.a. in Roosendaal, Breda, de meeste dorpen in het kwartier van Oisterwijk, en met name in 's-Hertogenbosch; de hoogschout had alles in orde gebracht, dus de kussens voor de schepenen klaar laten leggen; na het blazen van de trompetten hadden de schepenen de kussens echter laten weghalen; zij verschenen niet; besloten te schrijven aan de magistraten van Breda en 's-Hertogenbosch dat zij hun medewerking verlenen "op pene van nader ende vigoreuser dispositie"; volgt tekst brief aan Staten-Generaal.
09.07.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Belastingen

Ingekomen weer een brief van de Staten-Generaal met dringend verzoek mee te werken aan de publikatie van het voornde plakkaat; tekst resolutie van 30 juni: gezien de brief van de magistraat van 's-Hertogenbosch besloten te persisteren bij eerder genomen resolutiën; advies dhr. Hamel Bruynincx te Den Haag om dit niet langer uit te stellen; men constateert dat er geen middelen meer over zijn om deze nieuwe belasting te ontwijken; na de maaltijd wordt besloten onder protest aanwezig te zijn bij de publikatie door de hoogschout; volgt tekst van het protest aan de hoogschout; publikatie geschiedde op 20 juli.
18.07.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Religie/ambt

Akte van beroep door de Kerkeraad van ds. Wilhelmus Costerus, predikant te Kampen, als opvolger van de overleden ds. I. Valkenarius; volgt tekst akte door schepenen en raad waarbij zij het beroep van Costerus toestaan.
02.09.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Bestuur

Vaststelling van de nominatie; geen nieuwelingen in de schepenbank; twee katholieken: Van de Merendonk en Vloots; Fierlants ontbreekt.
15.09.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Industrie/bier

Uit het rapport van de commissie van Hamel Bruynincx naar Den Haag: hij werd ontboden bij de Raad van State die vroegen of de buitenpachters van de bieren controleurs of collecteurs bij de stadspoorten hadden staan, dit ter wering van fraude; antwoord: is niet het geval; in de Meierij wordt steeds meer gebrouwen; aanstelling van controleurs zal de Meierijse brouwerijen in de kaart spelen en de Bossche schaden.
16.09.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur

De Staten-Generaal hebben wederom enige nieuwelingen tot schepen benoemd; de zittende schepenen zijn daartegen; nieuw zijn: Reinier Tempelaar en Jacob Ferdinand Sweerts de Landas.
07.10.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Bestuur/zaak-Gans

Ingekomen brief van Johan Gans; Het Hof van Holland wilde van hem weten wat hij toen hij pensionaris was heeft gegeven aan griffier Musch en "wat ick in mijn particulier aen deselve hadde gegeven voor het vercrijgen van mijn pensionaris ampt als respective ontfangers ampten"; hij heeft geweigerd met een beroep op de eed door hem aan de stad afgelegd, dat hij namelijk de geheimen van de stad niet zou openbaren; verder als excuus dat hij Brabander was; hij verklaarde niets betaald te hebben aan de leden voor het pensionarisschap; hij vraagt hoe verder te handelen; besloten: terug te schrijven dat hij niets mag zeggen en te schrijven aan het hof dat zij geen poorters lastig vallen.
08.10.1654 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/zaak-Gans

Brief van Johan Gans over zijn moeilijkheden met het Hof van Holland; zij nemen geen genoegen met zijn excuses en willen hem per se onder ede horen; het heeft te maken met wijlen griffier Musch; besloten iemand naar Den Haag te sturen om het arrest van Gans opgeheven te krijgen.
21.10.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Weeskinderen

Besloten twee soldatenwezen op te nemen in het Weeshuis en hun onderhoud te betalen uit het legaat-Van Tienen.
29.10.1654 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Industrie/bier

Rekest Bossche brouwers om de brouwerijen op het platteland af te schaffen; veel concurrentie van bier uit Antwerpen, Mechelen, Luik, Logaerden [sic] en andere plaatsen; veel wordt stiekem ingevoerd; bepaalde ambachten zoals de molenaars, kuipers, korenkopers, korendragers, zakkendragers, turftonders, turfdragers, smeden, timmerlieden, metselaars en anderen dit laten aanvoeren; de brouwers uit Breda stellen een gezamenlijke actie voor in Den Haag; besloten: commissoriaal.
11.11.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Gezondheid/Leproserie

Vier personen besmet "met de sieckte van lasarie" was hun prebende ontnomen, omdat zij geen geboren poorter waren; zij zijn er nu slecht aan toe; besloten de leproosmeester te bevelen hen alsnog hun prebende te doen toekomen.
05.12.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Zaak-De Bitter

Rekest Jan van Blotenburg, rentmeester van het Geefhuis; hij kan niet afrekenen met de pachters van de hoeven, omdat hij de boeken nog bij Herman de Bitter jr. berusten; deze weigert ze aan hem over te dragen.
07.12.1654 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Industrie/bier

Klacht van de brouwers over de brouwerijen op het platteland; besloten aan de Raad van State te schrijven; in het plakkaat op de gemene middelen ten plattelande staat ten onrechte niet dat brouwen en tappen niet mogen worden gecombineerd; de reden is dat deze ordonnantie gebaseerd is op die van Holland en daar is een dergelijke bepaling niet nodig, omdat brouwerijen daar ten plattelande verboden zijn.
05.01.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/pensionaris

Copes vraagt of de leden er bezwaar tegen hebben dat hij leenman wordt in de Leen- en Tolkamer; hij wil niet handelen in strijd met de privileges van de stad; besloten: toegestaan, maar hij moet aftreden zodra blijkt dat de privileges erdoor worden geschaad.
06.01.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/ijsbijten

Vaststelling van een verordening op het ijsbijten; in naam van gouverneur, schout, schepenen, gezworenen enz.; deze plicht rust op alle schutters en op de blokken; zo ook de inwoners van de dorpen in het Vrijdom.
16.01.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Armenzorg/blokken

Blokmeesters Weversplaats vragen goedkeuring tot de verkoop van een erfpacht van 2½ mud rogge voor fl. 1.200; zij willen het geld beleggen in rente op de stad; besloten: akkoord, geld beleggen in renten op het corpus van de stad.
18.03.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Handel/raapkoeken

Vaststelling van een publikatie tegen slechte raapkoeken die vanuit het omringende platteland worden ingevoerd; het gaat om bedorven raapkoeken die worden gestookt in plaats van turf; worden ook weer uitgevoerd waardoor het vee een ziekte kan oplopen; verbod op invoer van deze koeken.
26.03.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Handel/belastingen/Meierij

Ingekomen rekest van Dionys Wouters aan de Raad van State; samen met Jan Gerrits Vroman en Hendrik van Arnhem heeft hij de kleine speciën gepacht in de hele Meierij van 's-Hertogenbosch en de Baronie van Breda; [uit ander stuk blijkt: ook pachters van de Grote Brabantse Landtol]; het is voor hen onmogelijk gezien de uitgestrektheid van het gebied om overal collecteurs aan te stellen; de meeste azijn, zout en zeep bereiken het platteland via de steden 's-Hertogenbosch en Breda; daarom hebben zij collecteurs gestationeerd bij de stadspoorten; krachtens art. 18 van de Generale Ordonnantie op de gemene middelen mogen zij kantoor houden waar zij willen; deze maatregel is genomen met uitdrukkelijke toestemming van de gecommitteerden van de Raad van State; de Raad besluit op 29 april 1655 dit toe te staan; de magistraat besluit de pachters nogmaals te verbieden kantoren in de stad te houden;
[kooplieden in zeep etc. rekrestreerden hier om].
14.05.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Handel/belastingen/Meierij

Ingekomen brief Raad van State met het verzoek Dionys Wouters en Jan Gerrits Vroman, pachters van de kleine speciën in de Meierij van 's-Hertogenbosch en de Baronie van Breda, niet tegen te werken; volgt tekst rekest pachters aan R: zij mogen cf. art. 18 van de generale ordonnantie kantoren vestigen in de steden; in 's-Hertogenbosch verbood de magistraat de collecteurs van de pachters bij de Hekel en de Vughterpoort om accijns te innen en bedreigde de collecteurs en een boekhouder; volgt brief magistraat aan R: de kantoren dienen om de goederen die naar buiten te gaan te veraccijnzen, maar dat kan ook ter plaatse waar de goederen verkocht worden aan de consument
25.06.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Handel/graan

Rapport commissie over de belasting van in- en uitgevoerd meel wordt overgenomen en goedgekeurd; gehoord alle eigenaren van de molens in de stad en gezien de publikatie van 1632 stellen zij voor alle in- en uitgaand meel te belasten; tarwe per zak 8 str; rogge 4 str. en boekweit 3 str.; 2 sester gebuild meel wordt geteld als 3 sester ongebuild meel.
26.06.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Defensie/schutterijen

Benoeming luitenants van de vier schutterijen.
26.06.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Demografie

Gezien de klachten over Gysbert Aartsz. Scheyck, meester timmerman, en Jacob de Roeye, voerman,
besloten hen het poorterschap af te nemen.
03.07.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Belastingen

Raad van State vroeg de stad om advies over het rekest van de ingezetenen van de Meierij over de te zware voorlopige verponding; volgt tekst van bf. aan R: de 'taux' is ondraaglijk zwaar; zij doen voorstellen hoe nieuwe kohieren op te stellen; schakel de dorpsbesturen in en laat door hen gekwalificeerde personen kiezen die de waarde van de landerijen schatten.
31.07.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Belastingen

De commissie-Van Brakel/Ruysch uit de R vroeg welk recht de stad had om het weg- en dijkgeld te heffen; volgt een deductie waarin het recht van de stad om deze belasting te heffen wordt aangetoond; begint met beroep op privilege van ht. Johanna van 18 maart 1388; sedertdien mocht de stad heffen wat zij wou en zelf de tarieven vaststellen; daar is destijds een enorme som, 6.000 gouden realen, voor betaald; het weggeld wordt vanouds geheven; sedert enige tijd is het met 50% verhoogd.
31.07.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur

Dhr. Van Brakel beval aan een jongeman gend. Dirk Monnik die studeert; besloten hem tot onderstand van zijn studie jaarlijks fl. 200 te geven; voorwaarde dat hij in 's-Hertogenbosch studeert; Geefhuis en Groot Gasthuis moeten dit betalen.
31.07.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Gezondheid/pest

De regenten van het gasthuis berichten dat "de heete sieckte van pestilentie in 't gasthuys was"; ook pest her en der in de stad; besloten om te zien naar een pestmeester.
12.08.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/ambt

Jkr. Reinier van Reys heeft laten weten dat hij wegens zijn ouderdom zijn functie op het kantoor van de stad wil neerleggen; hij bedankte de leden "van soo lange geemploijeert te sijn geweest"
12.08.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Zaak-De Bitter

De weduwe van Herman de Bitter wordt gegijzeld omdat zij ondanks aanmaningen nog niet haar conclusieve rekening heeft ingeleverd.
19.08.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Zaak-De Bitter

Op dringend verzoek van Herman de Bitter jr. wordt de weduwe weer vrijgelaten; hij belooft de rekening binnen 14 dagen in te leveren.
19.08.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Gezondheid/pest

Vaststelling instructie van de aan te stellen pestmeester.
31.08.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Gezondheid/vroedvrouw/pest

Benoeming Sibilla Janssen e.v. Hendrik Meyer, tot vroedvrouw voor de armen met inbegrip van pestlijders; volgt akte van benoeming; blijkt: de pest heerst; salaris fl. 200 bij pest, fl. 100 zonder; voorstel van de Kerkeraad om een ziekentrooster voor pestlijders aan te stellen; besloten te schrijven aan de Raad van State of die het salaris willen betalen; er zijn door de Raad van State twee ziekentroosters aangesteld voor het gasthuis; waarom niet een van hen de pestlijders laten troosten?
31.08.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/gouverneur

Condoléance (afgeschreven) aan de gravin van Brederode wegens het overlijden van haar man.
06.09.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/ambt

De helder of schrijver van de evictiën is overleden; discussie over wie dit ambt mag vergeven; dat zijn de leden; besloten deze taak op te dragen aan de zittende secretarissen.
10.09.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Belastingen

Besloten op verzoek van de azijnbrouwers de heffing op uitgaande azijn van 8 str/aam te halveren.
17.09.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur

Opstelling van de nominatie voor de nieuwe schepenen; men wil geen nieuwelingen; er zijn nu 20 raden.
24.09.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Gezondheid/pest

De pestmeester is overleden; naar een nieuwe om te zien.
25.09.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur

De hoogschout krijgt een verering van fl. 1.500 in de hoop dat hij zal bevorderen dat er geen nieuwelingen worden benoemd.
25.09.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Gezondheid/pest/markten

Pestmeester is overleden; benoeming opvolger: meester Sybrand Banga; vaststelling nieuwe instructie (afgeschreven); vaststelling nieuwe verordening (afgeschreven) (f 162v-166v; d.d. 24 augustus 1655); aangifte verplicht, ook in geval van verdenking; volgt visitatie; geneesheren en ook "swarte susteren, scrobbers ende alle andere die bij de pest siecken gaen" moeten ook aangifte doen; besmette huizen worden afgesloten en voorzien van een strowis van tenminste 1 el lang; wie besmette huizen bezoekt draagt een witte roede als teken; besmette personen mogen niet op de markten komen, moeten contact met andere mensen mijden; sprake van volgende markten: vleeshuis, vismarkt, botermarkt, groenmarkten; opruimen van mest en vuiligheid, want "stanck ende quade corruptie daer door de menschen worden geinfecteert"; bloed van beesten die op straat geslacht worden met emmers wegspoelen; chirurgijns en barbiers mogen bloed van aderlatingen niet op straat gooien; varkens moeten de stad uit; honden in huis houden.
04.10.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur

De Staten-Generaal hebben toch weer nieuwelingen tot schepenen benoemd: Canter, Nagel, Graswinkel en Daasdonk.
06.10.1655 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur

De gezworenen hebben geweigerd aanwezig te zijn bij het afnemen door de hoogschout van de eed van de nieuwe schepenen; reden: deze hebben geen bewijs overlegd van hun 'legaliteyt'; de nieuwe schepenen komen nu wel ter vergadering; de gezworenen en het merendeel van de raden tekenen hiertegen protest aan
11.10.1655 | leden

Religie

Opbrengst van een collecte gehouden in de stad en enige dorpen in de Meierij bestemd voor de arme verdreven Waldenzers uit Piemonte, groot ca. fl. 2.300, over te dragen aan de ontvanger-generaal.
28.12.1655 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/ijsbijten

Op verzoek van de gouverneur wordt het ijs gebeten tussen de havenmond en de Vughterpoort en vandaar tot aan de St. Cornelishekel; hiervoor worden deze maal ingezet twee door loting aangewezen schutterijen en de blokken van de Markt en de Vismarkt; op zondag 9 januari is op aandringen van de gouverneur die bevreesd is voor een aanval van de Lorreinen het ijs gebeten.
07.01.1656 | A 63; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Industrie/zeep

Rekest Johannes Kerkwyk, oud-raad van Heusden, die in 's-Hertogenbosch een zeepziederij wil oprichten, om een octrooi; besloten hem een octrooi met uitsluitingsclausule te geven voor acht jaar (gevraagd was 10 of 12 jaar), geldend voor nieuwe (gekochte) poorters; geboren poorters mogen wel een eigen zeepziederij oprichten; hij krijgt het poorterschap gratis en wordt vrijgesteld van inkwartiering; de stad zal hem steunen bij het verkrijgen van een vrijstelling van de accijns van 12 strs. per ton zeep geheven door het land.
22.01.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Zaak-Donkers

Uitspraak van het scheidsgerecht; volgt tekst uitspraak waarbij een deel van de vorderingen van Donkers aan hem wordt toegewezen; de leden keuren dit goed.
25.01.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/hoogschout

Rapport commissie-Copes + Hamel Bruynincx over een reis naar de drie andere hoofdsteden van Brabant om daar materiaal te zoeken in verband met het proces dat wordt gevoerd voor de Raad van Brabant over de nominatie; volgen stukken onder andere het nieuw regiment van hertog Jan IV van 1422; komt erop neer dat het patriciaat en niet de hoogschout de nominatie opstelt.
25.01.1656 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Industrie/gilden/vlees

Rekest gilde van de slagers gericht tegen Jan Thomas engelsman die het beroep van slager uitoefent zonder lid te zijn van het gilde, noch poorter; hij laat zijn vlees ook niet keuren; dit is alles strijdig met de kaart die bepaalt dat alleen toegelaten worden tot dit gilde zij die zoon van een meester zijn of getrouwd zijn met een dochter van een meester en die bovendien poorter zijn; besloten de betreffende akte op te zoeken.
26.01.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Industrie/textiel

Rekest van de oude staalmeesters van de stad om geld voor het maken van nieuwe stempels en lappen; de oude zijn vergaan; besloten: akkoord; commissie benoemd om te onderzoeken of er geen misbruiken zijn ingeslopen, dit naar aanleiding van klachten.
26.01.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/belastingen

Besloten, n.a.v. een rapport van een commissie, om met een remonstrantie bij de Staten-Generaal te protesteren tegen de invoering van het successierecht als zijnde strijdig met de capitulatie en de privileges (o.a. 1387).
26.01.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Industrie/vlees

Jan Thomas is in 1650 voorlopig toegelaten als slager maar moest zijn vlees laten keuren; dit weigert hij te doen; gevolg: er wordt veel "pockich ende ongansch vleesch" verkocht; hij slacht in zijn huis ook meerdere soorten vlees en dat is volgens de kaart niet toegestaan; besloten: hij mag voorlopig doorgaan met thuis slachten, maar mag maar één soort tegelijk behandelen en moet het vlees laten keuren; zo niet, dan wordt zijn vergunning ingetrokken.
29.01.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Religie

Er wordt voortaan donderdag gepreekt in de Grote Kerk en dinsdag in de Kruiskerk.
29.01.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/belastingen

Men wil de eigen belastingen zelf verpachten en innen (en dus geen combinatie meer met die van het land); men wil de gemene middelen volgens de Brabantse lijst; als het remplacement niet langer uitbetaald wordt, staakt de stad de levering van vuur en licht aan de wachtposten.
[dit is de aanleiding voor het grote conflict met de Staten-Generaal; zie art. Pirenne (1981)].
29.01.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/defensie

Lijst van deuren en vensters die uitkomen/uitkijken op de stadswal [met naam en toenaam]; besloten de eigenaren van deze huizen te gelasten deze dicht te maken.
01.03.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Bestuur/zaak-Gans

Rapport Haagse commissie; onder andere dictum in de zaak tussen de procureur-generaal van het Hof van Holland, gedaagde in cas d'appel contra de magistraat van 's-Hertogenbosch als tussenbeide komende voor Johan Gans; bevel aan de gedaagde om te antwoorden inzake het appel.
07.04.1656 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Gezworenen Zuerius wordt gevraagd de vergadering te verlaten omdat er een brief wordt behandeld van de magistraat aan de Staten-Generaal waarin zijn vader wordt aangevallen; hij weigert en blijft zitten; de magistraat is zeer verwonderd te bemerken dat hij zwart gemaakt wordt door een "minister"; "'t selve midts eijgentlijck smaeckende naer bittere galle ende seditie"; besloten de brief te verzenden; Zuerius jr. protesteert, Vermeer onthoudt zich.
08.04.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Gezondheid/pest

Meester Baltasar Sintrom, chirurgijn en komende van Hulst, is in onderhandeling om pestmeester te worden; hem is toegezegd dat hij gratis lid van het gilde mag worden, maar het gilde weigert hieraan te voldoen en heeft de uithangende bekkens weggehaald; besloten: Sintrom wordt lid zonder proef te hoeven doen.
14.04.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Gezondheid/reiniging

Hoe de straten schoon te houden?; besloten de stad in 5 kwartieren te verdelen; het Geefhuis krijgt het Hinthamereinde en kan met het afkomende zand de Muntel ophogen; het Groot Gasthuis krijgt de Weversplaats om daarmee de molenwerf van het gasthuis mee te verhogen; de andere drie buurten zullen door de stad zelf worden uitgebaat.
16.05.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Religie

