Belastingen/bier

Vaststelling verordening op de bieraccijns; het betreft een aanvulling over de verkoop van "leck" die een bron van fraude is; de brouwers mogen voor dit bier niet meer vragen dan fl. 0.60/ton; de accijns op dit [minderwaardige] bier is ten hoogste fl. 0.20/ton
06.01.1640 | A 32; doos 786

Bestuur/gouverneur\gewoonten

Rapport Haagse commissie; zij bezochten de gouverneur; deze vroeg de stad te staan over de doop van de pas geboren Freyling van Brederode, samen met de prinses en de graaf van Solms; de doop zal plaatsvinden op woensdag 11 jan.; besloten: "dat dese stadt de eere soude mogen genieten"; wat te geven?
eens informeren in Den Haag; 100 rijksdaalders of 300 gulden aan de min en enige anderen; de pasgeborene krijgt een pillegift; wie gaat? het is gewoonte dat de schepenen dit uitmaken
07.01.1640 | A 32; doos 786

Cultuur/kerken

Bespreking van een lijst van voorwerpen in de St. Jan en de vraag wat er mee moet gebeuren
zie: Peeters, St. Janskerk (1985) 339 e.v.
07.01.1640 | A 32; doos 786

Bestuur/pensionaris

De afvaardiging voor de doop bestaat uit pensionaris Gans "als pensionaris ende de mondt van de stadt zynde"
07.01.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Bestuur/gewoonten

Wat te geven aan de jongeman die een of twee dagen geleden het "boeck van de incompste" van de koningin-moeder van Frankrijk in deze landen in het Frans geschreven aan de magistraat heeft gebracht uit naam van "le sieur de Parermes", edelman van de koningin?; besloten: fl. 75.-
07.01.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Bestuur/gewoonten

De kamerbewaarder Jan Janssen loopt achter Gans aan met de stads bus; hij krijgt een van de bussen van de boden op Den Haag; dhr. Van der Burch, die namens de gouverneur in 's-Hertogenbosch is gekomen, wordt vereerd "met deser stadts kannen"; de wijn wordt afgeleverd aan het huis waar hij logeert
07.01.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Industrie/bier

Bf. uit Den Haag van een commissie die daar is; er loopt een actie van Breda en Bergen op Zoom "dat de brouweryen ten platten lande mochten worden affgeschaft"; een paar vereringen helpen; mag dat?; besloten: akkoord
24.01.1640 | A 32; doos 786

Verkeer te water/Amsterdam

Wekelijks varen er twee schippers van 's-Hertogenbosch op Amsterdam en terug
24.01.1640 | A 32; doos 786

Garnizoen/serviesgeld

Bf. van 13 febr. van een Haagse commissie ingekomen; zij spraken met de Raad van State over de betaling van het serviesgeld; de stad wil dat er zonder geld betaald wordt [d.w.z. servies wordt betaald uit de opbrengst van enige ter plaatse geheven landsbelastingen]; de Raad van State bood aan: de hele opbrengst van de verponding, netto geschat op ca. fl. 19.000; in totaal wil de Raad van State voor fl. 40.000 vastleggen; de stad acht dit onvoldoende; zij vragen dezelfde behandeling als de Hollandse steden; de kosten van het servies zijn niet te schatten, omdat de sterkte van het garnizoen zo sterk wisselt; de stad vroeg om betaling van het achterstallig serviesgeld; het antwoord luidde: "dat men die kerffstocken over boort moest smyten; seggende dat sy daer niet meenden van te betaelen"; de commissie meende eerst dat het scherts was; later bleek dat de Raad van State het meende; de commissie deed zijn beklag; onredelijk enz.; besloten: commissoriaal
13.02.1640 | A 32; doos 786

Zaak-De Bitter

Ingekomen een bf. van de Staten-Generaal van 18 febr.; wij hebben Joris van Bernagien kort na de capitulatie geroepen tot het schepenambt en vervolgens tot rector van het Geefhuis benoemd op de instructie die zijn voorgangers hadden; Bernagie woonde toen op het platteland; wij vernemen nu dat hij door de magistraat van 's-Hertogenbosch is afgezet; hij is een trouw dienaar van het land en nu 77 jaar oud [dus geboren in 1567]; wij zijn ontsticht;
als het besluit niet wordt ingetrokken, zullen wij maatregelen nemen;
Vaststelling antwoord aan de Staten-Generaal; de magistraat vraagt tijd om de zaak te bestuderen
28.02.1640 | A 32; doos 786 | leden

Zaak-De Bitter

Schepen Van Oudheusden hoorde in de stad zeggen dat bij de bespreking van de brief van de Staten-Generaal gezegd zou zijn door een der schepenen "sy meugen haer neers daer aen veegen ofte ick veech den neers daer aen"; Van Oudheusden vraagt: is dat waar?; enige heren verklaren dat door iemand is gezegd "sy meugen het gat cussen ofte curst het gadt ofte diergelycke woorden"; Van Oudheusden zou dit "met vliegende woorden" gezegd hebben; Van Oudheusden: als het al gezegd is, dan sloeg het op de kreupele argumenten vermeld in de brief; het getuigde zeker niet van disrespect "van 't hoochst collegie van dit landt"
06.03.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Zaak-De Bitter

Ingekomen, onverwacht, een brief van de Staten-Generaal; zij blijven bij hun eerdere brief; zij zijn ontsticht en geloven "meer ende meer vastelyck dat de pretense procedueren by U.L. tegens den voorn. Bernagien aengevangen syn voortgecoomen uyt menschelycke passien die gepailleert ende omhangen worden met den deckmantel van 't gemeene beste van 't voors. Godtshuys..."
11.03.1640 | A 32; doos 786

Zaak-De Bitter/reorganisatie Geefhuis

Van een nota aan de Staten-Generaal over de zaak-Bernagie; wij besturen al 370 jaar lang dit Godshuis; krachtens 1458 en 1611 enz.; de problemen begonnen al meteen na de aanstelling van Bitter (resolutie Leden 18/12); hij gaf te veel geld uit; hield grote maaltijden voor zijn vrienden ten koste van het Geefhuis; haalde een groot aantal familieleden in huis, waardoor de uitgaven aan de tafel van de rector sterk stegen; de magistraat is daarom in 1635 begonnen met een reorganisatie; inlichtingen werden ingewonnen in Amsterdam, Delft, Dordt, Utrecht enz. hoe dergelijke huizen daar werden bestuurd; een commissie rapporteerde op 5 en 6 juni 1636;
voorstellen: afschaffen van de tafel van de rector, vast salaris voor de rector van fl. 800, ontslag grootste deel van het vaste personeel, opheffing van de veehouderij, afschaffing uitdelingen van spek, vlees, haring, stokvis, erwten e.d. (dit betrof wekelijks 200 porties); hiervoor in de plaats uitdeling van brood en wat geld; deze voorstellen werden overgenomen door de magistraat; tevens werden 4 buiten-regenten benoemd; op 9 juli 1636 werd de instructie voor de rector vastgesteld; de samenwerking tussen regenten en rector liep slecht; geconstateerd is dat Bitter ontvangsten achter heeft gehouden o.a. de ontvangsten gedaan door de [sub]rentmeester in Eindhoven
13.03.1640 | A 32; doos 786 | leden

Industrie/textiel

Naar oude gewoonte worden de komzegelaars gekozen; een uit de lakenkopers en 2 uit de drapeniers; de keuze geschiedt door 2 heren uit het eerste en 2 heren uit het tweede lid
06.04.1640 | A 32; doos 786 | leden

Gilden

Voorstel om de kaarten van de gilden te herzien; besloten: aangehouden
06.04.1640 | A 32; doos 786 | leden

Handel/bode

Vaststelling instructie voor de gezworen boden op Antwerpen en Brussel; zij rijden 2x/week; hun taak is het bezorgen van post en wissels e.d.; er zijn 3 boden die de eed afleggen
06.04.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Zaak-De Bitter

Bernagie is overleden; De Bitter krijgt op zijn verzoek de woning van Bernagie toegewezen; er komt geen nieuwe rector; ingekomen resolutie Staten-Generaal 7 april: zij handhaven de weduwe en de kinderen in hun rechten; het besluit van de Bossche magistraat om af te zetten was ten onrechte
16.04.1640 | A 32; doos 786 | leden

Armenzorg/blokken/religie

Ingekomen een rekest van de blokmeesters; de schepenen hadden op 8 oktober 1639 besloten dat de blokmeesters van de religie moesten zijn; in 10 jaar zijn er geen protestanten tot blokmeester gekozen; zij waren door een groenroede verzocht om een voordracht te maken van vier personen (2 oude en 2 nieuwe); wij zijn niet ingesteld door het stadsbestuur; "maer 't selve hebben de gemeyne naebueren onder hen selve gemaeckt"; het oudste is dat van de Markt; volgt afschrift van de stichtingsakte van blok A uit 1480; besloten: de blokmeesters mogen zelf kiezen, als zij maar katholieke én protestantse personen nemen
16.04.1640 | A 32; doos 786 | leden

Armenzorg/blokken/religie

Twee blokmeesters van de Markt wordt door de schepenen aangezegd dat zij de resolutie van oktober 1639 hebben uit te voeren; twistgesprek; tenslotte verklaren de blokmeesters dat zij bij de volgend verkiezing katholieke én protestantse blokmeesters zullen kiezen; de blokmeesters van de Kerkstraat krijgen dezelfde behandeling; een van hen, de advocaat Gerard van Zoemeren, zegt "dat op die resolutie veel te seggen ende te schryven soude vallen"; hij wil een copie, maar dit wordt hem geweigerd, want de schepenen willen hierover geen procedure; Van Zoemeren spreekt over "dese nieuwe geesten" (i.e. de door de schepenen benoemde blokmeesters); zij kennen de weg niet; na veel woorden geven zij echter toe; die van de Weversplaats beloven de resolutie na te leven; de meesters van de andere blokken verklaren deels dat zij de resolutie zullen uitvoeren, deels dat zij eerst de oud-blokmeesters moeten raadplegen
17.04.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Armenzorg/blokken/religie

Ingekomen een memorie overhandigd door de blokmeesters van de Markt; ook een nota namens alle blokken; zij willen de resolutie alleen uitvoeren voor zover dat niet in strijd is met de fundatie, voor de rest willen zij overleggen met de schepenen; zij weigeren de door de schepenen aangestelde blokmeesters te erkennen
18.04.1640 | schepenen

Belastingen/handel

De Staten-Generaal willen een [Spaans] douanekantoor bij Vught opheffen, tenzij de koning een douanekantoor bij Antwerpen wil toelaten; dit is erg schadelijk voor de handel van de stad, omdat men dan uren moet reizen om een paspoort te bekomen; besloten: commissie in Den Haag benadert hierover de Staten-Generaal
18.04.1640 | A 32; doos 786 | leden

Armenzorg/blokken/religie

Goedgevonden dat de schepenen de blokmeesters dwingen de resolutie na te komen; de blokmeesters willen zich tot Den Haag wenden
18.04.1640 | A 32; doos 786 | leden

Armenzorg/blokken/religie

De blokmeesters gelast de bevelen van de schepenen op te volgen op verbeurte van een boete; elke dag uitstel levert een verdubbeling van de boete op; de blokmeesters protesteren schriftelijk
19.04.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Armenzorg/blokken/religie

De blokmeesters vergaderen in de herberg De Wildeman; besloten de boete op te leggen
19.04.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Armenzorg/blokken/religie

Van Zoemeren, Mutsaart en Van Strijp zijn vanmorgen krachtens een gisteren genomen besluit naar Den Haag vertrokken; hun verzoek is om gehandhaafd te worden in hun oud recht; zij beroepen zich op de capitulatie
20.04.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Armenzorg/blokken/religie

De blokmeesters vergaderen in grote getale, met 20 tot 30 personen toe en wel tot 's avonds 9 of 10 uur; dit is in strijd met de plakkaten; de leden zijn bevreesd voor een oproer; de blokken hebben namelijk "de gantsche arme gemeente op de handt"; 's zomers pleegt er een zwak garnizoen te zijn; de blokken hebben 19-20 mensen in loondienst, die zij kunnen inzetten; de burgerij is nog gewapend en staat onder bevel van haar eigen officommissieren???; onder het havenpersoneel bevinden zich nog veel mensen die de koning als soldaat hebben gediend; het 'Ortenfort' ligt wegens herstelwerk de komende zomer open en is dus niet bruikbaar; besloten: mensen naar Den Haag te sturen
20.04.1640 | A 32; doos 786 | leden

Handel/boden

Klacht van de kooplieden: vroeger kregen zij twee maal per week brieven uit Aken; er is nu een conflict tussen de lopers Tilburg-Maaseik v.v. en een door de stad Aken aangewezen bode waardoor er nauwelijks nog post binnenkomt
N.B.: afgeschreven na resolutie 1 november 1640
25.04.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Zaak-De Bitter

President Kuysten deelt mee: "alsoo het Godt Almachtich belieft heeft uijt dese weerelt te haelen" Van Bernagie, eerste schepen en gecontinueerd egezworenen, moet er een ander in zijn plaats worden benoemd
04.05.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Garnizoen/serviesgeld

Ingekomen resolutie Raad van State 18 april; de Raad van State betaalt de stad 's-Hertogenbosch jaarlijks voor het serviesgeld fl. 55.000; dit wordt geassigneerd op de verponding en een deel van de gemeene middelen die geheven in de stad en de bijbehorende forten; opzegtermijn 6 maanden; het remplacement blijft bestaan; de afspraken die zijn gemaakt met servitiemeester Tulleken worden niet geregistreerd; [zie resolutie 5 mei 1646 !]; de hele resolutie is geheim
04.05.1640 | A 39; doos 790 | leden

Armenzorg/blokken/religie

Mededeling over de schikking getroffen tussen de stad en de blokken na tussenkomst van de gouverneur
04.05.1640 | A 39; doos 790 | leden

Onderwijs

Vaststelling reglement voor de Nederduitse en Franse scholen; considerans: het onderwijs is "een saecke .. van sulcken gewichte dat in alle wel gepolicommissie erde steeden daer op sonderlinge opsiecht ende ordre gestelt behoort te werden"; alleen schoolhouden na een akte van toelating af te geven door de scholarchen; schoolmeesters moeten gereformeerd zijn d.w.z. tenminste de preken geregeld volgen; volgen twee brieven aan de Raad van State; wij willen dit niet publiceren alvorens uw mening daarover te horen
04.05.1640 | A 39; doos 790

Gezondheid/gasthuis

De Kerkeraad stelt voor een ziekentrooster aan te stellen; zij hebben een geschikte persoon gevonden; hij spreekt zeer goed Frans en Engels; hij houdt een Franse school en heeft 15-16 jaar in Engeland gewoond; het probleem is het salaris; de man vraagt fl. 100/jaar (is extern, want hij is gehuwd)
18.05.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Gezondheid/gasthuis

De gasthuismeester wordt gehoord over het voorgaande; de man is al in functie; de geestelijke goederen trekken jaarlijks wel fl. 1.000 van het gasthuis wegens de geconfisceerde beneficiën van de twee kapelaans die vast verbonden waren aan de kapel van het gasthuis
19.05.1640 | A 32; doos 786 | schepenen

Cultuur/kerken

Sollicitatie vacature organist; het betreft Hendrik van der Elborg, organist te Gorcum
22.05.1640 | A 32; doos 786 | leden

Bestuur/ambt

Ingebieder Van Delft wil ontslag van zijn pacht; er is gesolliciteerd door Hendrik de Crom; er wordt onderhandeld over de honorering; De Crom woont nu in Oirschot en heeft daar onroerend goed dat hij eerst moet zien te verpachten; hij is wel 10 jaar meier of schout in het land van Mechelen geweest
30.05.1640 | A 32;door 786 | leden

Onderwijs

Vaststelling verordening op de Franse en Nederduitse scholen; is door de magistraat opgesteld, naar Den Haag gezonden voor commentaar en nu door de R op enkele punten bijgesteld en teruggezonden; men mag alleen lesgeven na toelating door de scholarchen; onderwijzers moeten gereformeerd en poorter zijn; bij het begin en einde van de les moet er gebeden worden; de schooluren: van 8 tot 11 en van 1 tot 4; woensdagmiddag en zaterdagmiddag mogen vrij gegeven worden als speeldagen;
boeken die ageren tegen de gereformeerde godsdienst zijn verboden; de meesters en meesteressen leren de kinderen gebeden, de tien geboden, de artikelen des geloofs en het zingen van de psalmen; "welverstaende dat dit nyemant tegens danck van den ouderen sal worden opgedrongen; schoolgeld: ten hoogste 6 str./maand voor alleen leren lezen, 9 str. voor lezen en schrijven; voor andere vakken zoals boekhouden, geometria en Frans wordt het schoolgeld in onderling overleg vastgesteld; er zijn ook meesters die aan huis onderwijzen; katholieken mogen bij provisie aan personen ouder dan 12 jaar lesgeven in astronomie, boekhouden, geometria, fortificatie, muziek enz.
31.05.1640 | A 33; doos 787 | leden

Handel/boden

Drie boden op Antwerpen en Brussel leggen de eed af
08.06.1640 | A 33; doos 787

Cultuur

Overeenkomst gesloten tussen de stad en de klokgieter Jacob Notelman uit Leeuwarden; betreft het vergieten van de grote klok en het gieten van enige klokken voor een speelwerk of voorslag; totaal 15 artikelen
27.06.1640 | A 33; doos 787 | leden

Bestuur/defensie

De gouverneur wil dat alle nachtroepers om veiligheidsreden protestant zijn; nu zijn de meeste nachtroepers katholiek
03.06.1640 | A 33; doos 787 | leden

Cultuur/kerken

Enige kenners van het orgelspel wordt gevraagd sollicitanten voor de functie van organist te komen beluisteren; het zijn: ds. Schuyl, enige predikanten uit de buurt en het "collegie van de musichiens"; volgt het oordeel; het orgel is zo goed dat het een goede meester vereist
18.06.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Cultuur/kerken

Schriftelijke verklaring van jkr. Van Eyck uit Utrecht over de beste organist; hem was gevraagd te komen "om het stellen van clocken ende neemen van de toonen"; zijn oordeel luidt: alle organisten "hem lieff ende aengenaem waeren ende tegens hunne conste ende weetenschap niet hadde te seggen"; de beste is Francois Coenraads organist te Heusden; deze speelt goed orgel en op de klokken; op 12 juli werden de organisten gehoord in de kerk; 's middags op het stadhuis "op de cauwecijnghel" [= klavecimbel?]; ze moesten zingen en op andere instrumenten spelen; er is één meester die bekwamer is dan alle anderen: Joan Baptista Verrijt, organist te Leuven; hij heeft geschreven met het aanbod om te komen en tevens om met zijn vrouw over te gaan naar de gereformeerde kerk; enige heren menen "datter perijckel voor den orgel was"; rentmeester Casteren stelt zich daarvoor garant; over organist Coenraads liep het verhaal dat hij een dronkaard was en een man van geen goed gedrag; twee attestaties afgegeven door de magistraat van Heusden en de kerkeraad aldaar weerspreken dit;
besloten: Verrijt voor één jaar in dienst te nemen op een nog overeen te komen salaris; hij moet gereformeerd worden en publieke belijdenis afleggen; hij moet ook de klokken bespelen; Casteren staat borg; de resolutie is geheim
17.07.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Verkeer te water

Rekest schippersgilde en marktschippers; de Nedermaas is onveilig omdat er Spaanse benden rondzwerven die overvallen doen op schepen; er ligt nu een proviandschip bij Bokhoven, een oorlogsschip in fort Crevecoeur en een jacht bij de Hedikhuizense Maas; de kapitein te C'coeur heeft maar 45 manschappen tot zijn beschikking; hij moet deze verdelen over 3 wachten op de 3 genoemde schepen; verzoek is om zich te wenden tot de autoriteiten; besloten: akkoord
20.07.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Religie

De Kerkeraad wil onder zekere voorwaarden wel onder de synode van Zuid-Holland; 's-Hertogenbosch wordt dan een halve classis; 's-Hertogenbosch komt onder de ring van Heusden; de predikanten van 's-Hertogenbosch komen in rang na die van de hoofdplaats van de classis, Gorcum; zodra het voldoende veilig is, worden de vergadering van de classis afwisselend in Gorcum en in 's-Hertogenbosch gehouden
24.07.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Bestuur/stadstimmerman/openbare werken

Rekest A. van Waas, stadstimmerman; hij is geschorst na een slaande ruzie met een van zijn knechts;
hij vraagt nu:

• dat hij de knechts mag ontslaan, als hem dat belieft, en anderen in hun plaats mag aanstellen;
• het aantal knechts wordt bepaald door de schepenen en de rentmeesters;
• hij mag 2 str./dag inhouden op het loon uitgekeerd aan de knechts; de reden is dat de lonen van de meester timmerlieden en de -knechts sedert 1629 zijn gestegen en dat hij onkosten moet maken; hij wil graag "met eeren ... leven sonder de stadt te fraudeeren";
• mocht dit laatste niet toegestaan worden, dan wil hij alle werken op specificatie maken; besloten: rekest wordt afgewezen;

de magistraat houdt vast aan de instructie, anders komen er andere maatregelen; de lonen van de knechts worden door de rentmeester rechtstreeks uitbetaald, geen inhouding; zo kan er worden bezuinigd
07.08.1640 | A 39; doos 790 | leden

Onderwijs

De scholarchen hebben de rector van de Latijnse School, op verzoek van de studenten, gevraagd om les te geven in het Grieks; hij geeft voortaan 2 uur/week Grieks ("soude voorlesen")
11.08.1640 | A 33; doos 787 | schepenen

Garnizoen/serviesgeld

Rapport van een commissie die naar Dordt reisde om daar te onderhandelen met de gouverneur en enkele hoge officieren van het garnizoen over het serviesgeld; de gesprekken vonden plaats op het jacht van de gouverneur dat via de Dordtse Kil naar het Hollands Diep voer; de gouverneur eiste eerst 6 str./week per man, later 5, toen 4½; de stad wilde niet verder gaan dan 4 str.; dit wordt in Dordrecht ook betaald; men wordt het eens over 4 str./week/man;
volgen:
Resolutie Raad van State 18 mei 1640;
De fl. 55.000 worden geassigneerd op de verponding en verder een met name genoemde reeks gemeene middelen waaronder ontbreken bier, wijn en gemaal; de pachters van deze gem. middelen betalen direct aan de magistraat, dus niet eerst aan de ontvanger van de gem. middelen;
Resolutie Staten-Generaal 31 mei 1640;
Zij keuren voornd. besluit van de Raad van State goed
20.08.1640 | A 39; doos 790 | leden

Bestuur

Ieder huis betaalt aan de nachtroeper het roepgeld d.w.z. ½ str. [per jaar?]
23.08.1640 | A 33; doos 787 | schepenen

Garnizoen/serviesgeld/industrie/bier

Een commissie informeerde in Breda hoe het daar geregeld was met de betaling van het serviesgeld; op enkele compagnieën na betaalt het land; de controle op o.a. niet aanwezige of overleden soldaten is er beter geregeld; zij hebben ook inlichtingen ingewonnen over de brouwketels op het platteland; in 1590 zijn deze alleen verwijderd, maar sedertdien zijn ze doordat de schouten het tussen de vingers zien weer teruggekomen; er wordt geen licent geheven op bier dat vanuit de stad Breda wordt uitgevoerd naar de Baronie; voor uitvoer buiten de Baronie wordt een licent van 7 str/ton geheven
23.08.1640 | A 33; doos 787 | schepenen

Kapellen

Gewelf St. Anthoniuskapel dreigt in te storten en de zijmuren te ontzetten; besloten: het gewelf te verwijderen en de kerk met ankers te verstevigen
N.B.: afgeschreven na resolutie 1 nov. 1640
31.08.1640 | A 39; doos 790 | leden

Industrie/textiel

Rekest halmeester Bakhuizen; hij heeft met toestemming van de Staten-Generaal en de magistraat in het Minderbroedersklooster op zijn kosten een hal ingericht; hij mocht van de stad 16 jaar daar blijven zitten; acht jaar zijn daarvan nu verstreken; hij is oud, heeft vrouw noch kinderen en wil daarom de stad ermee beneficommissie???ren; besloten: "sal vermogen met de voors. halle syn prouffyt doen voor soo veel de stadt is raeckende"
N.B.: afgeschreven na resolutie 1 november 1640
31.08.1640 | A 39; doos 790 | leden

Handel/belastingen/consumptie

Rekest pachter oudeklerenaccijns; hij is de facto afslager; steeds meer ontduiking van de accijns doordat de mensen meubels in huis verkopen
N.B.: afgeschreven na resolutie 1 november 1640
[deze accijns is dus een belasting op de verkoop van allerlei roerende goederen niet alleen oude kleren]
31.08.1640 | A 39; doos 790 | leden

Rechtspraak

Rekest van groot aantal procureurs; sedert 1629 zijn er veel minder processen; de rol is nu in 2 dagen afgedingd in plaats van 6 zoals vroeger;
verzoek: hun aantal te laten uitsterven van 10 tot 6; besloten: akkoord (zonder commissoriaal te maken)
N.B.: afgeschreven na resolutie 1 nov. 1640
31.08.1640 | A 39; doos 790 | leden

Bestuur/religie

Blijkt terloops: er zitten nog katholieken in de raad
21.09.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Belastingen

Herziening van de verordeningen op de stedelijke accijnzen (niet weergegeven); enkele vraagpunten worden opgelost; eigen gewas is vrijgesteld van de korenaccijns, maar alleen als het koren niet is aangekocht
24.09.1640 | A 33; doos 787 | leden

Gezondheid

Salaris stadsdokter Rosaeus wordt, op zijn verzoek, verhoogd van 200 naar 250
24.09.1640 | A 33; doos 787 | leden

Bestuur/religie

Vaststelling brief aan de prins met de nominatie; aantal raadsleden: 14; volgen de namen van de katholieke leden van de raad; mr. Johan Pelgrim, lic. jur. en mr. Cornelis van Meerendonk, lic. jur.; van deze 14 hebben er 6 een academische titel, allen lic. jur.; 6 zijn er in dienst van de stad als griffier, secretaris, rentmeester of pensionaris; 2 zijn er in dienst van het land als resp. rentmeester der domeinen en ontvanger
27.09.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Cultuur

Vaststelling overeenkomst stad - meester Jacob Notelmans, klokgieter te Leeuwarden, over het vergieten van de grote klok en het gieten van klokken voor een speelwerk of voorslag
22.10.1640 | A 39; doos 790 | leden

Gilden/gewoonten

De dekens van het gilde van de kordewagenkruiers en wijnroeiers eisen van een nieuw, door de magistraat toegelaten lid een maaltijd die drie dagen duurt; de persoon rekestreert: het wordt zo wel erg duur; besloten: de dekens moeten hem toelaten tegen betaling van fl. 45 voor het gereedschap; over een maaltijd zal later worden beslist
30.10.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Zaak-De Bitter

Uitvoerig rapport van een commissie Gans + Copes wegens een Haagse reis; gaat over het geschil magistraat - hoogschout; de hoogschout beschuldigt de magistraat ervan "dat men gewoelt hadde om Bernaige uijt het huijs van den H. Geest te hebben" onder voorwendsel dat dit in het belang van de armen was
01.11.1640 | A 39; doos 790 | schepenen

Gilden/gewoonten

Nieuwe leden van het gilde van de "kroyencruyers ende wynschroyers" betalen voortaan fl. 50; tot nu toe was het gebruik een maaltijd te schenken aan de gildebroeders
03.11.1640 | A 33; doos 787

Handel/graan

Brief Haagse commissie; sprake van een missive van de Staten-Generaal aan Gans over het meel uit Nijmegen
13.11.1640 | A 33; doos 787 | schepenen

Handel/graan

Idem zaak
17.11.1640 | A 33; doos 787 | schepenen

Handel/munt

Grote toevloed van goudgeld; reden: de koers is hier hoger dan in Holland; besloten: de koers van de plakkaten aan te houden
29.12.1640 | A 33; doos 787 | leden

Zaak-De Bitter

Missive Staten-Generaal d.d. 18 december ingekomen; zij vragen een rekest van H. de Bitter bij hen ingediend te behandelen; 's-Hertogenbosch is zijn vaderstad; hij woonde in Amsterdam, is door de Staten-Generaal geroepen en benoemd tot schepen van 's-Hertogenbosch; later is hij door de leden benoemd tot rentmeester van het Geefhuis; hij heeft nu een vordering op het Geefhuis die door de magistraat niet wordt erkend [zaak wordt getraineerd]; besloten: de commissie die deze zaak onder handen heeft moet zo snel mogelijk haar werk afmaken; de regenten van het Geefhuis moeten de instructie van de rentmeester aanpassen, nu er geen rector meer is [commentaar: De Bitter rept niet over het de handelwijze van Bernagie]
29.12.1640 | A 33; doos 787 | leden

Religie

De Kerkeraad beschuldigt schepen Kuysten ervan het weren van de paapse conventiculen te saboteren; stadhouder Wielich beschuldigt Kuysten hier ook van.
[zie hierover: Hezenmans 1629-1798; volgens H. behoorde Kuysten tot de cliëntèle van Frederik Hendrik evenals Gans].
18.02.1641 | A 33; doos 787 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten/haven

Resolutie Staten-Generaal 23 februari 1641; gezien het bericht van de Raad van State van 16 febr. n.a.v. een appointement van de Staten-Generaal van 16 nov. 1640 n.a.v. een remonstrantie van 's-Hertogenbosch en overwegende dat het verkopen van de geestelijke goederen namelijk enkele kloosters in de stad 's-Hertogenbosch; besloten: de Raad van State moet de kloosters voorlopig verkopen; de opbrengst is bestemd voor de Papenbril
23.02.1641 | A 40; doos 790

Religie/demografie

Klacht van de Kerkeraad: het aantal pausgezinden neemt toe; komt ook door katholieke soldaten die uit dienst gaan en poorter worden; het verzoek luidt om het poorterschap alleen te gunnen aan hen die gereformeerd zijn; besloten (met meerderheid van stemmen): akkoord; schepen Van Oudheusden en Pieck laten aantekenen dat zij het er wel mee eens zijn, maar dat de leden in voorkomende gevallen hiervan af moeten kunnen wijken; het voorstel om poorters die de koning van Spanje als soldaat dienen te ontpoorteren, wordt verworpen; de meerderheid is van mening dat dit niet tot de bevoegdheid van de magistraat behoort
02.03.1641 | A 33; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten/haven

Brief Haagse commissie met ingesloten de tekst van enige resolutiën van de Staten-Generaal + resolutie Staten-Generaal 27 februari; verzoek aan de R om te bezien, welke kloosters voor afbraak kunnen worden verkocht
05.03.1641 | leden

Garnizoen/serviesgeld

Een andere resolutie over het serviesgeld, waaruit blijkt dat dit jaarlijks gesteld kan worden op tenminste fl. 55.000
05.03.1641 | A 33; doos 787

Openbare werken/nieuwe straten/haven

Een commissie van de Raad van State is in de stad om kloosters te verkopen
12.03.1641 | A 33; doos 787 | leden

Zaak-De Bitter

Ingekomen een brief van De Bitter; hij klaagt, voelt zich belasterd en onbillijk bejegend; hij wil dat de zaak wordt afgedaan; besloten: te wachten totdat Gans terug is, want hij heeft de stukken onder zich
12.03.1641 | A 33; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten/haven

De commissie, bestaande uit Brasser en Gruijs, stelt voor: wij willen de kloosters van de Minderbroeders en de Predikheren verkopen; de stad heeft daar belang bij [in verband met de plannen om hier nieuwe straten en huizen aan te leggen]; dit alles zou kunnen dienen tot verfraaiing van de stad; zij zijn bereid de stad preferentie te geven; sprake van een tekening met aanduiding van de nieuwe straten
12.03.1641 | leden