Ingekomen een brief, een plakkaat en een resolutie van de Staten-Generaal gericht tegen de activiteiten van katholieke geestelijken; de geestelijken doen wat ze willen, zij worden niet belemmerd, de gereformeerde gemeente vreest zelfs leden kwijt te raken.
16.05.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Religie

N.a.v. de brief van de Staten-Generaal alle leden van de magistraat te machtigen het plakkaat van 1649 uit te voeren; assistentie door stadsarbeiders en groenroeden; vanwege de stad worden gemaakt "instrumenten van hamers ende andere daer toe noodich".
18.05.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Focanus, Vermeer, Tempelaar en Zuerius laten aantekenen dat zij ontevreden zijn over het gedrag van stads afgevaardigden Copes en Hamel Bruynincx in Den Haag; zij hebben de magistraat niet voldoende en niet tijdig op de hoogte gehouden.
20.05.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Besloten wordt nog iemand naar Den Haag te sturen namelijk pensionaris Beresteyn.
21.05.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Industrie/textiel

Rekest Peter Jansz. Meet, borger en bombazijnwerker in Amersfoort, om poorter te mogen worden en in de stad deze nering te mogen opzetten; besloten: commissoriaal.
09.08.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Zaak-De Bitter

Rekest Harman de Bitter: hij heeft in 1654 gevraagd om lid te mogen worden van het verwersgilde.
hij heeft dit beroep twee jaar lang uitgeoefend;
in Holland is dat de eis om lid te mogen worden;
sedertdien niets meer vernomen;
rekest is wellicht zoek geraakt;
besloten: de president Casteren moet het rekest dat onder hem berust de volgende vergadering inbrengen.
09.08.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Rapport Haagse commissie over het conflict met de Staten-Generaal; [zie hiervoor het artikel van Pirenne in het Vriendenboek Kuyer]; op f 224v: Beverningh beroept zich op een minuut van het capitulatieverdrag waarin staat dat de stad de Hollandse lijst zou dragen; de afgevaardigden van de stad brengen daartegen in dat dit verdrag nooit gesloten is, maar een tweede; alleen het gesloten verdrag is van toepassing; volgt het stuk 'Pointen van grieffven'; o.a. de Staten-Generaal hebben het Geefhuis geschaad door De Bitter te handhaven; volgt een specificatie van alle door de stad geheven belastingen;

Voor 1629 vanwege de hertog/Staten

wijn

per aam van 18 gelten, zowel rood als wit, zowel Frans, Rijns, Spaans of Bourgondisch, in- en uitlandse soorten	8.00
brandewijnen	16.00
wijnazijn	8.00

ongeacht of zij door burgers worden gedronken of worden getapt

bier

per ton van 30 str., in- en uitlands	0.60
bierazijn, per ton	0.60
mede, per ton	0.60

vlees

per os of stier ouder dan 2 jaar	1.50
per koe of vaars	1.00
per hamel of kalf	0.25
per schaap, ooi of ram	0.20
per lam, "cabritte", braad of "spit viggen"	0.10
per varken	0.40

gemaal

tarwe, per mud Leuvense maat	1.00
rogge of masteluin, per mud	0.625

Voor 1629 vanwege de stad

bier (per aam)

burgers	1.325
tappers	2.35
brouwers, z.g. oude en nieuwe str.	0.10
bier dat naar buiten gaat (deze twee voorgaande nu geheven als 0.15)	0.25
importbier, binnenslands gebrouwen, burgers	1.925
idem, tappers	2.35
bier komend van overzee, burgers	2.625
idem, tappers	3.50
voornd. bier dat weer naar buiten gaat	0.40
azijn, in stad gebrouwen	0.80
azijn van buiten komend (nu geheven als 0.80)	0.70
azijn naar buiten gezonden (nu geheven: 0.20)	0.40
van buiten komend extra	0.20

wijn (per aam van 100 potten)

burgers en tappers, per aam van 100 potten	13.55
Spaanse wijn,	17.20
malveseyen, "vin grecken" etc.	19.70
Franse wijn,	11.325
wijn naar buiten gestuurd [= doorvoer]	0.625
"heel coop" naar buiten gezonden (wordt nu niet geheven)	0.30
"legergelt ende het gecroos" (wordt nu niet geheven)	0.125
per voeder wijn die binnen het gebied Nijmegen-Weert-Turnhout-Geertruidenberg in de stad gekocht en in de stad gekelderd wordt	1.80
wijnazijn	0.25
brandewijn, per pot, binnen gesleten	0.175
idem, buiten gezonden	0.625
plus nog	0.30
"legergelt" voor uitgevoerde brandewijn	0.125

gemaal

tarwe of weit, per malder	0.50
rogge	0.20
week koren dat van buiten komt	0.10

commentaar: volgens gegevens uit 1680 en later werd aan gemaal door de stad geheven, per malder:

tarwe	0.50
rogge	0.10
boekweit	0.05

deze lijst is ondertekend door de afgevaardigden van de stad op 9 juni 1656;

Beverningh blijft eisen dat inzage wordt verleend in de stadsrekeningen; zijn eigen mening is dat hij dit uiterst belangrijk vindt omdat de stad met hoge financiële eisen aankomt en beweert zelf onvermogend te zijn; uit de rekeningen zou kunnen blijken dat er wanbeheer is gevoerd; volgt zeer lange deductie over de bede (f 235r-252r; 137 punten plus een 'additie').
01.09.1656 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Verscherping van het conflict: schepenen dreigen met weigering om aanwezig te zijn bij de aanstaande verpachting van de gemene middelen; het remplacement verloopt binnenkort; dreiging geen vuur en licht meer te leveren aan de wachthuizen; idem bruggen en poorten niet meer te onderhouden; ook bezwaar tegen het benoemen van vreemdelingen in de schepenstoel; dreiging zich te wenden tot de Raad van Brabant of anders tot de gewesten met het verzoek ieder een oprecht man en een rechtsgeleerde aan te wijzen die de zaak moet beslissen.
02.09.1656 | A 63; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Conflict stad - Staten-Generaal (zie art. L. Pirenne).
11 en 14.09.1656 | A 64, regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Gezien een brief uit Den Haag en een mededeling van de gouverneur dat de afgevaardigden van de Raad van State het verpachten van de stadsaccijnzen los van de landsaccijnzen zullen beletten
19.09.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Besloten de resolutie van 2 september om de stadsaccijnzen zelf te verpachten voorlopig niet uit te voeren; men verwacht dat de grieven van de stad door de Staten-Generaal zullen worden weggenomen.
20.09.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Industrie/glas

Ingekomen een rekest van Willem van Bree, koopman en inwonende borger, om een octrooi met uitsluitingsclausule voor 14 tot 20 jaar, voor een op te richten "glaesblaeserij"; hij vraagt verder vrijstelling voor hem zelf, zijn consorten en zijn knechten; verder de behandeling als in de andere steden vermeld in het rekest; besloten: commissoriaal.
22.09.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Landbouw/reiniging

Rekest ingekomen van Laurens Lathouwer, schipper te Lokeren in Vlaanderen, met het aanbod om "den dreck uijt de kelders door sijne dienaers ofte knechten te sullen doen uijtwerpen ende met beslooten backen doen brengen buijten deser stadt in sijn schip ende alsoo wech te voeren om eenen civilen ende geringen prijs", namelijk "die het soude mogen gecoft hebben 30 gl. te sullen doen voor 12 gl. ende soo voorts naer advenant"; hij vraagt om dit zijn leven lang met uitsluiting van anderen te mogen doen; besloten: commissoriaal.
22.09.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Industrie/textiel

Rekest van Harman de Bitter ingekomen; besloten: hij zal als meester toegelaten worden als hij een behoorlijke verwerij heeft opgericht.
22.09.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Economie/stadsfinanciën

Gezworenen en raden willen het voorstel van president Van Casteren over de bezuinigingen weer aan de orde stellen; het inkomen van de stad is achteruit gegaan "door affnemen van neringe ende oick door voorgaende ende tegenwoordige ongelegentheijt derselver imposten ende acchijnsen.."; besloten:

• verlaging van de vergoeding voor wijn aan de schepenen;
• het salaris van fl. 200 aan de schepenen vervalt;
• de maaltijd bij het verkiezen van de rentmeesters en alle andere maaltijden vervallen;
• het salaris van de wachtmeester wordt verlaagd tot een recognitie van fl. 100; de huidige wachtmeester Hendrik Kuysten wordt gevraagd hiermee genoegen te nemen;
• te onderhandelen met de torenwachter over verlaging van zijn salaris;
• te spreken met de pensionarissen over hun salaris;
• een commissie in te stellen die zich beraadt over besparing op stads houttuin;
• en nog een paar kleinigheden.