Kerken

De leden merken op dat de Kruisbroederskerk een parochiekerk is en dus de stad toebehoort; de leden willen ook dat stenen en zerken die zich in de te slopen kerken bevinden, door de burgers desgewenst kunnen worden weggehaald; zij willen ook dat de resolutie van augustus 1639 over het graven van de nieuwe haven wordt uitgevoerd; zij willen weten hoeveel het land wil hebben; er bestaat een plan om een straat aan te leggen vanaf de Torenstraat over de grond van de Prekers tot aan de stadswal; volgt overleg tussen leden en commissie Raad van State
12.03.1641 | leden

Openbare werken/haven

Er is ook een plan om een nieuwe haven te laten graven en de erven aan weerszijden door de stad te laten verkopen. De commissie -R laat nog weten: de Kruiskerk wordt niet verkocht en de zerken mogen worden weggehaald; de commissie -R wil geen vraagprijs noemen; na overleg wordt besloten: de afgevaardigden van de stad mogen gaan tot fl. 50.000
12.03.1641 | A 33; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten/haven

Rapport over de onderhandelingen met de Raad van State; het plan is om de erven langs de nieuwe haven in pacht uit te geven, zolang de begijnen en andere geestelijken daaruit vruchten trekken; na hun dood vallen de gronden de stad in eigendom toe; na lang praten vraagt de commissie -R voor beide kloosters fl. 75.000; de rentmeester der domeinen zal geen cijns vragen van de uit te geven erven; de delegatie van de stad bood fl. 45.000; besloten: een nieuw bod uit te brengen van fl. 50.000 mits vrijstelling voor enige jaren van de verponding
13.03.1641 | leden

Openbare werken/nieuwe straten/haven

Rapport over de voortgezette onderhandelingen; partijen kwamen niet tot elkaar; de commissie -R stelde dat het land jaarlijks fl. 2.000 aan huur trok uit deze kloosters; er is ook gesproken over de haven: de Raad acht vier bruggen nodig, waarvan drie vaste, stenen bruggen; de delegatie van de stad heeft laten weten dat de haven daardoor waardeloos zou worden; hij kan dan 's winters wegens de vaak optredende hoge waterstand niet gebruikt worden en daar gaat het nu juist om; 's zomers is er in de oude haven plaats genoeg voor de schepen; veel schepen zijn dan bij het leger en elders; is het niet mogelijk de haven naast of dwars door de buitengracht van het nieuwe fort te trekken?; antwoord luidde nee; de stad wil de nieuwe haven gaan gebruiken voor hooi- en Maasschepen; er bestaat ook verschil van mening over het verloop van de Tweede Nieuwstraat; de delegatie-stad is vertrokken zonder het op een enkel punt eens te zijn geworden; besloten de handelwijze van de commissie goed te keuren en het verder zo te laten
13.03.1641 | A 33; doos 787 | leden

Bestuur/demografie

Politiezaken zullen voortaan op maandag worden behandeld in aanwezigheid van de hoogschout, de schepenen en de gezworenen; dan wordt ook besloten over verlening van het poorterschap; de hoogschout is zeer te spreken over de resolutie om katholieken niet het poorterschap te gunnen
19.03.1641 | A 33; doos 787 | schepenen

Industrie/drukkers

Jan van Dokkum, boekbinder, acht, evenals de predikanten, een goede drukkerij nodig; hij vraagt nu om een subsidie van 5 à 6 Vlaamse ponden jaarlijks; besloten: omdat "het mede een luyster was voor de stadt een goede druckerye te hebben" een subsidie te verlenen van fl. 36 jaarlijks, mits hij een goede drukkerij opzet en kleine werkzaamheden voor de stad gratis verricht
29.03.1641 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten/haven

Ingekomen een rekest van Frans Blom, koopman en poorter; hij heeft met de commissie -R onderhandeld over de beide kloosters en de nieuwe haven; de koop is rond; de commissie -R wil weten wat de stad gaat doen; besloten: commissie benoemd om met Blom te spreken
29.03.1641 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten/haven

Rapport voornde commissie gelezen; volgt een nota van Blom met zijn plannen; hij heeft de twee kloosters gekocht met het recht over het terrein straten aan te leggen; hij wil, als de koop doorgaat, dat de stad bijdraagt in de kosten van de haven; de stad zou op haar kosten huizen af moeten breken en de materialen voor de nieuwe straten moeten leveren; besloten: geen bezwaar dat Blom de kloosters koopt; als de haven er komt, dan betaalt de stad deze; de haven moet dan wel liggen van de buitengracht van het nieuwe fort tot aan de straat die van de Peperstraat of over het terrein van de Predikheren wordt aangelegd; Blom moet de kaden aan weerszijden onderhouden; de stad zal hem hierbij in alle opzichten helpen
30.03.1641 | 31.08.1641 | R 1559 | f 677r | leden

Transport kloosters aan Blom

Rentmeester Schuyl van de geestelijke goederen draagt over aan Frans Blom krachtens de door deze met de commissie uit de Raad van State gesloten overeenkomst d.d. 3 mei 1641: het Predikherenklooster; bestaande uit een groot aantal huizen en terreinen; het Minderbroedersklooster; het Baselaarsklooster; de pastorie van St. Jacob; en verder:
de hof waar het koeienhuis op staat, met het bleekveld en de beemd van de Zusters van St. Geertrui; de hof, de kooltuin en de beemd met enige huisjes daarop "comende in ende aen de roing daer men hadde gemeent de nieuwe haven te graven" toebehorend aan de zusters van de Tolbrug; huizen in de Peperstraat, de Triniteit, de Choorstraat (4 stuks), Clarastraat, huis naast de Zwesteren, huis naast de Zwengelbrug; de papenwijnkelder; de korenwindmolen van de Baselaars; huizen aan de Annaplaats, de Oude Gasthuisstraat, de Korte Waterstraat (2 stuks), de Mortel (2 stuks), de Vughterdijk, het Ortheneinde, de haven (2 stuks), het Raamstraatje; het bleekveld van de Kruisbroeders; de kopers mogen hierop straten aanleggen en huizen bouwen; de stad mag de verkochte goederen niet "aftaxeren" [= naasten, onteigenen]; de uit te geven ervan moeten tenminste 22 voet breed zijn; de te bouwen huizen stenen gevels hebben; de kopers mogen bestaande huizen en gronden 'aftaxeren' en voor die prijs kopen; domeinen zal geen cijnzen eisen van de uit te geven gronden; er wordt geen koopprijs vermeld; op 3 sept. 1641 besluiten de Leden mee te werken aan het transport, maar onder protest; in de stadsrekening geen vermelding van 60e penning betaald wegens deze transactie!
01.01.1641 | A 34; doos 787

Openbare werken/nieuwe straten/haven

Voortzetting van het beraad na de maaltijd; nu komen allerlei bezwaren naar voren; de haven, zoals nu gepland, ligt te ver weg; hij is bestemd voor hooi- en turfschepen; het geld voor de aanleg moet door de stad worden geleend; besloten: in afwijking van het besluit vanmorgen om af te zien van de aanleg van een nieuwe haven; Pieck laat aantekenen dat hij bij het oude besluit blijft
30.03.1641 | A 34; doos 787 | leden

Garnizoen/serviesgeld

Rapport Haagse commissie Gans-Kuysten uitgebracht op deze datum en afgeschreven voorin in regr. A-40; toegestaan was voor het serviesgeld fl. 55.000, maar dit blijkt veel te weinig te zijn; het loopt op tot fl. 80.000 à 90.000 per jaar; de Bossche commissie maakte een berekening van wat het servies kostte [vermoedelijk in het jaar 1640]; er volgen twee lijsten resp. met een totaal van fl. 73.523 en fl. 79.478; de lijsten gaan uit van een wintergarnizoen dat 7 maanden duurt en een zomergarnizoen (kleiner, geen cavalerie) dat 5 maanden duurt; volgens eerste (laagste) lijst:

wintergarnizoen
cie-gouverneur	275	man	339.70;	/maand
cie-comm/r	175		219.70;
5 cien	150		189.70;	/maand/cie
22 cien	120		153.70;
4 cien	119		152.50;
2 cien	[113]		141.70;
totaal per maand:			5782.70;
cavalerie
10 cien	?		188.00;
totaal 7 maanden:			13.160;
zomergarnizoen
8 cien	150
16 cien	120
totaal:			19.884;

totaal infanterie per jaar: fl. 60.362.90

uitgaande van deze staat is het garnizoen in 1640 sterk:
's winters

infanterie	4542	man
cavalerie	1500
totaal	6042

(uitgaand dat het servies voor de cavaleristen gelijk is aan dat voor de infanteristen; de cijfers zijn niet helemaal juist omdat de (onder)officieren meer servies kregen);
's zomers

infanterie	3120
geen cavalerie	-

komt bij het salaris van de serviesmeester en de serviesgelden van de commiezen-edellieden van het geschut, mineurs en kanoniers die voor rekening van de stad zijn ad fl. 3.000/jaar;
alle soldaten zijn ingekwartierd behalve de voetsoldaten die gehuwd zijn; deze wonen volgens gebruik ofwel in de barakken of zij huren elders woonruimte (f 12r); alle burgers vallen onder de plicht tot inkwartiering behalve zij die gehuwd zijn en woonruimte huren; 's zomers gaat een deel van het garnizoen te velde, dan dus geen servies;
volgt contract gesloten op 11 mei 1640 tussen stad en Brederode c.s.; volgen resolutie Raad van State 18 mei en Staten-Generaal 31 mei 1640 (zie terug); dit akkoord ging in op 1 oktober 1640, maar er volgden veel meer cien en dus extraordinaris serviesgeld; de stad komt niet toe met de fl. 55.000 en wil meer; na vele debatten vond de R goed dat de stad de fl. 55.000 zou behouden en daarvoor het servies zou betalen van 's winters 35 cien inf. em 10 cien cav. en 's zomers dat van 24 cien inf.; de winter en zomer gerekend op resp. 7 en 5 maanden;
alles wat daarboven gaat is buitengewoon en komt voor rekening van het land
volgt resolutie Staten-Generaal 6 maart 1641; wij willen niet meer betalen dan fl. 55.000 en houden vast aan de resolutie Raad van State 18 april 1640; de achterstallige serviesgelden bedragen fl. 209.760-2-6; deze worden eerst met 1/8 gekort; de biljetten voortkomend uit de serviesgelden, ongeacht of zij in de eerste, tweede of derde hand zijn, worden daarenboven nog eens gekort met 1/4; wat er resteert zal prompt worden betaald; de Raad van State moet derhalve dit geld lenen met de kantoren van de landsbelastingen in 's-Hertogenbosch als onderpand
03.04.1641 | A 40; doos 790

Garnizoen/serviesgeld

Berekening van het serviesgeld; alle tarieven zijn recent met 1/8 verlaagd;

ruiters	36	str.
voetsoldaten	24	str.
de (onder)officieren krijgen meer nl.:
luitenant cie-gouverneur	40	str.
sergeant	34
korporaal	30

(deze tarieven excl. de verlaging van 1/8)
??.??.1641 | A 40; doos 790 | f 36r

Garnizoen/serviesgeld

Het akkoord gesloten met het land in februari/maart 1641 goedgekeurd; verder te onderhandelen met het garnizoen over een lager tarief
09.04.1641 | A 40; doos 790 | leden

Garnizoen/serviesgeld

Vaststelling brief aan de Raad van State; er is nog geen lening gesloten zoals 5 weken geleden besloten; soldaten en burgers wachten al 3 jaar op hun serviesgeld
16.04.1641 | A 40; doos 790 | leden

Bestuur/oproer

Resolutie Staten-Generaal 19 april; Tweede Paasdag was er in 's-Hertogenbosch "een seer periculeusen oploop"; rapport hoogschout ingekomen; te schrijven aan schepenen-gezworenen dat dezen veel te slap zijn opgetreden;
Brief Staten-Generaal aan de stad d.d. 4 mei (f 43v); het oproer is ontstaan bij het storen van een mis; de Staten-Generaal willen meer informatie over wat er precies gebeurd is
16.04.1641 | leden

Kerken

Het land wil de Kruiskerk gaan gebruiken als magazijn, nu de twee kloosters met hun kerken worden gesloopt; de Kruiskerk is een parochiekerk waar nog steeds burgers worden begraven; burgers hebben hun graven gekocht; de St. Jan is niet groot genoeg om er allen te begraven; de Pieterskerk wordt ook gesloopt
01.06.1641 | A 40; doos 790 | leden

Garnizoen

Brief Raad van State aan de stad; de Geweldiger gaat weg uit het Minderbroedersklooster; verzoek aan de stad om voor hem nieuwe huisvesting te regelen; antwoord: hebben we nooit gedaan
15.06.1641 | A 40; doos 790 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten

Er is overleg met Gans en Blom over de nieuwe straten; besloten: er komen twee nieuwe straten, een over de grond van het Groot Gasthuis en een over die van het Geefhuis
28.06.1641 | A 34; doos 787 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten

Er wordt een "model" gemaakt van de nieuwe straten en dit zal aan Blom en Gans worden getoond
04.07.1641 | A 34; doos 787 | schepenen

Handel/graan

De zaak van de belasting van het uit Nijmegen komende meel hangt nog voor de Staten-Generaal
23.07.1641 | A 34; doos 787 | schepenen

Verkeer te water/Aa

Besloten de dorpen langs de Aa aan te schrijven dat zij de stroom moeten uitdiepen en wel als volgt:

Helmond-molen Rixtel	24	voet breed
Rixtel-gemeentes geweer	25
geweer-Erp	26
Erp-Kildonk	28
Kildonk-	32
Middelrode-'s-Hertogenbosch	34

12.08.1641 | A 40; doos 790 | schepenen

Verkeer te water/Dieze

Onderhandelingen met het bestuur van de polder het Boschveld over de aanleg van een trekpad naar Engelen; besloten: de Dieze en de haven terstond uit te laten diepen om de stad beter bereikbaar te maken
17.08.1641 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten

Brief Raad van State over het verloop van de nieuwe straten; deze zijn vastgesteld door de R en de prins van Oranje "tot verseeckeringe ende cieraet deser stadt"
17.08.1641 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten

Blom verklaart dat hij de hele beemd van het Groot Gasthuis heeft genaast
20.08.1641 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten

Vaststelling brief aan de Raad van State; de stad is het niet eens met de afspraken die Blom c.s. op 3 mei hebben gemaakt met de Raad van State; de Raad van State heeft Blom op 29 juli vervolgens toegestaan de hele hof van het gasthuis, gelegen tussen het Pesthuis en de stadswal en 1½ morgen groot, 'af te taxeren'; het Groot Gasthuis is een Godshuis en valt dus helemaal onder ons bewind; door deze handelwijze wordt het gasthuis geschaad
03.09.1641 | A 34; doos 787 | leden

Bestuur/pensionaris

Gans vraagt om ontslag als eerste pensionaris; hij beveelt als zijn opvolger aan: mr. Christiaan van Beresteijn; De Brasser, thesaurier-generaal is een neef van hem dus de contacten met Den Haag zijn goed; volgt nog een aanbevelingsbrief van De Brasser; Beresteijn is door de Staten-Generaal genaturaliseerd tot Brabander; Van Zonst wil ook aftreden, mits hij een soort uitkoopsom krijgt; hij stelt voor één pensionaris te benoemen; besloten: Gans krijgt ontslag, Van Beresteijn wordt benoemd; salaris blijft fl. 1.000
20.09.1641 | A 34; doos 787 | leden

Bestuur/pensionaris

Van Zonst krijgt ontslag; hij krijgt, zoals gevraagd, daarvoor een uitkering van fl. 3.000
21.09.1641 | A 34; doos 787 | leden

Verkeer te land

Het weggeld te verdubbelen wegens de hoge uitgaven gedaan aan de verbetering van de weg naar Vught "tot beter gerief van den coopman"
23.09.1641 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten

Na bemiddeling van de commissie-verpachting wordt het tracé van de Tweede Nieuwstraat vastgesteld; Blom en Gans krijgen de gronden ten westen van de straat die van het Geefhuis waren; het Geefhuis houdt de gronden ten oosten; de te bouwen huizen krijgen aan de voorzijde 6 tot 8 voet grond om stoepen, luifels of anderszins te maken zonder daarvoor iets aan de domeinen te hoeven betalen
28.09.1641 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten/Citadel