25.09.1656 | A 64 enz. | leden

Handel/bode

Rekest ingekomen van Thomas van Gent om bode te mogen worden op Grave, Nijmegen en Arnhem; de huidige bode, Jan van de Steen, doet niets; desgevraagd doet Van de Steen afstand van het ambt, waarna de rekestrant benoemd wordt tot opvolger; Van de Steen zegt dat hij "geen proffijt daer mede en coste doen, jae noeijt sijn oncosten en conde goet maecken".
27.09.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Verkeer te water

Sprake van een lid van het stadsbestuur die is "naer beneden vaerende", dat wil zeggen van 's-Hertogenbosch naar Gorcum vaart.
11.10.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Industrie/glas

N.B.: op f 221r
Gezien het rapport over de glasblazerij: een goede zaak; vrijstelling accijnzen alleen toe te staan die op brandstoffen die hij nodig heeft voor het stoken van zijn oven; de rekestrant wil zich vestigen in het huis waar Peter Donk in heeft gewoond; dit huis is door de commissie twee maal bezichtigd; plan is om een oven op te stellen in de grote kamer; dit huis, genaamd Ysselstein of Donkenpoort, is nu van de stad en verkeert in slechte staat; het brengt de stad weinig op; Van Bree heeft gevraagd het octrooi op naam te stellen van zijn compagnon genaamd "Sr. Bonhom"; de commissie bood Van Bree de Oude Lommerd aan, maar die wilden zij niet hebben; Van Bree biedt fl. 3.600 mits vrijstelling van de 60e penning; hij wil ook vrijstelling van inkwartiering en gratis poorterschap voor Bonhomme; verder een gereserveerde ligplaats voor zijn schip aan de achterkant van het huis; bij een derde bezoek aan het huis biedt Van Bree fl. 4.000; de kraankinderen waren tot nu toe gewoon in een aangrenzend huis te verblijven; zij moeten een ander onderkomen krijgen;
besloten: het gevraagde octrooi te verlenen met uitsluitingsclusule voor 20 jaar; kooplieden en marskramers mogen behoudens tijdens vrije jaar en weekmarkten geen glazen verkopen op verbeurte van het glas en een boete van fl. 1 per glas; de stad verkoopt het huis Ysselstein bij de Orthenpoort voor fl. 4.000, plus vrijstelling van de 60e penning en zonder rente; Van Bree krijgt er het huis van de kraankinderen nog bij; Sr. Henri Bonhomme wordt gratis poorter; hij krijgt vrijstelling van inkwartiering; vrijstelling van accijns op hout en turf nodig voor de oven.
17.10.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

De commissie van afgevaardigden uit de Staten-Generaal en de Raad van State is gearriveerd.
[zie verder het art. van L. Pirenne].
26.10.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Industrie/textiel

Rapport over het keuren van de lakens; besloten dat de staalmeesters de keur precies moeten uitvoeren; het loon van de staalmeesters wordt verlaagd van 2½ str. naar 1 str. per laken (ongeacht of dit heel, half of kwart is).
26.10.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Economie algemeen

Terloops blijkt, dat de arbeiders die voor de stad gewerkt hebben hun loon op zaterdag krijgen uitbetaald.
04.11.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Een probleem is dat de stadsrekeningen over de boekjaren 1626/27, 1627/28 en 1628/29 op het stadhuis nergens te vinden zijn; de magistraat heeft bij de erfgenamen van een der regenten van vóór 1629 de [rendantsexemplaren] van de rekeningen over de jaren 1626/27 en 1627/28 kunnen bemachtigen; de rekening over 1628/29 is niet te vinden; de magistraat is hierdoor te schande gemaakt; op dat moment komt Copes met de originele rekeningen over 1626/27 en 1627/28 aan; ze zijn gevonden op het pensionariskamertje boven op een plank.
17.11.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Handel/beurtveer

Er is een conflict met Gorcum over de marktschepen; besloten een commissie daarheen te sturen om een reglement op te stellen.
28.11.1656 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Zaak-Donkers

Donkers wordt geëxecuteerd en hij heeft nog veel tegoed van de stad; besloten hem voorlopig toe te wijzen de fl. 2.000 uit de eerste betaaltermijn van het huis waar Donkers in woont en dat door de stad is verkocht.
28.11.1656 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Handel/beurtveer

Bf. stad aan Gorcum over de marktschepen; sprake van een voorlopig verdrag van 13 januari 1631 dat 25 jaar lang is nageleefd; zij doen een aantal voorstellen betreffende de vertrektijdstippen van de marktschepen; de Gorcumse schipper drijft ook een eigen handel en dit behoort streng verboden te worden.
09.12.1656 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

o.a.: Gans zegt dat hij heeft gehoord dat iemand uit de magistraat heeft verteld aan de gecommitteerden van de Staten-Generaal en de Raad van State dat Gans op het stadhuis of in een vergadering van de magistraat zou hebben gezegd "voor vijftigh duijsent gulden in der gemelte heeren plaetse niet te willen staen"; hij wil weten wie van de heren dit heeft doorgebriefd; degene die dit heeft gedaan is een lasteraar en een leugenaar; "Ende heeft niemant der presente heeren hierop ijets geseght ofte geantwoort"; Dhr. Van Berkel zegt dat ook hij bij de voornoemde commissie is "bedragen"; hij zou gezegd hebben bij het vertrek van de heren Kuyst, Ripperse c.a. "daer sijn nu al drije exters wegh, daer sullen haest twee bonte craijen volgen"
[betreft twee nog achtergebleven leden van de commissie].
09.12.1656 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Industrie/glas

De rentmeesters worden gemachtigd om het huis bij de Orthenpoort door dhr. Van Bree gekocht van de stad te transporteren met alle retroacta die erbij horen.
23.12.1656 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Stadsfinanciën/conflict met Staten-Generaal

Rapport commissie met een antwoord op 18 vragen gesteld door de gecommitteerden van de Staten-Generaal en de Raad van State; rapport wordt goedgekeurd; de commissie opgedragen te bedenken hoe, zonder schade te doen aan stadsprivileges, Den Haag te antwoorden; de vragen hebben betrekking op het beheer van stads geldmiddelen;
Vestingwerken
de opbrengst van de stadsvisserij is sinds 1629 sterk gedaald omdat de gouverneur niet wil dat er in de stadsgrachten wordt gevist; de commissie uit Den Haag had gevraagd waarom de stad de vestingwerken vóór 1629 niet heeft onderhouden; antwoord: dit gebeurde door de koning zelf die daartoe een afzonderlijke functionaris in de stad aanstelde, "synde den last der fortificatie eenen provintialen last die bij consent in de vergaderinghe van de Staten van Brabant van tijt tot tijt heeft moeten ingewillicht werden".
08.01.1657 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Beleg 1629

Wat is er gebeurd met de voorraden die ingeslagen waren voor het beleg van 1629?; deze zijn verkocht, ten dele nog in de jaren 1648/49 en 1650/51; het ging om rogge, tarwe, zout en hout.
1657 | A 49; regr. Ber.; doos 794

Handel/markten

Blijkt dat de overdekte vismarkt nog niet gebouwd is; als dit gebeurt dragen de viskopers fl. 2.000 bij in de bouwkosten.
1657 | A 49; regr. Ber.; doos 794

Bestuur/archief

Rapport van een commissie die de privileges van de stad liggend in de komme in de St. Janskerk hebben onderzocht; ze lagen in "diversche doosen, kisten ofte fodellen naer haere nombres gerepartieert"; de nummers lopen tot 373; ontbreken de volgende nummers: 37, 59, 227, 275 of 297, 305, 327, 328, 334 en 338; fodel nr. 10 is niet genummerd; een deel van deze stukken wordt getoond aan de commissie uit Den Haag en door hen gecollationeerd.
10.01.1657 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Handel/beurtveer

Benoeming van Cornelis Kalf tot marktschipper op Alkmaar; vaart een maal per week en mag andere marktschippers die op de route varen geen concurrentie aandoen; betreft een nieuw veer.
12.01.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/conflict met Staten-Generaal

Ingekomen res. Staten-Generaal van 2 januari 1657: de hoogschout krijgt order om een inventaris te laten maken van alle stadsprivileges; hij moet de S-G adviseren van welke stukken authentieke copieën moeten worden gemaakt; het copiëren van de stukken, waar men nu mee bezig is, wordt voorlopig stilgelegd.
18.01.1657 | A 49; regr. Ber.; doos 794 | leden

Garnizoen/inkwartiering

Veel klachten over ongelijke verdeling van de last van de inkwartiering; "werdende heele straten van de principaelste borgeren van logeringe vrij gehouden ende den last principaelijck op d'arme gemeijnte"; besloten: commissoriaal gemaakt.
03.02.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Gewoonten

Op verzoek van de kerkeraad wordt het "rijden ende trecken van de gans 't gene met grooten toeloop van menschen was geschiedende" verboden; "mommerijen" zijn al verboden; dhr. L. van Berkel laat aantekenen dat hij het oude gebruik wil laten bestaan.
10.02.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Industrie/ijzer

Op verzoek van enige kooplieden en kramers die handelen in ijzeren nagels en gezien het overleg met het smedengilde, besloten dat art. 13 van de kaart van de smeden zo wordt geïnterpreteerd dat niet-leden van het gilde in de stad geen "nieuw ijserwerck, veijle ofte te coope hebben noch houden en sal op voirvensters ofte binnen sijnen voorhuijse"; uitgezonderd de jaarmarkten en de weekmarkten; ook uitgezonderd "maillerie ende alsulck gesmeedt ijserwerck als de creemeren gewoonlijck sijn geweest te vercoopen".
10.02.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Haven/gilden/turf

Op verzoek van de turftonders besloten hun aantal te laten uitsterven tot 18.
10.02.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Kapellen

De geburen van de Vughterdijk willen de lege plaats waar de St. Corneliskapel heeft gestaan kopen; besloten dit erf te verkopen ten bate van de stad en te bedingen dat het terrein bebouwd wordt "tot meeste commissieraet van de stadt".
17.02.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Demografie/garnizoen/serviesgeld

Jacob Lus, servitiemeester, wordt op rekest toegelaten als poorter.
01.03.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Bestuur/archief

Een delegatie van het stadsbestuur trekt plechtig naar de St. Janskerk om daar in de komme de privileges terug te leggen die waren gelicht; "sijn aldaer de voorschreven privilegien geslooten in eene houte viercante doose ende toegesegelt weder in de comme geleeght in eene kiste met twee verscheijde sloten toegesloten".
01.03.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Ruimtelijke ordening/straten

Er vond een gesprek plaats van afgevaardigden van de Raad van State met leden van de magistraat over de uitbouw van het huis van sr. Grimbergen op de hoek van de St. Jorisstraat.
30.03.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Ruimtelijke ordening/straten

Rekest ingekomen van sr. Johannes van Grimbergen, koopman en borger, om vergunning voor nieuwbouw op de hoek St. Jorisstraat-Vughterstraat; hij wil zijn huis op de hoek met vier huizen daarnaast gelegen aan de St. Jorisstraat tot aan de wwatertrap aldaar tot in de grond toe slopen en er een nieuw pand optrekken; hij heeft al toestemming van domeinen; delegatie gaat terstond de zaak bekijken.
09.04.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Ruimtelijke ordening/molen

Rekest Gerard van Rietveld, adjudant-majoor van 's-Hertogenbosch, om een windoliemolen te mogen oprichten op de stadswal in het molenbolwerk aan de Boom en de daar staande bomen te mogen kappen; hij heeft al een octrooi van de Raad van State d.d. 6 november 1656; besloten: akkoord.
14.04.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Cultuur/muziek

De organist is al geruime tijd overleden; besloten een nieuwe te benoemen op woensdag in de week van de kermis; organisten uit Leiden, Antwerpen en Utrecht op te roepen voor de auditie.
14.04.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Religie/kerken

Voorstel de koperen doopvont in de St. Jan te verkopen; "hetselvige nijet goetgevonden dat soude geschieden".
14.04.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Ruimtelijke ordening/straten

Het plan van Grimbergen wordt afgewezen wegens bezwaren onder meer van de buurtbewoners.
14.04.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Ruimtelijke ordening/straten

Na gesprekken krijgt Grimbergen toch vergunning om nieuwbouw te plegen; hij ziet af van zijn voornemen "van het uutsetten van het torentie ende staecketsel in de voors. St. Jorisstraet"; hij wil nu alleen zijn muur achter 3 voet uitzetten.
17.04.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Zaak-De Bitter

Besloten van De Bitter jr. op te eisen alle bij hem nog berustende pachtcontracten en andere stukken van het Geefhuis.
28.06.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Cultuur/muziek

Kandidaat-organisten zijn beluisterd door organisten uit Antwerpen en Gouda; deze meesters hebben gelogeerd in de herbergen De Leeuw en Gorcom; de organist van Antwerpen krijgt voor zijn werk en gemaakte onkosten fl. 100, die van Gouda fl. 75.
13.07.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/ambt

Dhr. Van Andel, stadsadvocaat is overleden; voorstel twee opvolgers te benoemen die het tractement van fl. 50 moeten delen; benoemd Marten Vergoes en N. Coljers.
16.07.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Handel/beurtveer

Het reglement op de marktschippers op Amsterdam, opgesteld in 1650, is nog niet vastgesteld, omdat Amsterdam er niet op heeft geantwoord; besloten het te herzien.
16.07.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/conflict stad-domeinen

Verzoek Jan van Grimbergen koopman en borger: hij wilde enige bouwvallige huizen op de hoek van de Vughterstraat en de St. Jorisstraat afbreken en in plaats daarvan een nieuw gebouw neerzetten dat twee "stadien" hoger is, dit "tot verbeteringe ende commissieraet deser stadt"; hij vroeg en verkreeg een octrooi van de Leen- en Tolkamer, bevestigd door de Raad van State; uitvoering van zijn plan werd daarop belet door de magistraat; de huizen zijn al afgebroken.
26.07.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/conflict stad/domeinen/markten

Rapport van een commissie over de zaak-Van Grimbergen; Uitvoering van zijn plan is zeer nadelig voor de bewoners van de St. Jorisstraat; deze straat is vanouds aangewezen als marktplaats voor turf die per wagen wordt aangevoerd; vooral 's winters, als er geen turf uit Holland kan worden aangevoerd, is het hier druk; voor de reductie, toen de invoer van Hollandse turf verboden was, was het zeer druk; de straat was toen zo nauw dat men elkaar te voet nauwelijks kan passeren; daarom werd toen verboden de huizen in de mond van deze straat (hoek Vughterstraat) te voorzien van luifels en andere uitsteeksels, zoals stoepen of opstaande vensters; volgens het octrooi mag hij op de hoek een kantoortje bouwen dat 3.5 voet de straat in steekt en een luifel maken van 6 voet; verderop mag hij 9 voet in de straat bouwen.
29.07.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Industrie/drukker

Op verzoek van het kramersgilde wordt bepaald dat boekverkopers lid moeten zijn van dit gilde; buiten de jaar- en weekmarkten mogen vreemdelingen geen boeken of papier verkopen.
31.07.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Ouderenzorg

Rekest ingekomen van de erfgenamen van Hester van Grinsven; uitvoering van het testament ondervindt vertraging; mr. Cornelis van de Meerendonk, een van de twee executeurs (de andere is overleden) is daardoor nog in het volle bezit van de erfenis; discussie met raadslid Van de Merendonk.
31.07.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Industrie/zeepziederij

Rekest N. van Kerkwijk ingekomen; de magistraat heeft hem enige voorrechten vergund om een zeepziederij op te richten; de loodgieters van de stad verhinderen dat hij de ketel door iemand laat maken die hij uit Holland heeft meegebracht; de Bossche loodgieters kunnen dit niet; hij heeft aangeboden deze expert als knecht onder een meester te laten werken, maar ook dit is geweigerd; de Bossche loodgieters stellen zich voor dit werk garant; besloten: voor deze maal toe te staan dat de vreemde deskundige onder een Bossche meester dit werk doet.
13.08.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Stadsfinanciën/bestuur

Reactie op het rapport van de Staten-Generaal over de comptabiliteit en de wijze waarop de stadsregering werkt; zowel punten van de Staten-Generaal als de reactie daarop; betreft o.a. de verhouding raden-schepenen; volgt een reeks maatregelen ter verbetering van de comptabiliteit.
13.08.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Weeskinderen/Zaak-De Bitter

De weesmeesters beklagen zich over de wijze waarop Herman de Bitter, rentmeester van dit huis, het beheer voert; hij is nu afwezig en heeft de boekhouding onder zich; men heeft ontdekt dat alle rentebrieven uit de komme zijn gehaald en dat ze onder de rentmeester berusten; er zijn obligaties afgelost en door hem opnieuw belegd; besloten het vermogen van het Weeshuis voortaan op de oude voet te laten beheren door een der regenten en de zaak verder te laten onderzoeken door een commissie uit de magistraat.
05.10.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Kapellen

Besloten de Barbarakapel in huur te geven voor fl. 50 aan de commies van de turf onder de last de kapel te moeten onderhouden.
16.10.1657 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Stadsfinanciën/bestuur

Res. Staten-Generaal 8 juni 1657 met reeks opmerkingen van de commissie-Schoock c.a. over de stadsfinanciën en de wijze waarop de stad bestuurd wordt.
[zelfde opmerkingen als in res. 13 augustus].
25.11.1657 | leden

Bestuur

res. Staten-Generaal 7 november 1657, f 114r
Gehoord het positief advies van de gemengde commissie Staten-Generaal + Raad van State Schoock e.a.) en gezien het unaniem besluit van de leden van 's-Hertogenbosch van 5 oktober 1657 "waerbij affgaende alle de veranderingen bij hun voor desen in 't stuck der regieringe gemaeckt ende die vele oneenicheden onder hun hadden veroirsaeckt, sij Hare Ho: Mo: sijn biddende om alle verdere inconvenienten van onlusten, verwijderinge ende partijschappen ende alle veranderinge in 't stuck der gemelte regieringe voor te comen, dat alles diesaengaende mochte werden gelaten, soo als het van outs ende voor de reductie der stadt in 't stuck der regieringe onder hun is geuseert"; besloten: akkoord, de besluiten van de Bossche magistraat van 1636 en 1654 over het bijeenroepen van de raden worden vernietigd; de schepenen zijn als enigen bevoegd de leden bijeen te roepen; volgt een brief van de Staten-Generaal van 7 november 1657 met daarin voorschriften aangaande het beheer der stadsmiddelen en de comptabiliteit; leden van de magistraat betalen voortaan, zoals ook al door henzelf is besloten, de accijnzen op bier en wijn (dus geen vrijstelling meer); volgen nog enige resoluties van 7 en 9 november over o.a. het remplacement en de bede (moet voortaan gewoon betaald, zoals voor 1629).
07.11.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803

Bestuur/agent

Benoeming van mr. Matthias Snelts, advocaat voor het Hof van Holland, tot advocaat van de stad in Den Haag; salaris fl. 100 plus declaraties; dit op advies van de laatste Haagse commissie omdat de kosten van de sollicitaties te hoog worden.
25.11.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Rechtspraak/Heusden

Briefwisseling tussen Heusden en 's-Hertogenbosch in verband met een Bossche burger die gedaagd is voor de schepenbank van Heusden in verband met goederen die hij heeft liggen onder Vlijmen (land van Heusden); in de antwoordbrief van Heusden rept Heusden over een oude "eeninge" gemaakt tussen Stad en Meierij van 's-Hertogenbosch en Stad en Land van Heusden; deze eninge is voor de laatste maal herzien in 1611.
25.11.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Turf

Gezien het nieuwe octrooi voor het remplacement, besloten de leverantie van turf voorlopig op te dragen aan Huybrecht van Berkel, politiemeester; de commies Pieter van der Lek, die de turf tot nu toe verzorgd heeft krijgt ander werk; voorlopig wordt hij substituut-majoor van de vier compagnieën schutterij en schrijver van de stadspoorten op een salaris van fl. 6/week; verder houdt hij namens de rentmeesters en de politiemeester toezicht op de stadsarbeiders en staat te hunner beschikking.
27.11.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Schutterij

Het ambt van burgermajoor of wachtmeester, vacant geworden door overlijden, wordt afgeschaft; deze functie wordt voortaan bij toerbeurt waargenomen door de vier kapiteins.
27.11.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/Meierij

Besloten een resolutie van de Raad van State over het ijken te zenden "aen de vier vrijheden, sijnde de eerste plaetsen in de vier respective der Meijerije" namelijk Oss, St. Oedenrode, Oirschot en Oisterwijk; volgt resolutie Raad 27 november 1657: gezien het advies van de Bossche schepenen d.d. 22 november op het rekest van ijkmeester Lambrecht Sleicher, besloten dat procedures over het ijken, als verband houdende met de gemene middelen, in eerste instantie moeten worden gevoerd voor schepenen van 's-Hertogenbosch, en wel op de pachtersrol.
17.12.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Gezondheid/stadsdokter