Ingekomen brief R d.d. 11 september; Staten-Generaal hebben het nodig gevonden om de stad "naerder tegens surprinse te verseeckeren"; derhalve de bouw van een fort; dit te financieren door de verkoop van geestelijke goederen; niemand anders dan u had daar meer voordeel van; derhalve is u aangeboden de goederen te kopen, maar overeenstemming bleek onmogelijk; de R heeft toen een akkoord gesloten met particulieren, maar dezen eisten dat zij met deze goederen hetzelfde zouden kunnen doen als het land; aan Blom is derhalve overgedragen hetzelfde recht als de hertog van Brabant heeft; dit houdt in dat hij de huizen en gronden mag onteigenen die hij nodig heeft om zijn plannen uit te voeren en dat niemand hem deze goederen mag 'afschatten'; wij verlangen van u: geen hinder voor Blom en terstond transporteren
29.09.1641 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten

Gelezen een nota van Blom; volgen enige stukken met eisen en wensen van partijen; Blom heeft de beemd van het gasthuis nodig om er een dwarsstraat over aan te leggen; het gasthuis wil een uitweg; besloten het protest tegen het transport in te trekken behoudens de huizen aan de Annaplaats en de Gasselstraat die volgens de Leden toekomen aan het Groot Gasthuis
05.10.1641 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten

Antwoord van Blom ingekomen; hij wil een uitweg voor het gasthuis toestaan, maar is tegen een openbare straat; beroept zich [steeds] op de plannen gemaakt door de Staten-Generaal, de R en de prins van Oranje; hij kan dit niet toestaan "dewyle sulx soude mogen strecken tegens de versekeringe ende fortificatie deser stadt"; besloten: een uitweg van 25 voet breed, geen openbare straat; men ziet verder af van het protest inzake de huizen die van het gasthuis zouden zijn
08.10.1641 | A 34; doos 787 | leden

Bestuur/demografie

Gans meent: katholieken mag het poorterschap niet worden toegestaan, maar de stad mag geen 'duifhuis' worden; de stad moet dus met gereformeerden worden bevolkt; in nogal wat kaarten op ambachtsgilden staan bepalingen die het voor protestanten onmogelijk maken om lid te worden; hij stelt voor alle kaarten te herzien; besloten: commissie benoemd om dit te doen
17.10.1641 | A 34; doos 787 | leden

Bestuur/Godshuizen

Benoeming van een reeks provisoren; namelijk voor het: Begijnhof, Gasthuis, Handboog + Zinnelozen, Leprozen, Jonge Schuts + Weeshuis, Drapeniers, Arme Gevangenen, Oude Schuts en Kolveniers
24.10.1641 | A 34; doos 787 | schepenen

Cultuur/muziek

Aanwezig zijn: alle kerkmeesters, de president en schepen Pelgrom; "Is verstaen dat mr. Jan van Ryt organist ende aengenomen om op de clocken te spelen, sal mogen gaen nae Utrecht om van jonker van Eijck te leeren de handelinge om op de clock te spelen voor de tyt van een maent midts dat men hem sal geven voor syne reijs ende teer costen twee gulden 's daechs sonder iedtwes meer te mogen pretenderen, oock dat hy tot synen costen een ander organist sal moeten versorgen die geduijrende sijne absentie op het cleijn orgel sal spelen ende dat men hem sal recommanderen sijn tyt neerstich waer te nemen van hem wat te oeffenen op de fleute"; de boodschap wordt doorgegeven, waarna wordt bericht dat Van de Ryt beloofd heeft dit te doen
25.10.1641 | A 34; doos 787

Gezondheid/psoriasis?

Moeder vraagt om een onderzoek van haar kind dat melaats zou zijn; volgt een verklaring van de med. doctores Rombout Rombouts en Rosaeus en van de chirurgijns S. Lintermans en De Bye; het gaat om een kind van 5 jaar dat niet melaats blijkt te zijn maar lijdt aan "een specie van een seker seer, vitiligo [uit encyclopaedie: huidafwijking gekenmerkt door vernietiging van melanocyten, waardoor de huid wit wordt; gebieden nemen met ouder worden in omvang toe; oorzaak mogelijk auto-immuniteit] ofte lence genoemt, wit wesende ende van die gebreken die men psorica gemeijneleyck noemt; uyt een humor melancholicus phlegmaticq, rot ende sualt procederende, welck een quaet zeer is, niet licht om te genesen"; bij een ongeregeld leven en gebrek aan hygiëne zal het erger worden en overgaan in melaatsheid; nodig is een goed dieet en schoon lijnwaad; geen slijmachtige of grove spijzen, verder geen varkensvlees, hard zout vlees, slijmachtige vis zoals paling, kabeljouw, "lau" (?), abberdaan of haring, geen oude kaas, ui of look, geen specerijen, "pastagerye", rouw fruit of harde eieren; op gezette tijden purgeren na dit voorbereid te hebben met decoctiën van kruiden; leren insmeren met "sofver, germautsault, ceruys, aluijn, campher, sap van lamoenen, van aylooff, met olie van tarter, van been (?) ofte van aijer olie..."; besloten: het kind op kosten van de Leproserie te laten behandelen
31.10.1641 | A 34; doos 787 | schepenen

Verkeer te water/Aa

Declaratie van jkr. Marcus van Gerwen uit 1638 wegens bevaarbaar maken van de Aa wordt goedgekeurd; de helft, te weten fl. 300, is voor rekening van de stad Helmond
06.11.1641 | A 34; doos 787 | leden

Handel/bode

Benoeming van Adriaan Vissers, wonend te Oisterwijk, tot bode van 's-Hertogenbosch op Leuven (nieuwe akte van commissie, omdat de oude was zoekgeraakt)
18.12.1641 | A 34; doos 787

Garnizoen/serviesgeld

Rapport van een Haagse commissie; over het achterstallig serviesgeld, de schadevergoeding wegens gesloopte huizen op het Ortheneind en het achterstallig remplacement
[de kwestie van het serviesgeld dat traag wordt uitbetaald speelt in deze tijd steeds]
07.01.1642 | A 34; doos 787 | leden

Handel/graan

Resolutie Staten-Generaal 30 november 1641: gelezen het antwoord van de handelaren in meel uit Nijmegen in verband met het lopende proces voor HHM over de door 's-Hertogenbosch geheven belasting op het uit Nijmegen ingevoerde meel; besloten: binnen één maand moeten de partijen hun stukken inleveren; Nijmegen stelt: de belasting van 4 str./zak meel dient alleen maar ter bescherming van de Bossche molenaars; dat 's-Hertogenbosch deze belasting ook heft van meel dat de stad uitgaat, is een dekmantel, want er wordt nauwelijks meel uitgevoerd; deze belasting is in strijd met de capitulatie en art. 18 van de Unie; waar gaan we heen als dit soort dingen worden toegestaan?; andere vergelijkbare kwesties: de Staten van Holland ageerden met succes tegen een door het Kwartier van Nijmegen ingestelde belasting van 12 str/ton op bier dat van buiten het gewest kwam; proces voor Gecommitteerde Raden tussen Breda, eiser, en Heusden, gedaagde, over een door Heusden ingevoerde belasting op van buiten komend bier; vonnis Gec. Raden was ten voordele van Breda
??.??.1642 | A 34; doos 787

Bestuur/secretarie

De werkzaamheden van de schrijfkamer nemen steeds meer af; secretaris Dreischoor is benoemd tot ontvanger van de gemene middelen, waarmee hij af moet treden als secretaris, omdat beide functies onverenigbaar zijn; gezien het rekest van de 2 secretarissen om het aantal te beperken van 3 naar 2; gezien de sollicitatie Jan van Blotenburg om Dreischoor te mogen opvolgen; Blotenburg is na 1629 eerst ingebieder geweest, heeft daarna afstand gedaan van dit ambt en is vervolgens benoemd tot klerk van het Geefhuis; besloten: 2 secretarissen
06.02.1642 | A 34; doos 787 | leden

Handel/munt

Rekest van rentmeesters; zij kregen van de hoogschout bevel de eed af te leggen op een nieuw plakkaat van de Staten-Generaal waarin diverse soorten munten worden verboden of een lagere koers krijgen; dit is zeer bezwaarlijk en verwarrend, omdat met name de verboden zilveren munten nog veel in omloop zijn; dit is "seer schadelyck voor de gansche gemeente wesen wiens traficq ende coopmanschap op de vordere steeden van Brabant als mede op het landt van Luijck ende Aken, daer de selve specien sijn gaende, ten meestendelen is bestaende"; besloten: actie te ondernemen
11.02.1642 | A 34; doos 787 | leden

Bestuur/agent

Benoeming van N.N. de Jong tot agent van 's-Hertogenbosch in Den Haag; voorganger is overleden
12.02.1642 | A 34; doos 787 | leden

Stadsfinanciën/belastingen

Voorstel president Pieck om als belasting de bierboom in te voeren; dit in navolging van andere steden en tot betere wering van de fraude
12.02.1642 | A 34; doos 787 | leden

Industrie/textiel

Rekest dekens van de drapeniers; de Bossche wollen lakens zijn in Rotterdam aangeslagen door de pachters van de vanwege Holland geheven wollenlakenaccijns en wel met fl. 6.- het stuk; volgens het plakkaat zijn deze vrijgesteld; besloten: voor ander onderzoek naar een commissie
14.02.1642 | A 34; doos 787 | leden

Zaak-De Bitter

Ingekomen nota van De Bitter; hij heeft veel moeite gedaan om voor de leden uit te zoeken wat er mis was met het Geefhuis; leverde in november 1633 een rapport in; hij heeft dit gedaan "in peryckel van eer en leeven"; de eerste drie jaar heeft hij zijn functie als rentmeester niet kunnen uitoefenen; hij ontving daarom maar de helft van zijn salaris; volgt rapport van een commissie bestaande uit 11 personen: De Bitter eist voor zijn informatiearbeid fl. 1.664 en fl. 1.248 en zijn volle salaris als rentmeester; de commissie acht de eerste twee bedragen niet terecht en stelt voor deze te schrappen; besloten wordt een deel van de financiële eisen van De Bitter toe te kennen; volgt een door de regenten van het Geefhuis opgestelde instructie voor de rentmeester: de rentmeester staat onder de regenten (hier nog "rectoiren" genoemd); hij is belast met het financieel beheer; borgstelling fl. 5.000; kwijtschelding, verkopingen, verlengen van de pacht, rogpachten in geld laten uitbetalen mag alleen met toestemming van de regenten; het archief moet op het kantoor blijven "alwaer de selve ordentelijck by den anderen sijn liggende ende de briefven elck in hun doosen"; salaris fl. 600/jaar met vrije woning; geen emolumenten en verbod op nevenfuncties behoudens kleine zaken; mag niet zelf goederen van het Geefhuis huren; hij krijgt opdracht het hele bezit van het Geefhuis te inventariseren en te beschrijven
15.02.1642 | A 34; doos 787 | leden

Handel/muntwezen

Vaststelling brief aan de Staten-Generaal over de munten; de soldaten van het garnizoen worden vaak betaald in munten die nu verboden of lager gewaardeerd zijn; het gaat ook om in 's-Hertogenbosch geslagen zilveren munten; de gouden munten zijn geen probleem
15.02.1642 | A 34; doos 787 | leden

Openbare werken/nieuwe straten

Men is bezig de rooilijn vast te stellen van de Tweede Nieuwstraat; er ontstonden daarbij wederom geschillen; de huizen Het Haantje en dat van de heer van Mierlo worden in mei gesloopt; Gans en Blom zijn bezig het erf van de Prekers af te heinen
03.02.1642 | A 34; doos 787 | schepenen

Armenzorg/Geefhuis

De nieuwe instructie van de rentmeester wordt hem overhandigd
13.03.1642 | A 34; doos 787 | schepenen

Weeskinderen

Ingekomen nota van de regenten Geefhuis; weeskinderen die onderhouden worden door het Geefhuis worden nu besteld in de Meierij of elders buiten de stad; daar is geen gelegenheid om te leren lezen en schrijven, laat staan dat een ambacht of handwerk wordt aangeleerd; het ergst is dat zij katholiek worden opgevoed; in het Weeshuis zijn thans weinig kinderen opgenomen; zij stellen voor de kinderen over te plaatsen naar het Weeshuis
15.03.1642 | A 34; doos 787 | leden

Bestuur/bezuiniging/openbare werken

De stad koopt jaarlijks voor ca. fl. 1.000 aan hout en turf aan; dit wordt opgeslagen in het z.g. brandhuis dat onder toezicht staat van Donkers; deze verdient jaarlijks fl. 176; verder zijn nog nodig 4 stadsarbeiders die ieder jaarlijks ca. fl. 180 beuren; dit is allemaal veel te duur; voorstel: opheffen; besloten: salaris Donkers wordt ingetrokken, 3 van de 4 gewone stadsarbeiders worden ontslagen
volgt rekest van Johan Nicolaasz. Donkers: hij heeft zijn winkel en beroep op moeten geven omdat hij van de kerk en de magistraat allerlei karweitjes moest doen; hij was van plan te verhuizen en had al een huis in Hedel gehuurd; hij is daarvan destijds afgehouden, omdat voor hem een 'officie' is geschapen net een vrije woning erbij; het huis zou worden gerepareerd, maar dit is niet gebeurd; hij beschuldigt in bedekte termen leden van de magistraat ervan hem vijandig gezind te zijn; besloten: hij moet de beweringen en beschuldigingen eerst maar eens toelichten
[N.B.: Donkers is raadsheer].
volgt een ander rekest van Donkers: hij is leverancier van de turf; beloofd was dat de stad maandelijks contant zou betalen, maar dit gebeurt niet; hij heeft moeten lenen bij Hendrik Kuysten en diens zoon [de oud-president ?].
18.03.1642 | A 34; doos 787 | leden

Handel/bode

Benoeming, op rekest, van Cornelis Schade tot bode op Zeeland
27.03.1642 | A 34; doos 787 | schepenen

Handel/graan

Benoeming, op rekest, van Maarten Jacobs de Guliker tot makelaar in granen
27.03.1642 | A 34; doos 787 | schepenen

Garnizoen/serviesgeld/Citadel

Het register begint met een rapport van een Haagse commissie voorjaar 1642;
onderwerpen: achterstallig serviesgeld (sinds 1637); de vordering is nu ruim fl. 200.000; te laag remplacement; achterstallige schadevergoeding afgebroken huizen Ortheneinde
??.??.1642 | A 41 Ber.; doos 791

Kerken/armenzorg

Rekest kerkmeesters aan de Staten-Generaal; vóór 1629 betaalde de St. Janskerk aan de Minderbroeders een recognitie van fl. 25 wegens door hen opgedragen missen krachtens het testament van Maria van Dooren en anderen; de St. Jan betaalde verder jaarlijks aan de pastoor van de kerk van SS Petrus en Paulus een rente van fl. 42 wegens collecten die tijdens de preek werden gehouden; de opbrengst van deze collecten bedroeg fl. 1700-1800 en ging naar de St. Jan; de collecten worden nu gebruikt voor de armen; het inkomen van de St. Jan is gering, jaarlijks minder dan fl. 3.000 en het onderhoud kost veel geld; verzocht wordt kwijtschelding van deze twee renten die nu door de geestelijke goederen worden geïnd; de Raad van State schold ze kwijt voor een bepaalde periode; men wil definitieve kwijtschelding [later blijkt: weer kwijtschelding voor bepaalde periode]
??.??.1642 | A 41 Ber.; doos 791

Bestuur/rechtspraak

Betere afbakening van de werkzaamheden van de griffier en de secretarissen (met lijst)
10.04.1642 | A 34; doos 787 | leden