Rekest dr. Rosaeus, stadsdokter, waarbij hij zijn ontslag neemt wegens ziekte "ende dat de armen menschen niet meer en sal connen dienen", gezien de sollicitatie van dr. Christoffel de Kocq van Kerkwijk, dokter van het gasthuis, besloten Kok van Kerkwijk te benoemen op deze plaats, mits hij de eerstvolgende vier jaar salaris van dit ambt ad fl. 250 overlaat aan de weduwe en de oudste zoon van Roseus wegens de vele en langdurige diensten door de vader aan de stad bewezen; opdat deze zoon zijn studie in de medicijnen kan voltooien; De Kok van K. wordt aanbevolen Roseus jr. na diens afstuderen te assisteren als hij hier een praktijk wil beginnen.
21.12.1657 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Verkeer te water/Aa

Besloten de sluis bij Rixtel te gaan inspecteren, aangezien deze door 's-Hertogenbosch en Helmond wordt onderhouden.
10.01.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/stadsfinanciën

Gezien een rapport van een commissie die de resolutien van de Staten-Generaal van november 1657 heeft bezien; besloten de Staten-Generaal te berichten om terug te keren naar de praktijk van vóór 1629 en de besluiten omtrent de stadsfinanciën "sonder eenigen inbreuck onderhouden sullen werden".
10.01.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/ambten

Rapport van een commissie over de wijze van stemmen: "dat in alle saecken altoos bij de leden deser stadt is gestemt ende gevoteert, bij ijder lith apart ende niet promiscue door de leden"; als bij een benoeming de stemmen staakten, werd er geloot of zoiets; besloten hiermee akkoord te gaan.
12.01.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Gewoonten/armenzorg

Voorstel om de maaltijden die vroeger in het gasthuis en het Geefhuis werden gehouden na het afhoren van de rekeningen in ere te herstellen; besloten: akkoord, omdat er fondsen voor zijn.
14.01.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Cultuur/gezondheid

Verzoek van de regenten van Reinier van Arkel om een subsidie "tot een glas van stadts wegen aldaer te stellen" toegestaan (fl. 25).
14.01.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/hoogschout

Registratie van de benoemingsakte van mr. Justus Verster tot substituut-hoogschout.
16.01.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Garnizoen/inkwartiering

Gezien het feit dat vele huizen in feite vrij zijn van inkwartiering; besloten om gehuwde soldaten niet te billeteren; zij moeten op hun eigen servies ergens gaan logeren; een commissie maakt een lijst van huizen die onder de inkwartiering vallen; vrijgesteld zijn alleen de woningen van: hoogschout, schepenen, gezworenen, rade, griffier, secretaris, oud-raden en hun weduwen, predikanten, docenten Latijnse School, geadmitteerde schoolmeesters, pestmeester, ziekentrooster, scherprechter, Geefhuis, Groot Gasthuis, andere gasthuizen, de kloosters als vanouds, het "glashuijs", de zeepzieder Kerkwijk, de Bank van Lening, de waag en "eenige seer eminente persoonen" zoals de heren Van Amelrooy, Van Drunen e.d.
26.01.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Industrie/drukker

Rekest van de boekdrukkers, boekverkopers, kunstdrukkers en boekbinders om samen met de schilders in een gilde te worden verenigd ingekomen; Commissoriaal.
06.02.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Armenzorg/turf

Op verzoek van de predikanten van de Nederduitse Gemeente wordt uit het stadsmagazijn door politiemeester Van Berkel 400 ton turf à 10 str./ton verkocht aan de armen; door de grote koude is alle haven die in de haven lag op.
15.02.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/ambt

Rekest Reinier Bel over zijn vordering van fl. 25 voor "het setten van 't broodt ende 't affigeren der billetten ende 't boeckhouden van 't selve" ingekomen en aangehouden.
18.03.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Ouderenzorg

Rapport over de zaak-Van Grinsvensgasthuis (over deze zaak nog veel meer resoluties); de Staten-Generaal hebben bij res. van 24 januari 1658 bepaald dat de erfgenamen van Hester het kapitaal bestemd voor de stichting van de twee gasthuizen aan de stad moeten overdragen; voor dit doel is een openbare verkoping gehouden van o.m. tienden onder Oss en Berghem, die opbracht fl. 41.052; het kapitaal bestemd voor de gasthuizen, de beurzen en de administrateur is groot fl. 67.000; de baron van Maldegem heeft een proces moeten voeren tegen de koning van Spanje als hertog van Brabant over de plaats waar de gasthuizen moesten worden opgericht; het vonnis luidde dat hij dit moest doen op het gebied van Z: M:; hij wendde zich toen tot de Staten-Generaal die de zaak hebben voorgelegd aan de Chambre mi-parti; de baron heeft met dit en andere processen veel onkosten gemaakt, tot wel fl. 6.000 toe; op 1 april 1658 wordt een contract gesloten tussen de stad en de erfgenamen over deling van de boedel en afzondering van het kapitaal; de magistraat is blij dat deze stichtingen in de stad terecht zijn gekomen en vereert Florentius Schuyl, die er veel voor heeft gedaan, met het poorterschap.
29.03.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Zaak-Donkers

Conclusie van eis ingediend bij de Raad van Brabant door Johan Donkers waarin deze van de stad aanzienlijke bedragen eist wegens verdiend loon, gedane leveranties en schadeloosstelling; soortgelijke eis van de wed. van Pieter Donk.
29.03.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Zaak-De Bitter

Regenten Geefhuis worden gemaand om de schulden van wijlen De Bitter te innen en de onder zijn erfgenamen berustende archieven terug te krijgen.
29.03.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Industrie/glas

Van Bree heeft de glasblazerij opgericht en in bedrijf gebracht; hij nodigde de heren van de leden uit om te komen kijken; enige heren zijn er geweest; besloten hem te schenken fl. 60.
05.04.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Reiniging

Besloten het weghalen van het straatvuil weer publiek te verpachten of een nieuwe overeenkomst met de oude pachter te sluiten.
[geen sprake van bespreking aanbod schipper uit Lokeren]
15.04.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Waterstaat

Enige lieden hebben een plan bedacht om toekomstige watersnoden te voorkomen, namelijk door het water af te leiden via Sprang; besloten een commissie te benoemen die het plan gaat onderzoeken.
15.04.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/ambt

Benoeming van drie nieuwe paalmeesters.
09.05.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Waterstaat

De commissie is op 18 april met de gouverneur en dhr. Van Amelroy in koetsen naar Sprang gereden om de situatie ter plaatse te bezien; het idee is om het afkomende water over de uitgeturfde Loonse moeten te laten lopen naar de onbedijkte landen, moeren en wildernissen van 's Gravemoer en dan via de 's Gravemoerse Vaart naar de Biesbosch; volgt gedetailleerd verslag van een inspectietocht in de omgeving; nodig is dat de hoogte van het terrein door een goede landmeter wordt ingemeten; rapport goedgekeurd en opdracht te geven aan een landmeter.
11.05.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Cultuur/muziek

Er is nog steeds geen goede organist gevonden; besloten hoe dan ook iemand te benoemen in de week van de kermis.
11.05.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Waterstaat

Uitgaven wegens verteringen "in 't visiteren van verscheijdene plaetsen door de welcke de hooge wateren om dese stadt souden konnen affgeleijt werden" ad fl. 178.35.
06.06.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Gewoonten

Verbod aan "comedianten, coordendansers, springers, quacksalvers, guijchelaers, caertspeelders, dobbelaers ofte die eenige vertooningen van spelen, beesten ofte vremde dieren doen" om op zondagen hun kunsten te vertonen.
04.07.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/Meierij

Ingekomen res. Staten-Generaal 17 juni 1658: gezien o.m. de brief waarin de magistraat van 's-Hertogenbosch beweert dat er geen heerlijkheden mogen worden verkocht omdat dit strijdig zou zijn met de oude privileges, besloten dat deze transactie niets te maken heeft met de genoemde privileges; de magistraat krijgt order "dat se haer met de voors. vercopinge geensints en sullen hebben te bemoeijen veel min dies aengaende eenich gewacht te maecken ofte te spreecken van eenige protestatien"; besloten dat Copes in Den Haag het advies inwint van enige rechtsgeleerden en dit ter kennis te brengen van de Staten-Generaal.
13.07.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Cultuur/muziek

Benoeming van Ulricus Eizen (?) van Bremen tot organist, tevens klokkenspeelder [= beiaardier] op het gebruikelijke salaris van fl. 600.
13.07.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/religie

De Raad van Brabant maakte bezwaar tegen het feit dat Laurens van Kessel en Splinter van Voorn, zijnde katholiek, nog openbare functies bekleden; eerst het privilege van 1458 gegeven door hertog Philips; Splinter van Voorn is na 1629 op aanraden van enige heren van de Staten-Generaal benoemd tot getuigschrijver; hij doet zijn werk uitstekend en is zeer ervaren; hij is nu 80 jaar oud; Van Kessel is in 1637 benoemd omdat men een man nodig had die de stijl van de schrijfkamer goed kende; ook hij doet nu al 43 jaar zijn werk uitstekend; zo ook de andere katholieke klerken "die de meeste ende beste practisijnen sijn"; we voeren de Politieke Reformatie liever geleidelijk in teneinde verwarring te voorkomen; er worden steeds protestantse klerken benoemd; men vraagt de Raad vriendelijk deze personen die niet lang meer te leven hebben niet te hoeven ontslaan.
16.07.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur

Rapport van een Haagse commissie die geprobeerd heeft het voor de Raad van Brabant hangende proces over het recht van nominatie tussen de stad en de hoogschout weer vlot te krijgen (f 53r-99v); de zaak vordert niet; vele resoluties Staten-Generaal; geen resultaat; verder wordt er gewerkt aan de achterstallige ervitiegelden; besloten: commissie bedankt.
16.07.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur

Mandaat wegens declaratie van reis- en teerkosten van Hamel Bruynincx ad fl. 1.163 in verband met zijn verblijf in Den Haag van 19 november 1657 tot 11 juni 1658; zo ook voor Focanus ad fl. 605.10 (11 maart - 21 juni 1658).
N.B.: dergelijke declaraties, meestal overigens lagere bedragen, passim.
27.07.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Zaak-De Bitter

Lijst ingekomen met ontvangsten gedaan door wijlen De Bitter die door deze niet in zijn rekening zijn verantwoord (volgt lijst, totaal fl. 709.30 en 85,625 mud rogge).
30.08.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Garnizoen/serviesgeld

De serviesmeester schepen Van Teffelen ziet kans om door middel van een sollicitatie achterstallig serviesgeld in Holland los te peuteren.
30.08.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Zaak-De Bitter

Herman de Bitter jr. is gearresteerd omdat hij nog geen rekening en verantwoording heeft afgelegd over het Weeshuis; men verbiedt hem zich te betitelen als 'rentmeester van het Weeshuis', want dat is hij niet.
07.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Verkeer te water/Aa

Verslag commissie die in Rixtel is geweest; de sluis was zeer in verval; zij hebben het herstel door die van Helmond laten aanbesteden; de rekening van het onderhoud de afgelopen tien jaar bedroeg fl. 445.80; 's-Hertogenbosch betaalt hiervan de helft.
07.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Waterstaat

Getoond de kaart gemaakt door landmeter Bastingius met het plan het water over de Loonse Vaart af te leiden; besloten een deductie op te stellen en deze te gebruiken als dat nodig is.
07.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Handel/markten

Rekest van de viskopers om de nieuwe vismarkt, waartoe al besloten is, nu ook te doen bouwen; besloten: commissoriaal.
07.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Verkeer te water/nieuwe haven

De Maasschippers klagen dat zij op de Maas vaak lastig worden gevallen in verband met hun vrijstelling van tol "t gene hun meest voorcompt, om dat sij in de haven deser stadt niet en konnen leggen ... doordien deselve haven soo naeuw ende engh is"; voorgesteld wordt de haven te vergroten en hiervoor subsidie aan te vragen bij de Raad van State; voor het beschoeien zouden enige oude stadsmuren die nu tegen de wal staan kunnen worden gebruikt; besloten: commissoriaal.
07.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Armenzorg/Geefhuis

Rekest rentmeester Jan van Blotenburg om verhoging van salaris van fl. 400 tot fl. 600 zoals zijn voorgangers hadden, toegestaan.
16.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Cultuur/muziek

Rekest Johannes Perwits, meester Andries van Vucht en Hans Felten, "musiciens", om een beloning voor hun diensten enige tijd geleden de stad bewezen; besloten de eerste fl. 30 te geven en de twee anderen elk fl. 15.
16.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/Lus

Besloten een verering toe te kennen van 300 rijksdaalders aan Arnold Lus, broer van de president Lus, wegens diensten bewezen aan de stad in Den Haag sedert 1652 "in verscheijdene importante stadts sollicitatien".
16.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur

Vergadering over de nominatie; besloten om enige nieuwe personen die in de stad geboren zijn voor te dragen; het gaat om Johan Hamel, mr. Cornelis Gans, Rutger Tullekens, Daniel van der Meulen, Herman Tielmans en jkr. Deventer Pruynincx; eerst te onderzoeken of zij gekwalificeerd zijn: gedoopt in de stad, hier geboren, en tenminste 25 jaar oud.
20.09.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Bestuur

Besloten Tielmans en Deventer Pruynincx niet te nomineren omdat zij nog geen 25 jaar oud zijn; volgt brief aan Staten-Generaal; er zijn nu 41 raden, veel meer dan ooit voor de reductie; dat is meer dan zelfs in de grootste steden van Holland; zij verzoeken niet nog meer nieuwe schepenen te benoemen; mochten de Staten-Generaal toch nieuwe schepenen willen benoemen dan volgen een paar namen van personen die gekwalificeerd zijn.
21.09.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Handel/gilden

Rekest van de glas-, aardewerk en Delfts porceleinverkopers geassisteerd door de dekens van het kramersgilde om deze nering te brengen onder het gilde van kramers; besloten: commissoriaal.
21.09.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/glas

Besloten de heren Ripperda van Forden en Egmond van der Nijburg, gecommitteerden van de Raad van State op de verpachting, in plaats van stadskannen te vereren met "eenige schoone glasen in het glashuijs binnen dese stadt geblasen".
20.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Zaak-De Bitter

Moeilijkheden rond het sluiten van de rekening van Herman de Bitter jr. wegens zijn beheer van het Weeshuis.
27.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Bestuur/agent

De agent Johan van der Lisse is al geruime tijd overleden; besloten door het eerste lid om dit ambt opnieuw te vergeven; het tweede lid wil zich eerst beraden; het eerste lid wil nu besluiten: opheffen of laten voortbestaan; enige leden van de raad lopen weg; schepenen met enige raden benoemen daarop Hartog Moerkerken.
28.09.1658 | A 64; regr. Copes; doos 803 | leden

Lijst

Lijst van de electie: nieuwe schepenen zijn C. Gans, R. Tullekens en Johan Francois Balbiaen.
01.10.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795

Waterstaat

Besloten de tekening van de nieuwe overlaat in koper te laten graveren.
07.10.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/gouverneur

Ingekomen een brief van Sywaerd van Wijnbergen, burgemeester van Harderwijk, geschreven te Nijmegen waarin hij laat weten dat hij de laatste wil van zijn overleden vader/oom (?) uitvoert en dus de magistraat laat weten dat de overledene de stad een goed hart toedroeg en dat hij op zijn sterfbed hoopte dat zijn opvolger de stad even toegenegen zal zijn; in een post scriptum staat dat de overledene in de St. Janskerk begraven wil worden in het hoogkoor naast de bisschop.
08.10.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen, "St. Janskerk"

Bestuur/gouverneur

Besloten de wens van gouverneur Van Wijnbergen te honoreren; hij krijgt het graf van wijlen deken Coeverincx naast het graf van bisschop Masius; volgt condoléancebrief met loftuitingen aan adres overledene.
11.10.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Haven/turf/gezondheid

Het reglement op de turf vastgesteld in 1653 is niet in werking gebracht omdat de turfdragers weigeren voor het daarin opgenomen tarief te werken; het is zwaar werk dat maar weinigen kunnen doen; "ende die bequaem syn in weynige jaren onbequaem ende affgedragen; besloten de tonnen wat kleiner te maken; loon: 6 duiten Brabants voor een grote ton en 4 duiten voor een "sleecke tonne"; de dragers hebben dan hun eigen bier; wie zijn turf per pleit thuis bezorgd wil hebben, betaalt voor het tonnen bij het achterhuis per ton 1 str. waarvan 6 duiten voor de dragers voor een grote ton en 4 duiten voor een "sleecke"; de pleiteman krijgt 2 duiten; turf die per kar de stad in gaat: 9 duiten waarvan 4/6 duiten voor de dragers en de karreman 2/3 duiten; de borgers en ingezetenen mogen hun eigen kar of wagen gebruiken mist zij het bovengenoemde loon betalen voor het opdragen.
31.10.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/gouverneur

Staten-Generaal benoemden Lodewijk van Nassau, heer van Beverweerd en De Lek, tot gouverneur.
12.11.1658 | leden

Verkeer te water/belastingen

Bossche schippers die de Maas op en afvaren zijn vanouds vrijgesteld van de te Venlo geheven Lithse en Middelaarse tol; ze zijn ook vrijgesteld van de stadstol geheven te Roermond; Bossche schippers worden nu toch lastig gevallen; stadsbestuur komt tussenbeide ten gunste van de klagende schippers.
16.12.1658 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Verkeer te water/belastingen

Reactie van het Soevereine Hof van Gelderland te Roermond op de klacht van 's-Hertogenbosch dat Bossche schippers met bureaucratische formulieren worden lastig gevallen; de ontvanger van deze tollen verwijst naar een formulier ingevoerd in 1654 door de Rekenkamer van Gelre; komt erop neer dat de schipper een verklaring moet overleggen dat hij ook echt woont in de stad die de vrijstelling geniet; de steden Grave, Tiel en Nijmegen hebben dat geaccepteerd; het Hof steunt de tollenaar.
20.01.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Bestuur/ambt/haven

De toeziender op de turf is overleden; besloten dit ambt af te schaffen als zijnde een last voor de gemeente en gans onnodig.
30.01.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Demografie

Verzoeken om thuis huwelijken te sluiten worden niet meer gehonoreerd als zijnde in strijd met het Echtreglement.
15.02.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Bestuur/gewoonten

Reeks nieuwe bepalingen ten aanzien van begrafenissen; de lijken moeten uiterlijk om half een in de kerk zijn; het leggen van stro voor het huis van een overledene wordt ten strengste verboden wegens "de groote costen ende affschattingen die dagelijcx over de gemeynte ende anderen geschieden"; op een boete van fl. 25.
18.02.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Verkeer te water/Aa

Mandaat wegens kosten onderhoud sluis bij Rixtel.
18.02.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/ambt

Benoeming van Abraham van der Aa, notaris, tot klerk ter secretarie als opvolger van N.N. de Grande.
24.03.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/agent

Benoeming van Hartog Moerkerken tot agent van de stad in Den Haag; hij is al lang in functie; wordt nu formeel benoemd.
24.03.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Waterstaat

Mandaat voor ingenieur Bastingius wegens zijn meetwerk en het maken van de kaart van de overlaat en wegens het meten van de gemeynte van 's-Hertogenbosch, Helvoirt, Vught en Cromvoirt ad fl. 483; idem mandaat voor Willem Jan Boer ad fl. 7 wegens zijn hulp bij het meten.
24.03.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Handel/boter

Verzoek van de Raad van State om advies op twee rekesten van de pachters van de boter en het fruit; hieruit blijkt: er wordt veel boter aangevoerd over water uit Holland, Gelderland, Utrecht en andere gewesten.
08.05.1659 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Verkeer te land/wagenveer

Rekest Jacob Klaassen van Hedel om de weg van hier naar Utrecht met twee wagens te mogen berijden.
08.05.1659 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Armenzorg/Orthen

Rekest borgemeesters van Orthen om mensen die zich in Orthen vestigen te verplichten borg te stellen in verband met armoede; besloten: de verzoekers wordt het ten strengste verboden mensen toe te laten die geen schriftelijke vergunning van de schepenen van de stad hebben; deze vergunning moet worden vertoond aan de H. Geestmeesters en borgemeesters van Orthen; borgstelling van fl. 600 verplicht.
08.05.1659 | A 64; regr. Copes; doos 803 | schepenen