Zaak-De Bitter

Rekest De Bitter ingekomen; hij is gehuwd en heeft kinderen; op zijn voorstel is de functie van portier afgeschaft omdat er niet goed werd gelet op het brood dat voor de armen was bestemd; de andere knecht, Jozef genaamd, eigende zich ook het brood van de armen toe; op zijn aandringen en na veel moeite is hij ontslagen; in zijn plaats is benoemd Jan van Berlicum op een weekgeld om op het paard te letten en het werk van Jozef te doen; er wordt nu niet meer gefraudeerd met het brood; verscheidene keren heeft men geprobeerd het slot van het bakhuis open te breken; er is ingebroken in het kantoor; door het ontslag van de oude knechten is er bezuinigd en veel verbeterd; "doordien de oude dienst booden overal wisten in te comen"; hij houdt scherper toezicht op de dagloners die voor de Tafel van de H. Geest werken; brand- en timmerhout wordt door hem achter slot en grendel bewaard (Bernagie deed dat niet); hij vraagt daarom om verzachting van de nieuwe instructie en om een hoger salaris;
volgt een nota met posten die ten onrechte niet geïnd zijn en uitgaven die ten onrechte zijn gedaan; strekking van al deze stukken is dat De Bitter veel heeft bezuinigd, dat de fraude is geweerd en dat dus een hoger salaris verdient
verder blijkt nog dat De Bitter gehuwd is en kinderen heeft; hij stuurde in 1640-1642 zijn zoon Harman de Bitter, de jonge, met knecht Jozef op reis om de hoeven te inspecteren; er worden aanwijzingen gegeven, welke bomen en welk schaarhout te kappen en wat waar gepoot moet worden (met specificatie)
10.04.1642 | A 34; doos 787 | leden

Handel/beurtveer

Brief magistraat 's-Hertogenbosch aan die van Amsterdam; graag aanstelling van een vierde beurtschipper op Amsterdam;
verhoging van de vaarfrequentie is noodzakelijk; kooplieden zenden nu goederen met andere schepen naar Holland omdat zij niet willen wachten
16.04.1642 | A 34; doos 787

Belastingen/handel

Rapport over enige rekesten om kwijtschelding van de pacht wegens stadsaccijnzen; reden is de sluiting van de licenten in de periode 5 februari tot 8 juli 1636; de uitvoer van brandewijn, wijn, bier, azijn, timmerhout naar de Meierij werd daardoor stil gelegd
03.05.1642 | A 34; doos 787 | leden

Armenzorg/weeskinderen/kosten van levensonderhoud

Geefhuis en Weeshuis kunnen het niet eens worden over de prijs die moet worden betaald voor de houwkinderen van het Geefhuis; de weesmeesters hebben allerlei bezwaren; volgens de statuten van het Weeshuis mogen alleen arme, minderjarige kinderen 'uit echten bedde' erin, terwijl ook beide ouders moeten zijn overleden; geboren poorters hebben voorrang; is het niet beter om de kinderen van het Geefhuis in een apart, nieuw te stichten, weeshuis te stoppen? elders is dat namelijk ook zo geregeld; [de strekking van het betoog is dat wanneer jan en alleman worden toegelaten, het Weeshuis zijn goede naam verliest en er geen legaten meer af komen]; enige jaren geleden is het Vondelingenhuis opgeheven; besloten: het Weeshuis neemt van het Geefhuis alleen wettige kinderen op en betaalt eenmalig om de accomodatie te verbeteren fl. 500 en verder fl. 70 per kind per jaar; de kinderen van het Geefhuis moeten andere kleren dragen of een teken ter onderscheiding; bij vertrek uit het Weeshuis worden zij niet zo behandeld als de andere kinderen [i.e. geen uitzet]
De weesmeesters hadden gevraagd fl. 70 per kind, het Geefhuis bood niet meer dan fl. 50; kleding en schoeisel kost jaarlijks fl. 20, de rest is voor voeding; voeding kost 2.75 str. per dag
10.05.1642 | A 34; doos 787 | leden

Bestuur/bezoek Frederik Hendrik

Copes werd gevraagd om langs te komen bij commandeur Thienen; Frederik Hendrik komt op 9 juni de vestingwerken inspecteren; de gouverneur stelt voor om de maaltijd bij hem aan huis te gebruiken omdat de trappen van het stadhuis voor hem te steil zijn; de jonge prins is bereid 's middags de magistraat te "vergasten"; twee tot drie heren van de magistraat worden gevraagd voor de maaltijd
08.06.1642 | A 34; doos 787 | leden

Schutterij

Resolutie prins van Oranje d.d. 28 mei 1642 als antwoord op een aan hem gedaan voorstel tot het heroprichten van schutterijen; vanouds waren er 4 cie'n schutters namelijk de oude en jonge schuts, de handboog en de kleveniers; deze moeten worden opgericht worden; per cie 150-200 personen; leden liefst protestant en enige 'pausgezinden' "van de notabelste ende best geaffectioneerde tot desen staet"; de onderofficieren en officieren moeten in elk geval prot. zijn; de kapiteins moeten lid zijn van de magistraat; eed aan het land, de prins en de stad; de kapiteins worden de eerste maal gekozen door de prins, daarna, zoals vanouds, door de raad; iedere nacht is er een korporaalschap op wacht in het stadhuis; de burgers patrouilleren met een soldaat; niet leden van de schutterij betalen een waakgeld
13.06.1642 | A 34; doos 787 | schepenen

Schutterij

Brief prins aan magistraat d.d. 15 juni; hij benoemt tot kapiteins van de nieuwe schutterij: Hendrik Cuijsten, jkr. Gysbrecht Pieck, Johan Gans en Otto Copes; verder waren door de magistraat nog voorgedragen: du Fresne, Ploos, Casteren, Tulleken
15.06.1642 | A 41 Ber.; doos 791

Citadel

De prins inspecteerde het nieuwe fort Willem-Maria
22.06.1642 | A 34; doos 787 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten

Vaststelling schadevergoeding huizen af te breken voor de aanleg van de Tweede Nieuwstraat; Het Haantje 1.500 en het huis van de heer van Mierlo fl. 3.000
07.08.1642 | A 34; doos 787 | leden

Bestuur/stadsfinanciën

Rapport over het salaris van de schepenen; door hertogin Johanna werd op 13 februari 1398 toegestaan dat de 7 schepenen en de 2 burgemeesters jaarlijks zouden genieten 60 oude schilden voor hun ambtskleding en 1 voeder wijn om tijdens de vergaderingen te drinken; in plaats van de wijn 32 oude schilden; keizer Karel gaf elke schepen £ 1 Vlaams (= fl. 6.); aartshertog Albrecht bepaalde in 1601 het salaris voor alle schepenen op fl. 200; sinds 1629 hebben de schepenen elkaar allerlei emolumenten gegeven, de een kreeg meer dan de ander; dit moet beter geregeld worden; besloten: de schepenen krijgen jaarlijks fl. 200 + 1 voeder wijn + 60 oude schilden; in plaats van de wijn krijgt iedere schepen fl. 100 en in plaats van de 60 oude schilden fl. 16.85
09.08.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/stadsfinanciën

Gelezen een nota van H. de Bitter over de stadsfinanciën; er wordt te veel uitgegeven; bepaalde ontvangsten zijn niet verantwoord; graan en andere levensmiddelen zijn zoek; de administratie van het serviesgeld is niet in orde; er kan best worden bezuinigd door ambten die overbodig zijn af te schaffen; maak een einde aan de alsmaar groeiende emolumenten van allerlei functionarissen; hij beschuldigt met name de schepenen van kort na 1629 ervan de financiën slecht te hebben beheerd; besloten: een aantal punten uit de nota is al aangepakt; de nota wordt doorgezonden aan oud-president Cuijsten en aan oud-rentmeester Van Casteren
20.08.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Demografie/gilden

Om meer mensen naar de stad te halen zodat deze volkrijker wordt, moet het poorterschap aantrekkelijker worden gemaakt; dit door de gilden open te stellen; "een saecke is die noodich wert geacht ende metten eersten behoort te geschieden"; aangezien de hoogschout ook geld vangt van nieuwe poorters; besloten: overleg te voeren met de hoogschout en hiervoor een cie in te stellen
20.08.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Weeskinderen

De regenten van de Tafel van de H. Geest protesteren tegen de resolutie van 10 mei 1642; besloten: het tarief te stellen op fl. 60 per jaar in plaats van op fl. 70
20.08.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Schutterij

Nominatie van de luitenanten van de nieuwe schutterij; per cie komen er 2 luitenanten en 1 vaandrig; luitenanten uit de magistraat (1) en uit de "gemeente" (1); kandidaten uit de gemeenten [deze mensen werden dus beschouwd als loyaal aan het nieuwe gezag]: convooimr. Lus, dr. Rosaeus, de Hulter, Van Roy, Woesteijnhoven, Van der Horst, Bilderbeek, Frans Blom
29.08.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Kerken/gewoonten

Twee heren uit de Kerkeraad stellen aan de orde: de Pieterskerk wordt afgebroken; graag een vervangende kerk; "alsoo veele persoonen soo onder de militie als policie haer noch in onecht by den anderen waeren houdende..."
01.09.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Industrie/textiel

Rekest gilde lakenkopers; om een verbod op de verkoop in de stad van niet gekrompen en niet opgerekte lakens uit Limburg, Eupen, Verviers etc.; dit op een boete van fl. 12 per laken; besloten: commissoriaal
08.10.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Handel/bode

Benoeming van Pieter Quirinus van Kempen als bode op Amsterdam en Utrecht
11.10.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Handel/bode

Vaststelling borgsommen boden: die op Amsterdam en Utrecht fl. 2.000 en die op Den Haag fl. 1.500; Van Kempen toonde aan dat enige kooplieden voor hem borg wilden staan tot een bedrag van fl. 2.800
18.10.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Industrie/textiel

Rapport over rekest Limburgse lakens; besloten: de verkoop van gekleurde lakens blijft als vanouds; de witte lakens mogen alleen ongerekt worden verkocht zoals dit ook al gebeurt met de lakens uit Tilburg, 's-Hertogenbosch en Oisterwijk; dit op een boete van fl. 12 per laken
12.11.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/libel

De magistraat wil per se weten wie de auteur is van zeker blauw boekje; men verdenkt een van de predikanten; de titel ervan luidt: Retorsio calumniarum quas tertullus societatis marianae advocatus etc.";
[later blijkt het ds. Leemannus te zijn]
04.12.1642 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Schutterij

Eedsaflegging 4 luitenanten; het zijn: Vloots, Gerard Tielmans, 's Gravesande en van der Horst
26.01.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Schutterij

Eedsaflegging Hendrik Cuijsten; Lus wil de benoeming niet aannemen wegens zijn functie; hij moet daarvoor dagelijks enige uren dienstdoen; dr. Rosaeus idem; hij heeft gezworen dag en nacht de zieken bij te staan; Rosaeus wordt overreed het toch te doen
27.01.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Schutterij

Eedsaflegging De Hulter als luitenant
06.02.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Schutterij

Idem Pieter Lus
07.02.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Watersnood

Diakenen mogen collecteren in verband met de recente watersnood
12.02.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Schutterij

Eedsaflegging Gysbert Cuijsten
21.02.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Garnizoen/serviesgeld

Rapport Haagse commissie; zelfde zaken als vorige commissie; brief Raad van State aan ontvanger-generaal met opdracht om fl. 85.000 te lenen om daaruit het achterstallig servies uit te betalen
24.02.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Openbare werken/nieuwe haven/handel

Thesaurier-generaal Brasser geeft de Bossche gecomm/den ervan langs; de haven is door een "misverstant" niet aangelegd; 'seggende die van den Bosch blindt waren geweest ende 't proffyt van haere stadt niet en hadde gesocht"; de vorige zomer is al gebleken: zeer veel schepen voerden levensmiddelen aan voor het leger dat in Oisterwijk lag; in de haven was geen plaats, een kwart van de schepen moest buiten wachten, dit tot schade van stad en land; "seggende soo de blinde Bossenaers noch wilde siende werden om eene bequaeme haeven te maecken..."; gecomm/den beloven de boodschap door te geven; besloten na lezing van het rapport: deze sollicitatie kostte erg veel moeite en er moesten vele vereringen worden beloofd; akkoord; de namen van de begunstigden blijven geheim
[niets over de zaak van de haven]
24.02.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | f 96r | leden

Handel/beurtveer

Benoeming Jan Florisse Roemyn, poorter alhier, tot marktschipper op Zierikzee
09.05.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Bestuur/rechtspraak

Griffier Cuyk is bevorderd tot advocaat-fiscaal van de Raad van Brabant; hij beveelt zijn zwager aan tot opvolger; oud gebruik was dat een nieuwe griffier of secretaris aan de stad fl. 400 betaalde of een maaltijd aanbood en daarnaast nog eens fl. 200 aan de armen; Cuyk en beide secretarissen zijn nog in gebreke; besloten: de weesmeesters te machtigen de 200 van de armen op te eisen en de griffier moet kiezen: 400 of de maaltijd; benoemd wordt tot griffier Anthony van Oudheusden
23.07.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Gezondheid

Van nu af worden geen vroedvrouwen meer toegelaten als niet eerst gebleken is dat zij bekwaam zijn; verder wordt vereist een eed en een akte van admissie af te geven door de schepenen
25.07.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Religie/schutterij

President legt een door de Kerkeraad geponeerd probleem voor: mogen gereformeerden met katholieken in één schutterij zitten die de naam draagt van een heilige?; dit geldt ook voor de ambachtsgilden; mogen gereformeerden samen met katholieken eten?
[zaak van de Lievrouwebroederschap loopt nog]
14.08.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten

Gouverneur eist een fraaie en kostbare corps de garde voor de ruiterij op het Minderbroederskerkhof; onderhandelingen magistraat met Gans-Blom; Gans biedt nu aan: wij staan de grond af om niet, bouwen de corps de garde volgens het "model" gemaakt door ingenieur Van Bilderbeek voor een som van fl. 3600; de stad betaalt Gans-Blom dan fl. 1.800 contant en 1.800 bij de oplevering; besloten: de stad bouwt volgens het ontwerp de corps de garde zelf; Gans-Blom betalen aan de stad fl. 800 en schenken de grond; Gans-Blom accepteren dit
22.08.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/belastingen

De leden van de magistraat worden vrijgesteld van de stedelijke bieraccijns
10.09.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Zaak-De Bitter

Bekend geworden dat De Bitter zich met een rekest heeft gewend tot de Staten-Generaal waarin hij het stadsbestuur belastert; volgt tekst rekest: De Bitter is in 1629 vanuit Amsterdam verkozen tot schepen; in plaats van dankbaarheid kreeg hij tegenwerking; hij had eer en staat kunnen verliezen als de Staten-Generaal niet tussenbeide waren gekomen; besloten: de Staten-Generaal te verzoeken geen besluit te nemen alvorens de magistraat te hebben gehoord; tevens te schrijven dat De Bitter paskwillen heeft verspreid die de magistraat en de gouverneur raakten; volgen: brieven aan Staten-Generaal en R; De Bitter doet dit alleen maar om het afleggen van zijn rekening te kunnen uitstellen; hij is nog wel fl. 5.000 schuldig aan de Tafel van de H. Geest; wegens zijn grote gezin en sobere staat heeft de magistraat hem de hand boven het hoofd gehouden
12.09.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Handel/beurtveer

Marktschipper Dammen op Den Haag heeft geweigerd deze morgen de kinderen en de koffers van Gans mee te nemen; voortaan varen de marktschippers op Den Haag iedere maandag en donderdag; vertrektijden: oktober-maart om 10 uur en april-september om 9 uur; zij mogen geen personen of goederen weigeren
17.09.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Zaak-De Bitter

De Bitter wordt voorlopig niet opgeroepen voor de vergaderingen en er wordt tegen hem 'geprocedeerd'
19.09.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/stadsfinanciën/bezuinigingen

Rapport commissie benoemd bij resolutie 9 augustus 1642; volgt reeks voorstellen gericht op bezuinigingen;