Bestuur/hoogschout

Uit een rapport van een Haagse commissie blijkt: proces voor de Raad van Brabant loopt nog steeds.
21.05.1659 | A 65; regr. Copes; doos 804 | leden

Bestuur/Meierij

Uit idem rapport blijkt: op verzoek van pensionaris Copes stellen 9 Haagse rechtsgeleerden een advies op d.d. 16 november 1658, waarin zij aantonen dat de Staten-Generaal als opvolgers van de hertogen van Brabant niet bevoegd zijn domeinen, waaronder ook heerlijkheden te vervreemden zonder voorafgaande toestemming van 's-Hertogenbosch, zijn een hoofdstad; de stad beriep zich op het privilege van Wenceslas en Johanna van 1360 en een belofte van Philips uit 1557 om voor fl. 600.000 aan domeinen in Brabant te mogen verkopen teneinde aan geld te komen, dit met toestemming van de Staten van Brabant; deze staat [= de Republiek] is ontstaan om de privileges te verdedigen, daarom mogen de Staten-Generaal nu niet deze schenden; "ende hoe souverain oock mach wesen de macht van den coningen van vranckrijck in Vranckrijck, deselve desgelijcx, volgens de traditie van Johan Bacquet, in sijn tractaet de domanio francie ... geene vervrempdinge, belastinge ofte beswaernisse van domainen en vermogen te doen sonder consent van den Staten ende respectiven parlementen".
21.05.1659 | A 65; regr. Copes; doos 804 | leden

Bestuur/hoogschout

Uit idem rapport blijkt, dat de Raad van Brabant d.d. 19 maart 1659 een vonnis hebben uitgesproken; de stad, zijnde eiser, verliest het en moet de proceskosten betalen; besloten een revisie van dit vonnis aan te vragen.
21.05.1659 | A 65; regr. Copes; doos 804 | leden

Meierij

Pieter Lus, oud-president, heeft van de Karthuizers te Antwerpen het voormalige klooster te Vught gekocht; hij wil nu twee stukjes van de gemeynte kopen om daar enige dreven met eiken te beplanten "tot cierraedt van den wech"; besloten: commissoriaal.
29.05.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/veiligheid/brandweer

Vaststelling van een verordening op de brandweer; voornaamste bepalingen: op de toren van het stadhuis zit dag en nacht, onafgebroken een "koer ofte wachter"; hij blaast ieder uur de trompet en wel voordat de klok van het stadhuis slaat; de kramers en kooplieden mogen ten hoogste 50 pond buskruid in huis hebben; na zonsondergang mag er geen buskruid verkocht worden; in huis mag men geen hooi, stro of andere rouwwaar leggen op plaatsen waar vuur gestookt wordt; verboden hutten, varkenskooien en achterhuizen met stro te dekken; huizen moeten een hard dak hebben; schoorstenen moeten jaarlijks worden geveegd en goed worden onderhouden; de bestrijding van brand wordt opgedragen aan de gilden van de timmerlieden, leidekkers, metselaars en de schippers "soo nyemant tottet affweeren van den brant bequamer en syn dan" zij; tijdens brand mogen vrouwen, kinderen en ander lieden die geen water kunnen dragen zich bij de brand bevinden; als er brand is worden de klokken van de toren van de St. en het stadhuis geluid; de wachter steekt dan een rood vaantje uit wijzend in de richting van de plaats van de brand; de blokken moeten zorgen voor gereedschap: "brandtlederen, vuyrhaecken ende emmers"; volgt een specificatie van het gereedschap dat de blokken en andere instellingen moeten hebben; naast de blokken de schutterijen, de kloosters van de Windmolenberg, Achter de Tolbrug, op de Uilenburg, St. Geertrui; het Groot Begijnhof en de St. Janskerk; zo ook de Zusters van Orthen en het Groot Gasthuis, de Tafel van de H. Geest; zo ook de brouwerijen zowel die van de grote als die van de kleine ketel, de verwerijen, de zeepziederijen en de medeblanderijen; het ambacht van de bakkers; de stad zelf; de blokken slaan zoals vanouds de kosten van het gereedschap om over de huizen waarbij de eigenaar 2/3 en de huurder 1/3 betaalt; wie trekpaarden heeft moet zij bij brand vervoegen met zijn paarden en dienaren voor het stadhuis.
29.05.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Religie

Predikant en diaken klagen dat de bewoner van een huis op de Hooge Steenweg "het bort den Hemel met onbehoorlijcke uijtbeeldinge van de H. Drijvuldicheijt" heeft uitgehangen en willen dat dit verwijderd wordt; besloten: verzoek toe te staan; verwijderen voor morgenochtend, anders boete van fl. 25.
23.07.1659 | A 65; regr. Copes; doos 804 | schepenen

Waterstaat

Besloten een gedrukte kaart van de geprojecteerde overlaat voor het Maaswater toe te zenden aan Tiel, Bommel, Gorcum en Heusden met een begeleidende brief; verzoek om ondersteuning van dit land; verwezen wordt naar de watersnoden van 1651 en 1658.
02.08.1659 | A 65; regr. Copes; doos 804 | schepenen

Armenzorg/bedelvoogden

Ingekomen een instructie ontworpen door de regenten van Geefhuis en Gasthuis op verzoek van de Leden d.d. 5 september; volgt tekst; aan te stellen twee bedelvoogden voorzien van speciale mantels, "een goet breet zijdtgeweer ende eenen dicken stock oft kneppel"; zij moeten dagelijks de hele stad doorlopen en zoeken naar bedelaars, zwervers, leprozen die langs de deuren of op straat bedelen; zo ook zangers en zangsters die 's avonds langs de deuren gaan om te zingen en te bedelen; zij nemen bedelaars gevangen en brengen hen naar de gevangenpoort; zij worden betaald uit de kas van Geefhuis (2/3) en Gasthuis (1/3); loon fl. 3.50/week; benoeming van Jan Rombouts en Robrecht Frits.
15.09.1659 | A 65; regr. Copes; doos 804 | schepenen

Armenzorg/garnizoen

Gasthuis en Geefhuis hebben twee bedelvoogden aangesteld, maar deze worden op straat uitgescholden en nageroepen, vooral door de soldaten en hun vrouwen; besloten de commandeur te vragen dit de soldaten, hun vrouwen en kinderen te verbieden; als dat niet helpt dan mag het Geefhuis de uitdelingen van brood e.d. aan de soldaten staken.
17.09.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Ruimtelijke ordening/Dieze

Nicolaas Riethoven heeft van de groenroede te horen gekregen dat hij de neergestorte muur langs de Dieze bij zijn huis aan de Korenbrug moet herstellen; biedt nu aan daar een gewelf te bouwen; besloten dit toe te staan "mits maeckende eene open brugge ofte wulffsel op de keure als gewoonlyck ende soo hooch als de coorenbrugge"; naar aanleiding hiervan wordt de eigenaar van de brouwerij De Zwarte Laars gelast zijn brug over de Dieze die te laag is zo hoog te maken als de Korenbrug.
17.09.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Industrie/glas

Rekest Willem van Bree en Hendrik Bonhomme om vrijstelling van accijns op wijn en bier voor de meesters en de arbeiders van de glasblazerij en om te mogen leggen een riool naar de haven; besloten dat zij tevreden moeten zijn met het octrooi.
17.09.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur

Opstelling nominatie.
op de lijst staan vier nieuwe mensen en wel Johan Hamel, Daniel van der Meulen en mr. Herman Tielmans van Breugel; volgt brief aan de Staten-Generaal; er zijn nu 44 leden; zelfde verhaal als in 1658.
19.09.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Armenzorg/Geefhuis

Daniel van der Meulen doet afstand van het ambt van klerk van het Geefhuis; besloten tot opvolger te benoemen Johannes 's Gravesande.
25.09.1659 | A 50; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur

Men constateert dat weer enige nieuwe lieden tot schepen benoemd zijn die daartoe niet zijn gekwalificeerd namelijk Hendrik van Schrieck en Francois Bruyningh.
04.10.1659 | A 51; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Cultuur/Meierij

De landdrost heeft van het Groot Gasthuis een huis in erfpacht gekregen in Haren om daar te gaan wonen; de Raad van State heeft hem voor dit huis een glas gegeven, evenals de vier kwartieren van de Meierij; besloten vanwege de stad ook een glas aan te bieden.
13.10.1659 | A 51; regr. Ber.; doos 795 | schepenen

Bestuur/gouverneur/cultuur

De stad heeft ooit de oudste dochter van gouverneur Van Brederode een geschenk gegeven bij haar huwelijk met de graaf van Dohna; besloten nu een dergelijk geschenk te geven aan de oudste dochter van de heer van Beverweerd die in 's-Hertogenbosch in het huwelijk is getreden met de graaf van d'Oessery; waarde evenveel als de vorige maal: fl. 1.000.
20.11.1659 | A 51; regr. Ber.; doos 795 | leden

Onderwijs

Benoeming van dhr. Vogelsangh, predikant en medicinae doctor te Vianen, tot hoogleraar in de medicijnen, maar zonder tractement; hij bood zich aan en heeft al kamers gehuurd in de stad; hij is voornemens naar 's-Hertogenbosch te verhuizen.
20.11.1659 | A 51; regr. Ber.; doos 795 | leden

Verkeer te water/belastingen

Stadsbestuur schrijft brief aan stadsbestuur van Schoonhoven met de klacht dat twee Bossche schippers aldaar aangehouden zijn en gedwongen zijn tol te betalen.
20.11.1659 | A 51; regr. Ber.; doos 795 | leden

Bestuur/hoogschout

Zaak van de revisie van het proces over de nominatie; de magistraat wil het aantal regenten beperken tot bijv. 36 à 40; er zijn er nu 49; men verzet zich ook tegen niet-Brabanders die de laatste jaren tot schepen benoemd zijn; er is genoeg eigen kweek om daaruit te kiezen.
03.12.1659 | A 65; regr. Copes; doos 804 | leden

Handel/bode

Benoeming Frans Claassen tot bode op Bergen op Zoom en Hulst; borg van fl. 300 verplicht en eed van trouw.
18.12.1659 | A 65; regr. Copes; doos 804 | schepenen