• commandeur Tienen: voorstel 250 of 300 aan verering per jaar;
• majoor Tuyl: idem, 150 à 175;
• hoogschout: 600 à 700;
• stadhouder: 130 of minder;
• wachtmeester Kuysten: een vaste gagie van 10/week; na zijn dood dit toe te voegen aan de zittende president;
• onder-wachtmeester: vaste gagie van 3/week; voor de functie van schrijver nog eens 3/week;
• Cornelis van Esch belast met de inkwartiering: gagie van 5/week;
• "collegie der musisyns": zoals vanouds een oxhoofd wijn, brand en licht, mits zij een van de schepenen uitnodigen; fl. 60/jaar;
• predikanten en schoolmeesters: de schepenen moeten uitmaken hoeveel turf zij tot nu toe kregen; het mag in ieder geval niet meer worden;
• doktoren: verdienen een vast loon dat wij niet mogen verlagen; de leden moeten beslissen over een verlaging;
• klerken van de rentmeesters: een van de klerken is overleden; voorstel: functie afschaffen;
• de havenmeester: voorstel salaris , nu 6/week, verlagen tot bijvoorbeeld 3/week;
• meester Peter de scherprechter: gagie is 464/jaar; is "ex contractu", dus moet zo blijven;
• Bilderbeek, Ruysch, Pieck, Losecaat e.a.: hebben geen vaste gagie; doen ene jaar meer dan het andere; voorstel: ter discretie van de schepenen;
• wachtmeesters op de toren: 218.40/jaar; voorstel: zo laten;
• Reinier Reys: salaris nu 150/jaar; voorstel: zo laten, bij zijn dood functie opheffen;
• voorzanger in de kerk: behalve turf krijgt hij nu 40 voor huishuur; voorstel" zo laten, na zijn dood niet meer;
• kamerbewaarders van de schepenen (2): verdienen nu aan gewoon salaris 208, aan buitengewoon 100, nog eens 30 en nog eens 8.40, alles per persoon; de extra's nemen steeds meer toe; voorstel: salaris 364/jaar/persoon, alle extra's weg;
• groenroeden: voorgesteld wordt alle extra's weg, ieder 100/jaar; de oudste bovendien nog 22 voor huishuur;
• griffier en secretarissen: 50/jaar en 7.50 voor tabbaardlaken; zij hoeven geen specificatie over te leveren;
• rentmeesters: voorstel ieder 400/jaar gewone gagie en 100 voor de Rijnwijn plus een schrijvergoeding per "plat" van 4 str.;
• knechts van de rentmeesters (2 stuks?): voorstel 3/week;
• Pauwels Pelgrom: voorstel 7/week zoals sedert 1635;
• stadstimmerman en stadsmetselaar: voorstel het oude daggeld, geen extra ordinaris gagie; besloten: voorstellen van het rapport worden overgenomen, behalve:
• Van Esch wordt 6/week;
• wachtmeester blijft 10/week, na dood van huidige wachtmeester Kuysten gaat dit salaris naar de zittende president;
• havenmeester verlaagd van 6 naar 3/week;
• schrijfloon rentmeesters wordt 6 str.; de rekening wordt in 3 exemplaren geschreven alles met ingang van Bamis 1641

19.09.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Verkeer te land/gilden

Rekest voerlieden om een gilde te mogen vormen teneinde te beletten dat ruiters dit werk ook gaan doen
24.09.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Garnizoen/turf

Rapport commissie belast met inkopen van turf; nodig is voor 76 corps de garde per jaar 22.168 ton turf en 6.080 pond kaarsen; kosten hiervan fl. 11.845; schoonhouden van de straten voortaan apart te houden
20.10.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Garnizoen/serviesgeld

Besloten op aandringen van de gouverneur voor één jaar Gysbert Kuysten te benoemen tot foerier; deel van de leden wilde deze functie uit zuinigheid afschaffen
20.10.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Garnizoen/turf

Besloten de inkoop van turf voor één jaar als proef in eigen beheer te doen
20.10.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Stadsfinanciën

Besloten de reis- en teerkosten van stedelijke cie's te verminderen; tarief wordt:
met een dienaar: fl. 6/dag;
zonder dienaar: fl. 5/dag;
plus de wagen- en schuitvrachten apart;
herbergkosten mogen niet meer apart worden gedeclareerd
20.10.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Garnizoen/turf

Benoeming Vloots tot inkoper van de turf voor 1 jaar
23.10.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Gezondheid

Meynsken Sluys wordt toegelaten als vroedvrouw na een positief advies van stadsdokter Rosaeus
23.10.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Zaak-De Bitter

De Bitter blijkt uitgaven te hebben gedaan zonder mandaat van de regenten; de korenzolder krijgt twee sloten; de sleutels worden bewaard door de rentmeester en de klerk
02.12.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Bier

Benoeming Hans Strik, raadsheer, tot keurmeester van de ingevoerde hop; krachtens een plakkaat van de Staten-Generaal van 8 augustus 1643
12.12.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | schepenen

Zaak-De Bitter

Rapport Haagse commissie over de zaak-De Bitter; resolutie Staten-Generaal 9 november 1643; De Bitter krijgt bevel zijn rekening binnen 8 dagen bij de magistraat in te leveren; de commissie durfde niet te vertrekken naar 's-Hertogenbosch, voordat De Bitter vertrok uit vrees dat "dien ongerustigen geest noch mochte by de hant nemen"; besloten: De Bitter moet binnen 8 dagen het slot van zijn rekening over de periode 1639-1642 (die inmiddels is afgehoord) ad fl. 4.842 afdragen
14.12.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Zaak-De Bitter

Besloten: De Bitter aan te zeggen bij exploot dat hij moet afdragen
23.12.1643 | A 41 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur

De heer Van Renswoude, lid van de Staten-Generaal, is een kerk aan het bouwen in zijn heerlijkheid Renswoude; hij vraagt om een glas; Breda, Maastricht en andere steden hebben al gegeven; besloten: fl. 500 te geven
02.01.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Zaak-De Bitter

De Kerkeraad wordt dringend verzocht De Bitter niet meer toe te laten tot het avondmaal, omdat hij de magistraat heeft belasterd
19.01.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Zaak-De Bitter

Gezien een apostille van de Staten-Generaal op een rekest van De Bitter waarin De Bitter wordt opgedragen binnen 1 maand fl. 3.000 af te dragen en waarin de zaak van de rekening verder wordt overgelaten aan de magistraat; op 19 januari besloot de Kerkeraad het verzoek van de magistraat niet toe te staan, omdat de zaak nog niet was beslist
22.01.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Zaak-De Bitter

Ingekomen een lijst van vorderingen die De Bitter beweert te hebben; met een declaratie van reis- en teerkosten gedaan door zijn zoon Herman jr. in de jaren 1640-1642
10.02.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Gezondheid

Benoeming, op rekest, van meester Gerrit van Huijsen tot chirurgijn als op volger van meester Gaillart die overleden is
11.02.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Bestuur/pensionaris

President stelt voor weer een tweede pensionaris te benoemen, omdat één pensionaris te weinig is; de pensionaris is vaak maanden achtereen op dienstreis; besloten: Copes, die zich aanbiedt, te benoemen tot tweede pensionaris op het salaris van Van Zonst
19.02.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/pensionaris

Copes legt de eed af; zijn geboorte is in orde; hij is doctor in beide rechten
20.02.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Industrie/textiel

De watermolen werkt niet meer "door het stoppen van 't water"; besloten: te proberen hem te verkopen of anders te slopen
23.02.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur

De kamerbewaarders die met leden van de magistraat op reis gaan en de stadsbus dragen, behouden daarvoor de vergoeding van 25 str./dag; hun opvolgers krijgen dit niet meer
24.02.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Cultuur/muziek

De organist meester Jan is onverwacht vertrokken naar Rotterdam; besloten: meester Francois uit Heusden te vragen en hem in dienst te nemen op het gewone salaris van fl. 600; volgt de nieuwe instructie; hij is ook beiaardier
24.02.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Gezondheid

Stadsdokter Rombouts is overleden; dr. De Bye solliciteert; volgt brief gouverneur, waarin deze aanbeveelt Franciscus Jacobus Kochius, thans medecyn en rector in Heusden; besloten: uit bezuiniging deze post af te schaffen
25.02.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Handel/haven

Benoeming, op rekest, van Koenraad Scheeffer van Rees als gezworen zout- en mosselmeter als opvolger van de overleden Pieter van Aken
09.03.1644 | A 59 Copes | schepenen

Openbare werken/Citadel

Er moeten nog huizen afgebroken worden op het Ortheneinde; zo ook de Pieterskerk
28.03.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Haven

De commissie-verpachting van de R is in de stad en heeft opdracht om te spreken over het plan voor de nieuwe haven; eerste lid: de stad is onvermogend en kan zich dit niet permitteren; tweede lid: wil de retroacta nazien; waarom ligt deze zaak stil
28.03.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Handel/tabak

Klachten van de kooplieden in tabak n.a.v.w een scherp plakkaat; dit houdt een nieuwe belasting in; verzoek is om dit niet in te voeren
28.03.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Gilden

Rekest van de mandemakers om een gilde te mogen vormen; reden: concurrentie van geïmporteerde manden
01.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Zaak-De Bitter

Vaststelling deductie te zenden aan de Staten-Generaal met een reactie op het zoveelste rekest van De Bitter aan de Staten-Generaal; het gaat nog steeds over de vorderingen van De Bitter
12.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/gouverneur/gewoonten

De gouverneur wil zijn eerste en oudste dochter in de stad laten trouwen met de baron Von Dona; besloten: haar te vereren na de voltrekking van het huwelijk; geen geld, "maer yetwes waermede de stadt soude connen werden bedacht"; schepenen worden gemachtigd dit uit te voeren
12.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Zaak-De Bitter

De Bitter houdt een van de twee sleutels van de korenzolder onder zich; gevolg: deze week is er geen brood gebakken en nu kan er a.s. zondag geen brood uitgedeeld worden
14.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Defensie/cultuur/muziek

Een torenwachter is overleden, de andere is onbekwaam; besloten: meester Willem Taal, gereformeerd en wonend in Wesel, "meesterlick op de cornet, fluijt, fagot ende andere instrumenten, die geblaesen werden, speelende, benoemd tot "stads tromper ende torenwachter"; salaris fl. 600 + nieuwjaarsfooi van fl. 50; hij neemt een knecht mee en zij doen het werk samen; gartis poorterschap; moet daags 2 tot 3 maal en in ieder geval 's morgens en 's avonds spelen; moet op order van de magistraat spelen tijdens de maaltijden en feesten; krijgt fl. 60 als verhuiskostenvergoeding
23.04.1644 | A 59 Copes | leden

Handel/tabak

Blijkt: er zijn 10 met name genoemde kooplieden in tabak in de stad plus nog een onbekend aantal
27.04.1644 | A 59 Copes | schepenen

Handel/beurtveer

Het beurtveer op Middelburg vaart al maanden niet meer; de stad is bang haar recht te verliezen; desgemaand doet de schipper afstand van zijn post
28.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten

De Tweede Nieuwstraat is klaar; hij is ingemeten en gecontroleerd is of de rooilijnen overeenstemmen met de kaart; ook het gedeelte naar de Tolbrugstraat is klaar; bedoeling is om de straat aan weerszijden te bebouwen, maar nu blijkt dat ten westen van de straat een greppel is aangelegd
28.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/gouverneur/gewoonten

Schepenen willen weten hoe ver zij kunnen gaan met de vrouwe Van Brederode; zij denken aan "een lampet ende eenige candelaers" ter waarde van fl. 1.000; besloten: dit moeten de schepenen zelf uitmaken
28.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/gewoonten

Besloten aan de vrouwe Van Brederode te geven: 6 zilveren kandelaars en een zilveren kampet ter waarde van fl. 1.000
28.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Handel/beurtveer

Benoeming Floris van Amelroye tot marktschipper op Middelburg; borgstelling fl. 2.000
29.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Handel/beurtveer

Marktschippers op Amsterdam, Haarlem en andere steden moeten voor fl. 2.000 borg stellen
29.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Begijnhof

De gouverneur neemt het op voor de begijnen die hem steeds nalopen
30.04.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Openbare werken/nieuwe straten/Citadel

Brief Raad van State aan de magistraat d.d. 27/4; zij willen de taxatie van de huizen en willen weten van de stad hoe zij denken over de nieuwe haven; volgt taxatie: westzijde Ortheneinde 15 posten ad fl. 30.000; oostzijde idem 14 posten 23.300;
In plaats van de Pieterskerk wil de stad de Geertruikerk; er moet een kerkhof bij
04.05.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Openbare werken/haven

Standpunten van de leden t.a.v. de nieuwe haven; eerste lid: afhoudend, het land moet subsidieren; tweede lid: de nieuwe haven is niet nodig; 's zomers is er te weinig water in de Dieze en blijven de schepen bij C'coeur liggen; de haven is dan bijna leeg; 's winters kan de nieuwe haven alleen gebruikt worden als de bruggen ophaalbaar zijn; de kosten worden geschat op fl. 60 à 70.000; het ziet er naar uit dat veel schippers zullen wegtrekken omdat hun werkgever, het land, zo slecht betaalt
04.05.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Defensie

Op verzoek van de gouverneur worden alle doorgangen van het ene huis naar het andere dichtgemaakt
06.05.1644 | A 59; Copes | schepenen

Stadsfinanciën

Besloten alle renten te reduceren tot 5%; het voordeel voor de stad is jaarlijks fl. 2.342
31.05.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Openbare werken/stadhuis

Besloten de klokketoren van het stadhuis ten dele af te breken wegens bouwvalligheid
28.06.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Industrie/textiel

Gelezen een "project" van Hendrik Stevens en Cornelis Simons aangeboden aan de regenten van het Geefhuis om een draperie op te richten; besloten: commissoriaal
28.06.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/pensionaris

Er is een geschil tussen vader en zoon Kuysten en de nieuwe pensionaris Copes; Kuysten zijn tegen de benoeming van Copes tot 2e pensionaris; besloten: partijen moeten deze zaak in der minne schikken, anders worden de opinies van beide partijen in dit register afgeschreven
01.07.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Handel/bode

Benoeming Willem van Enschot zoon van de overleden bode, tot bode op Aken, Keulen, Luik, Maastricht, Sittard, Overmaas etc.
08.07.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Handel/bode

Benoeming Anthonius Dirksz. Boonen tot bode op Antwerpen en Brussel
08.07.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Bestuur/archief

Op voorstel van Kuysten wordt besloten dat de pensionaris alle inkomende brieven gericht aan de magistraat moet liasseren en op moet hangen in de kamer van het college
26.07.1644 | A 59; Copes | schepenen

Onderwijs

Rapport van de scholarchen met lijst van schoolmeesters/-essen die tabak beloofd hebben zich aan de voorschriften te houden; volgen 16 namen waarvan 14 man en 2 vrouw plus nog een lijstje van 6 personen waarvan 2 man en 4 vrouw;
27.07.1644 | schepenen

Religie/toverij

Klachten over Jan van Hoorenbeek; houdt zich namelijk bezig met bezweringen, waarzeggen en duivels uitbannen; was katholiek en priester, maar trad onlangs in het huwelijk waarop zijn moeder (die dat afkeurde) hem verstootte; frequenteert nu de gereformeerde kerk en is van het pausdom afgegaan; hij heeft een vergunning om school te houden nodig en schrok toen hij hoorde dat hij die wellicht niet zou krijgen; heeft de school nodig voor zijn levensonderhoud; besloten: hij krijgt een voorlopige vergunning
27.07.1644 | A 59; Copes | schepenen

Bestuur/gouverneur/gewoonten

Johannes van der Laar, zilversmid, levert zijn werk bestemd voor de gravin Van Dona in; dit wordt gewogen: lampetkan van 88 ons en 8 engelsen; pot van 39 ons en 7 engelsen; 6 kandelaars samen wegend 176 ons en 13 engelsen; de factuur (gewicht plus fatsoen) bedraagt fl. 1.005-10-8; besloten: akkoord; mandaat van betaling afgegeven
08.08.1644 | A 59; Copes | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten

Blom vraagt het stadsbestuur de Tweede Nieuwstraat te kasseien; besloten: niet bekend of de Raad van State akkoord gaat met de breedte van de nieuwe straat, dus hierop wachten.
[blijkt: het is gewoonte dat de stad de kasseien levert, als de burgers een nieuwe straat aanleggen; de burgers betalen de kosten van het leggen]
10.08.1644 | A 59; Copes | leden

Industrie/textiel

Rekest gilde van de lakenkopers en droogscheerders; dit gilde is destijds samengevoegd met dat van de kleermakers; zij willen weer uit elkaar; besloten: naar de commissie belast met de revisie van de caarten
25.08.1644 | A 59; Copes | schepenen

Gezondheid/leproserie

Opname in de Leproserie van Jan Jacobsz. van den Bosch die een vuilbrief heeft van de gemene gezworenen van de St. Jacobskapel bij Haarlem; hij is melaats
26.08.1644 | A 59; Copes | schepenen

Gezondheid/gasthuis

Gasthuismeester wordt gelast fl. 10.- uit te betalen voor de behandeling van een arm kind geheten Ilin Ennis [sic] Schotsman "hebbend een swaer accident aen de schouderen ende met het vuijr besmeth"
02.09.1644 | A 59; Copes | schepenen

Handel/hop

Rapport Haagse commissie; de commissie was in Den Haag van 19 juli tot 19 september;
Kwestie van de hop-keur te Dordt; rekest door gecommitteerden van Stad en Meierij van 's-Hertogenbosch en Stad en Land van Heusden aan de Staten van Holland; de handel in hop en het brouwen ermee is vanouds een vrije zaak; voor veel huislieden is dit een bron van inkomsten; "synde 't meeste arme huysluyden die haer met den bou ende plucken van den hop syn generende"; cf. plakkaat Staten-Generaal uit 1643 moet de hop gekeurd worden daar waar hij geleverd of verkocht wordt; wanneer de hop in afwachting van keuring in Dordt wordt opgeslagen, wordt hij nat, slaat aan het broeien en bederft; Jan Jacobsz. van Vlymen, wonend te Dordrecht, verzocht de Staten van Holland een ampliatie op dit plakkaat; zijn voorstel was om voor te schrijven dat de hop zonder bladeren moest worden geplukt, dus "van bel tot bel"; het bezwaar uit Brabanty is dat het plukken voor de teler dan te duur wordt "vermits dat den hop dickwils is hebbende veele miswassen van schimmel, royen, olm, swart ende luijsen die d'selve is onderworpen gelyck als int regard van andere vruchten mede geschiet ende specialyckoock in de taruw het swart"; verzoek dus om dit plan niet door te laten gaan;
De Haagse commissie diende een tweede rekest in toen bleek dat enige steden in Holland wel voor het plan-Van Vlymen voelden; volgt tekst van dit rekest;
wat Van Vlymen u probeert wijs te maken kan niet;
er komen bij het plukken altijd blaadjes mee;
de hop is doorgaans op 8-9 september rijp [sic], dan moet ze binnen 2-3 weken worden geplukt, anders vallen de bellen af;
het is dan meestal nat en winderig weer;
er wordt zoveel hop geproduceerd dat er wordt geëxporteerd;
zij gissen dat maar 10% van de hop in het eigen land wordt verbruikt;
het zijn de kooplieden en niet de boeren die de hop vervalsen en er poeder door heen doen;
Van Vlymen is ook niet vrij van dit misbruik, want onlangs heeft de beul van Kopenhagen 42 zakken van hem afkomstige hop in het openbaar verbrand, omdat deze 'vuil' was;
als zijn voorstel doorgaat, kan maar de helft van de hop geplukt worden, het gaat dan namelijk te langzaam [en de rest valt af];
oogmerk van Van Vlymen is dat hij de handel in hop naar zich toe wil trekken;
hij kan de vreemde hop in afwachting van de keuring laten liggen en ondertussen zijn eigen hop verkopen.
De Haagse commissie sprak ook met de pensionaris van Dordt over het keuren; deze zei: wij houden vast aan het stapelrecht, laten de stadsbesturen van Heusden en 's-Hertogenbosch zich tot ons wenden met het verzoek om de keuring niet toe te passen; hij vertrouwt dat dat zal worden toegestaan
19.09.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/gewoonten

Op de terugweg in Dordt een bezoek aan pensionaris Ruysch; deze bleef bij het Dordtse standpunt: er moet gekeurd worden, anders zal Dordt zijn stapelrecht verzwakken; de Bossche commissie wordt geëerd met "stadts cannen"; drie leden van de magistraat kwamen de commissie 's middags aan tafel gezelschap houden
19.09.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Zaak-De Bitter

De commissie lette verder op de agitatie van De Bitter; De Bitter leverde bij de Staten-Generaal een repliek in van 270 artikelen; de commissie liet twee koffers met resolutieboeken en stadsrekeningen naar Den Haag komen om deze repliek te kunnen weerleggen
19.09.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Stadsfinanciën

Resolutie Staten-Generaal 6 september 1644: het remplacement bedroeg sedert 1638 1/5 (daarvoor 1/6 deel); het wordt nu op aanraden van de Raad van State 1/5 + fl. 2.000 omdat er enige corps de garde zijn bijgekomen die onderhouden moeten worden; uit een cijferstaatje blijkt dat de gemene middelen in 1637 hebben opgebracht: fl. 152.010
19.09.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Bestuur/waterstaat

Passim: geschil tussen de kwartierschout van Maasland en de stad over wie mag schouwen in het kwartier van Maasland. betreft vooral de polder Van den Eigen. Zaak wordt voorgelegd aan Haagse instanties
19.09.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Handel/hop

Rekest Schyndel en andere dorpen om de in 's-Hertogenbosch doorgevoerde hop niet te keuren; besloten: akkoord
23.09.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten

Rapport commissie die met de commissie-verpachting van de Raad van State inspectie heeft gedaan van de nieuwe straat; de Raad van State gelastte bestrating van de straat die uitkomt in de Hinthamerstraat tegenover het huis De Rijder; besloten: de straat waar ds. Schuyl woont te kasseien voor zover hij thans bebouwd is
28.09.1644 | A 59; Copes | leden

Bestuur/stadsfinanciën

De rentmeesters moeten voortaan borg stellen ad fl. 10.000
06.10.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | leden

Zaak-De Bitter

Ingekomen resolutie Staten-Generaal 13 oktober 1644; gezien de twist De Bitter-magistraat; besloten: partijen moeten hun stukken binnen 6 weken inleveren op de griffie van HHM; deze sturen alles naar de Raad van Brabant; RvB formeert een "dictum van sententie"; Staten-Generaal spreken dit zonder erin te veranderen uit; De Bitter moet zijn rekening inleveren
18.10.1644 | A 59; Copes | leden

Openbare werken/nieuwe straten

Magistraat gaat akkoord met een schikking opgesteld door een commissie uit de magistraat in het geschil met Gans-Blom; het gasthuis behoudt zijn beemd en keert als schadevergoeding fl. 700 uit aan Gans-Blom; dezen hebben op de beemd al een straat aangelegd; voor de nieuwe straten moet opgehoogd worden; het gasthuis mag op zijn beemd huizen laten bouwen
19.10.1644 | A 59; Copes | schepenen

Openbare werken/Citadel

De schadevergoeding voor de huizen op het Ortheneind is uitgekeerd
22.10.1644 | A 59; Copes | leden

Handel/bode

Benoeming, op rekest, van Aart Heck uit Oisterwyk, tot bode op Leuven
08.11.1644 | A 42 Ber.; doos 791 | schepenen

Handel/tabak

Rekest Jan Koenraads Renshagen, poorter; vervoerde tabak per schip van Wageningen via Gorcum naar 's-Hertogenbosch; werd bij Gorcum aangeslagen in de grote tol; besloten: hiertegen te protesteren
06.12.1644 | A 59; Copes | leden

Gezondheid/gasthuis

Problemen met het afhoren van de rekening van het gasthuis; Bf. gasthuismeester De Roy aan de magistraat; hij woonde in 1629 in Zaltbommel, werd toen gevraagd om gasthuismeester te worden; heeft nooit een instructie gekregen; deed zijn werk "ter liefde Godts ende ten dienste van den armen" en volgens de oude "instructien, ordinantien ende usantien"; de magistraat eist nu een lijst van opgenomen zieken; dàt was geen gebruik; hij heeft zo'n lijst niet
15.12.1644 | A 59; Copes | schepenen

Religie

Predikanten willen een verbod op de Lutherse godsdienst; er is een Lutherse predikant in de stad; enige Lutheranen willen morgen communie houden; besloten: wordt verboden
24.12.1644 | A 59; Copes | schepenen

Openbare werken/Citadel

Brief R aan de magistraat d.d. 23 dec. 1644; per mei a.s. moeten de resterende huizen tussen de Citadel en het Veregat worden afgebroken; zo ook de Pieterskerk
27.12.1644 | A 59; Copes | schepenen

Religie

Ds. Leemannus en Koenradi hoorden dat de Lutheranen de Staten-Generaal hebben verzocht om toestemming hun diensten te mogen houden; dat zou zeer slecht zijn voor de NGG; de vele Duitse soldaten gaan liever naar hun eigen kerk "om de affectie die deselve Hoochduytsche natie tot haere eygene taele is draegende"; zij kunnen het dan beter verstaan; besloten: een al in Den Haag aanwezige commissie te schrijven
02.01.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Industrie/knopen

Rekest Abraham Vermandel: heeft enige jaren geleden opgericht een winkel voor het maken van "gegoten coperen, fyne witte ende staele knoppen"; helpt vele personen en kinderen aan werk; nu dreigt er concurrentie van andere kooplieden samen met een van zijn knechts; vraagt om een octrooi met uitsluitingsclausule; besloten: akkoord, gedurende deze schepenstoel
23.01.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Kerken/religie/demografie

Nota over de Pieterskerk; de stad wil als compensatie de Geertruikerk; de 'begijnen' daar verzetten zich; men verwijst naar art. 19 van de capitulatie; de kerk is eigendom van de stad; de meeste gereformeerden wonen aan of bij de haven; de nonnen van het Geertruiklooster willen hun kerk niet afstaan; aan de Kruiskerk hebben de bewoners van het Ortheneind niets, is te ver weg; de Kruiskerk is nauwelijks toegankelijk: aan de ene zijde door een lange gang, aan de andere zijde door een vuil straatje; de papisten spotten al en zeggen: waarom de gereformeerden niet in de St. Elooiskapel; deze is erg vervallen en nu in gebruik als turfschuur
14.03.1645 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Zaak-De Bitter

De Bitter is, hoewel hem dat verboden was, stiekem met een schuitje de Hinthamerpoort uitgevaren op reis naar Den Haag; besloten: hem te schorsen uit zijn ambt en dat overal bekend te maken; Blotenburg benoemd tot waarnemend-rentmeester
14.03.1645 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Handel/Van Bree

Rekest Dirk van Bree geboren te Aken, katholiek en gehuwd met een dochter van Jan van Niel, koopman alhier, om poorter te mogen worden; besloten: akkoord; Van Bree wil zich begeven in de koophandel en is een bekwaam man, ook al is hij katholiek
27.03.1645 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Openbare werken/nieuwe straten/Blom

Klachten over Frans Blom; bij het slopen van de Prekerskerk is een brug in de Dieze gevallen; deze verspert de stroom; achter zijn woning gend. De Baselaars heeft hij een blekerij; de Dieze heeft hij daar vernauwd door er palen in te slaan; Blom verontschuldigt zich voor het eerste en verweert zich tegen het tweede door zich te beroepen op een vergunning van de rentmeester der domeinen
28.03.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Kerken

Predikanten vragen om de Geertruikerk, die aan de gereformeerden is toegewezen, in orde te maken
30.03.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Handel/koper/belastingen

Klacht dat de handel in koper zich verlegt naar Nijmegen omdat het licent daar lager is
31.03.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Kerken

De Raad van State laat de Pieterskerk voor fl. 3.400 over aan de stad om daarmee de Kruiskerk en de Geertruikerk te kunnen herstellen
31.03.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Industrie/textiel

Verkoop van de weg naar de volmolen aan Cornelis Matthyssen der Lip gaat niet door, omdat Frans Blom die daar ook gegoed is zich daartegen verzet
14.04.1645 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Schutterij

De vier kapiteins van de schutterijen krijgen ieder fl. 60 voor "haere escharpen"
31.08.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Handel/koper/belastingen

Dhr. Van den Berg stelt voor: de actie tegen het ongelijke licent is goed uitgevallen; vooral de handel in koper dreigde in verval te raken; beloofd was dat 's-Hertogenbosch samen met Aken, Breda, Bergen en particuliere kooplieden ieder fl. 600 daaraan zouden besteden; voorstel daar fl. 1.000 van te maken; akkoord; dit wordt betaald aan Jan Balbian
12.09.1645 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Kerken

Klacht dat de preek in de St. Geertruikerk niet goed te verstaan is door "de enghte van de kercke"; besloten: "datter een ofte meer modellen souden werden gemaeckt van seecker cruijswerck" om het geluid te verbeteren
28.09.1645 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Bestuur/demografie/gewoonten

Een vrouw klaagt over mishandeling door haar man; de man wordt voor de magistraat geroepen, bekent en belooft beterschap; schepenen dreigen hem bij herhaling in het zinnelooshuis te zetten
17.10.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Industrie/bier

Rekest gezworen bierdragers over concurrentie door de brouwersknechts die ook bier dragen; zij zijn 24 in getal; rekest pachters bieraccijns: de pacht daalt omdat er steeds meer gefraudeerd wordt onder andere doordat brouwersknechts bier mogen dragen; besloten: brouwers te ontbieden en te horen
23.10.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur/gewoonten/griffie

Klerk van de griffie wordt geschorst, omdat hij een klerk van de secretarie heeft bedreigd bij het drinken van de wijn die zij jaarlijks van de schepenen krijgen
24.10.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Zaak-De Bitter

Getoond wordt een borgtocht ad fl. 5.000 voor De Bitter afgegeven door Jacob en Reinier de Blok, resp. lakenverver in Haarlem en koopman in Amsterdam; De Bitter kan in 's-Hertogenbosch geen borg vinden; de gebrs. De Blok zijn zwager van De Bitter; De magistraat accepteert deze borgtocht niet als zijnde tegen de instructie
[borg moet in de stad gegoed zijn]
24.11.1645 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Bestuur/ambt

Wynand Schuyl, zoon van ds. Schuyl, wordt op diens dringend verzoek benoemd tot klerk ter secretarie; zo ook Franciscus van Kessel, zoon van de secretaris Van Kessel; dit is strijdig met de resolutie om het aantal klerken te laten uitsterven tot 6
24.11.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur/ambt

Benoeming van Jan van Asten tot schrijver of "helder" van de evictien
24.11.1645 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Belastingen

Teneinde de sluikerijen tegen te gaan besloten drijfbomen te leggen bij het Veregat en bij het verlaat van de Korenbrug, omdat daar het meeste wordt gefraudeerd
05.12.1645 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Rechtspraak

Op de markt zal weer een nieuwe kaak worden opgesteld, op de plaats waar de oude heeft gestaan
06.12.1645 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Industrie/ijzer/gezondheid

Rekest van Peter Storm, borger [sic], scheermaker en meester in het smedenambacht: hij is de enige scheermaker in de stad en men heeft hem nodig, vooral de chirurgijns kunnen van zijn produkten gebruik maken; verzoek om hem poorter te laten worden (ondersteund door de dekenen van het gilde); besloten: akkoord
08.12.1645 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie

Predikanten en Kerkeraad vragen om in de stad en omgeving te mogen collecteren voor de arme protestanten in het koninkrijk Ierland; zij tonen een rekest met bijlagen door afgevaardigden van het Engelse Parlement overhandigd aan de Staten van Holland; besloten: hierover te beraadslagen
12.12.1645 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Armenzorg/diakonie

Verzoek Kerkeraad om te mogen collecteren voor de Diakonie gezien de sobere staat van de financiën van deze instelling toegestaan
22.12.1645 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Bestuur/ijsbijten/blokken/schutterij

Vaststelling verordening op het ijsbijten; bij loting wordt aan elke compagnie van de schutterij een vierde deel toebedeeld; de negen blokken worden verdeeld over de compagnieën; ieder huis, ook die welke door weduwen, vrijgestelden of officieren worden bewoond, is verplicht één man te sturen op een boete van 12 str.; vreemde schippers geladen met turf of andere waren moeten ook meedoen; het karwei wordt geleid door de schutterij; de blokmeesters zijn bevoegd zij die niet verschijnen te executeren; niemand anders; uit tekst blijkt: het is mogelijk een plaatsvervanger te sturen
01.01.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie/toverij

Bericht wordt dat in Budel Marie Berchs "twee dagen achter den anderen onverdragelijke was getortureert geworden over het punt van toverie so by haer voort wiert gegeven, maer dat het selve meest geschieden, so men verstont, om dat de voorschreve Marie Berchs was van de gereformeerde religie"; besloten te schrijven dat men dit voor zijn geweten niet kan aanvaarden en aan de heer van het dorp (prins van Oranje) wil schrijven
08.01.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie/toverij

Volgt tekst brief aan Z: H:; zij is in Roermond gemarteld; zij verzoeken de zaak op te schorten; een dergelijke brief aan de hoogschout
10.01.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Gezondheid/vroedvrouw

Rekest vroedvrouw Mensjie Sluijs, reeds geadmitteerd als onbezoldigd vroedvrouw, om de bezoldigde overleden vroedvrouw Jenneke van Helmond op te mogen volgen; zij is geëxamineerd door dr. Rosaeus; Van Helmond woonde in de St. Jacobsstraat
10.01.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie/toverij

Antwoord uit Budel; nieuwe brief van ds. Van der Hagen uit Eindhoven; Budel verdedigt de gevolgde procedure; Van der Hagen komt met nieuwe feiten; er is gemarteld, gevangene heeft bekentenis later herroepen; sprake van een corrupte drossaard die geld wil zien van de beklaagde enz.; besloten opnieuw te schrijven aan de prins en aan Budel
10.01.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie/toverij

Brief van Van der Hagen ingekomen; dramatisch verhaal met als teneur dat zij gemarteld wordt omdat zij 'geus' is; "men seijt opentlijck ende in alle plaetsen, wat gaet dese saecke die van den Bosch aen, sij hebbender in 't minste niet mede te doen, nu de guesen haer daermede te bemoeijen, soude men deselve meer behoren te branden"; de gevangene is opgesloten in een hoge toren van het kasteel van Cranendonk; de drossaard begint in zijn schulp te kruipen; "'t gehele dorp is nu in den brant, men loopt, roept en crijt al over de toveresse, ende sullen buijten twijffel ongehoorde dingen tot haere excuse voorbrengen"
13.01.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Turf

De commandeur klaagt dat er in de haven nog maar één schip met turf ligt en dat de soldaten 20 strs. voor een ton moeten betalen; vraagt om turf te leveren uit het stadsmagazijn voor 12 strs. de ton; besloten twee personen naar Bakel, Loo of elders in Peelland te sturen om daar 2000 of 3000 ton turf in te kopen
15.01.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie/toverij

Brief Z; H; ingekomen: hij bedankt voor de interventie van 's-Hertogenbosch en laat weten de nodige maatregelen te hebben genomen
17.01.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Armenzorg/weer

Rekest blokmeesters om wegens de grote koude te mogen collecteren toegestaan
19.01.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Schutterijen

De schutterijen moeten, zoals vanouds, ijsbijten
28.01.1646 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Kerken

De Pieterskerk wordt thans afgebroken; het gewelf wordt overgebracht naar de Annakapel (in gebruik bij Waalse Gemeente)
25.01.1646 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Zaak-De Bitter

Nieuwe borgtocht voor De Bitter afgegeven door Jacob Zuerius, rentmeester van de Brabantse beden, ingekomen; besloten: de magistraat heeft niets tegen Zuerius, maar kan de borgtocht in deze vorm niet accepteren
25.01.1646 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Handel/belastingen

Klacht van de kooplieden: zij zonden karren naar Amsterdam; werden daar geladen met als bestemming 's-Hertogenbosch, aangehouden in Z'bommel, omdat zij bestemd zouden zijn voor Aken, Keulen enz.; karren reden op een binnenlands paspoort;
magistraat stuurt protestbrief aan de convooimeester in Bommel
27.01.1646 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Handel/belastingen

De convooimeester te Bommel weigert de karren te laten gaan; de magistraat zendt een brief aan de Admiraliteit; de winter is streng, daarom werden karren gestuurd om de stad van levensmiddelen te voorzien
28.01.1646 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Consumptie/belastingen

Rekest pachters van het lands gemaal aan de Raad van State gericht tegen de bakkers die in Vught en Rosmalen even over de grens van het Vrijdom ovens hebben; de Raad van State vraagt de magistraat om advies; magistraat schrijft terug: er zijn daar 5 bakkers; in een oven bakken zij per keer 1 malder rogge tot 24 broden van 12 pond het stuk; de ovens werken permanent;
het brood wordt op grote schaal de stad binnen gesmokkeld; voorstel: ovens verkleinen of vernietigen
30.01.1646 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Industrie/ijzer

Rekest Reynder Gerrits, speldemaker om, ondanks de kaart, meer dan 4 knechts te mogen hebben; toegestaan; ter bevordering van de nering
12.02.1646 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Demografie

Toelating van een katholieke brouwer uit Best als poorter
14.02.1646 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Handel/belastingen

Sedert de 'egalisatie' van de licenten is de handel in koper sterk toegenomen; dit zal leiden tot een stijging van de kraanpacht met fl. 200 per jaar
14.02.1646 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Demografie/religie

Rekest van een kwezel uit Vlymen om poorter te mogen worden afgewezen
16.03.1646 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur

Boekje getiteld "Pedis et pediculi dialogus" wordt verboden omdat het "fameus" is etc.
19.03.1646 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Defensie

De hoogschout wil een onderzoek naar doorgangen tussen huizen; het garnizoen is zwak; "dat verscheijden veele huijsen jae straeten door by een gangen t' saemen komen"; besloten: enige schepenen gaan met de stadhouder visiteren
23.03.1646 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Consumptie

De bakkers maken bezwaar tegen de broodzetting van het tarwebrood in Amsterdams gewicht
23.03.1646 | A 59; Copes; doos 801 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten

Het is de bedoeling de gasthuisbeemd te bebouwen
24.03.1646 | A 59; Copes; doos 801 | leden

Gezondheid/vrije meesters

Rekest meester Gerrit van Heussen, chirurgijn, om te bepalen dat hij en de stadsdokter aanwezig moeten zijn, wanneer "eenige operateurs, steenbreucksnijders ende oculisten alhier eenighe operatien quaemen te doen in steen en breucksnijden, als catharacten van de oogen te doen"; besloten dit toe te staan
04.04.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie

Brief Staten-Generaal d.d. 5 april ingekomen; zij willen niet dat de synode van Gelderland in 's-Hertogenbosch vergadert; 's-Hertogenbosch hoort onder de Generaliteit; er wordt een relatie gelegd met de kwestie van de O.L. Vrouwebroederschap
09.04.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Industrie/metaal

Rekest Abraham Vermandel, borger, om een octrooi voor 25 jaar om met uitsluiting van anderen "coperen ende stale vingerhoeden ende cleermaeckers ringen te gieten ende maecken"; besloten: c/aal
09.04.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Handel/haven

Er zijn 23 turftonders
26.04.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Garnizoen/serviesgeld

President Tullekens, tevens servitiemeester, is overleden; Gysbert Kuysten is door de Raad van State tot opvolger benoemd
01.05.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Begijnhof

Rapport van een cie over het Groot Begijnhof; zij hebben alle woningen een voor een bezocht en "doorsnuffelt"; er zijn 63 "refters" [woningen bestaande uit enige kamers en mogelijk een gemeenschappelijke eetruimte]; er zijn 138 "distinctive woonplaetsen"; er zijn nog 78 levende begijnen en daarnaast in totaal 58 weduwen plus "soo oude als jonge wereltse dochters" die in de kamers van de overleden begijnen wonen; deze vrouwen huren de kamers van de meesteres [enkelvoud] en betalen daar de huur; er is dus plaats voor een woning voor een Franse of Nederduitse schoolmeester; in de huizen die met hun achtergevel aan de Peperstraat staan en in de huizen die in de "Trierentrey" staan, kunnen ramen worden aangebracht; dat is mooier voor het stadsbeeld; volgt een beschrijving van de refters; dragen alleen een naam; met namen van alle begijnen; meeste refters hebben 2 tot 5 kamers;
nr. 13 de "formerie" bestaande uit 7 kamers met daarin 7 onvermogende begijnen;
nr. 14 heet De Lieve Vrouw in de Nood;
nr. 17 is de kluis gelegen tegen de kerk; bestaat uit 1 kamer met 1 begijn;
nr. 20 is de Kleine "formerie" bestaande uit 4 kamers met 4 begijnen;
nr. 23 heet 't Vrouwke aan de Put";
besloten: rapport akkoord;
tot provisor benoemd dhr. Van Houte
04.05.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Gezondheid/zinneloosheid/rechtspraak

Cornelis van der Donk woonachtig te Breda is met machtiging van de magistraat aldaar opgenomen in het Zinnelooshuis wegens krankzinnigheid; de Bossche magistraat vraagt aan de zinneloosmeester of er ook mensen van buiten worden opgenomen; antwoord: er is nu iemand uit Gorcum die moet betalen en nog een lege plaats "om ijemant te logeren"; besloten: toestemming om deze man op te nemen voor een kostgeld van fl. 120/jaar; volgt de tekst van het rekest van Agatha van Bergen, de echtgenote, aan de magistraat van Breda om authorisatie tot confinement
04.05.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Garnizoen/serviesgeld

Volgt de tekst van het contract uit 1640 tussen de stad en servitiemeester Tullekens; Tullekens krijgt de fl. 50.000 die het land voor dit doel betaalt en de fl. 3.000 die de stad bijdraagt voor de edellieden van de kanoniers en enige onder-officieren; salaris van Tullekens is fl. 1.000/jaar plus F. 200 voor een klerk; Tullekens is hoofdelijk aansprakelijk voor de uitbetaling van het serviesgeld
Hij stelt derhalve als borg de vordering op het land van fl. 50.000, zijn huis in de stad, zijn goederen in de Meierij en verder zijn persoon en al zijn goederen;
[geen bepaling over rekening en verantwoording]
05.05.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Cultuur/muziek

Meester W. Taal krijgt het poorterschap gratis; hij is behalve torenwachter van beroep spoormaker
17.05.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Gezondheid/leproserie

Joris de Louw moet gedwongen worden zijn rekening van het Leprooshuis te doen
02.06.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie/handel/gilden

Staten-Generaal sturen een rekest van de slagers voor advies door; volgt brief magistraat aan Staten-Generaal; wij zijn bezig de kaarten van de gilden te herzien omdat er nog veel bijgelovige praktijken in zitten; de gilden van de slagers en de viskopers weren op grond van hun kaart zelfs de gereformeerden; in het slagersgilde zitten alleen katholieken; zij hebben nu één gereformeerde vleeshouwer toegelaten, maar hij mag geen lid van het gilde worden en durft, wegens angst voor zijn leven, niet in de Vleeshal te komen; de hal wordt bezocht door verscheidene kwaadwillige personen, waaronder nogal wat oud-soldaten van de Spaanse koning
12.06.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Zaak-De Bitter

Rapport Haagse cie; De Bitter belastert overal, zelfs bij de afzonderlijke gewesten, de Bossche magistraat; de magistraat vindt dat De Bitter "souckende alleen sijn lust in onrust te leven"; De Bitter heeft een "onrustich gemoet ende meutachtich nature"
18.06.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie/handel/gilden

Resolutie Staten-Generaal 21 juni 1646: het rekest van de Bossche slagers wordt afgewezen
24.06.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Handel/beurtveer

Ingekomen brief magistraat Rotterdam met een voorstel tot regeling van de marktschippers; frequentie: 2 vaarten/week in elk van beide richtingen; de inkomsten gaan ten dele in een pot, bepaalde inkomsten mag de schipper voor zich zelf houden; wat de schippers ontvangen, dragen zij af aan de pagador of boekhouder; afvaarttijden van 's-Hertogenbosch: zomer (maart-okt) 9 uur winter 10 uur; alle andere marktschippers houden zich ook aan deze tijden; de beurtschippers [sic] varen 1 uur later af
25.06.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Belastingen

Staten-Generaal willen het klein zegel weer invoeren
30.06.1646 | leden

Handel/beurtveer

Vaststelling reglement marktschippers Rotterdam - 's-Hertogenbosch
30.06.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Handel/beurtveer

Vaststelling vertrektijden markt- en beurtschippers (als voor); zij varen weg zodra het klokje hangend aan het schrijvershuisje ophoudt met luiden
02.07.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Handel/brood

Een schipper voerde "Wormer bisquict" aan en verkocht dit op de markt; bakkersgilde nam de ton biscuit in beslag omdat de verkoper geen lid was van het gilde; besloten: dekens moeten de ton met biscuit teruggeven
06.07.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Handel/markten

De viskopers wordt gelast zich voortaan op te stellen op de nieuwe Vismarkt tegenover het huis genaamd De Beer
12.07.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Gezondheid/zinneloosheid

Rekest Cornelis van der Donk: zit ten onrechte in Van Arkel, al 9 weken lang; hij is nooit gehoord en heeft geen voorspraak gehad; "soude selffs den allerwysten door den besmettelycken stanck ende geduijrigen onrust (alsoo hy tusschen twee raesende dollen sit) tot wanhoop ende ten laesten uijtterste dollicheyt brengen"; volgt een verklaring afgelegd voor notaris Van Bree door de zinneloosmeester, twee oud-zinneloosmeesters, binnenvader, twee binnenmoeders, S. Lintermans 60 jaar oud, Johan van Rijnshoven, 32 jaar oud, beide laatsten med. doctores en Florentius Schuyl, prof. phil.; Van der Donk is bij zijn verstand, er valt normaal mee te praten; besloten: deze verklaring te zenden naar Breda met een beg. brief
16.07.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Handel/beurtveer

Vaststelling d.d. 30 juni 1646 reglement op het beurtveer op Rotterdam; frequentie: 2 maal/week in beide richtingen; wat de passagiers betalen houdt de schipper voor zich zelf, wat zij verder verdienen moeten zij afdragen aan de "pagadoor ofte bouckhouder";
[geen tarieflijst]
17.07.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Bestuur/ambt

Benoeming op aanbeveling van wijlen Du Fresne van Jan Lambert van Cuijk tot kamerbewaarder
17.07.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Bestuur/ambt

Pensionaris Beresteijn beveelt zijn dienaar Hendrik Deluef aan voor een ambt
17.07.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Gezondheid/zinneloosheid

Brief magistraat Breda ingekomen over Cornelis Donk; besloten Donk, die niet krankzinnig is, te laten gaan
27.07.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Bestuur/domeinen/Binnen-Dieze

Conflict tussen de rentmeester der domeinen en de stad over wie de Binnen-Dieze mag schouwen en onderhouden
06.08.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Bestuur/domeinen

Conflict rentmeester der domeinen en stadsbestuur over de vraag wie de schouw mag voeren over de Dieze; getuigenissen afgelegd d.d. 9 augustus 1656 door: mr. Gerard van Zoemeren, mr. Albrecht van Breugel, jkr Guilliam Dabsloons, alle drie lic. rechten en oud-raden van de stad, mr. Aart van Asperen (67 jaar), mr. Laurens Huybrechts van Lommel (70 jaar), beide procureurs, Splinter van Voorn, getuigschrijver van de stad (66 jaar), mr. Peter van Beerdonk (64 jaar), Thomas van Turnhout (56 jaar), mr. Roelof Blomart (45 jaar), klerken ter secretarie, en Goyaart Scheffers (71 jaar); zij verklaren dat schout en schepenen altijd het bewind hebben gehad over het vegen, ruimen en uitdiepen van de stromen binnen de stad; op het stuk van de stromen en rivieren zijn er wel enige plakkaten geweest, maar het vegen e.d. is altijd gebeurd op last en gezag van schout en schepenen
10.08.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Defensie

De St. Janspoort en de Grote Hekel zijn sinds het begin van de jongste veldtocht op last van de gouverneur gesloten; burgers klagen over het ongemak; magistraat schrift brieven aan prins van Oranje en gouverneur
13.08.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Gezondheid/zinneloosheid

Rekest Francois Loeff, oud 90 [sic] jaar, met klachten over zijn zoon; man tormenteert en steelt; verzoek: opname in zinnelooshuis; besloten: akkoord
14.08.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Armenzorg/baar zielen

Benoeming van Gerard Beekman tot rentmeester van de Baar der Gelovige Zielen als opvolger van de overleden Huybrecht van Hengelen
29.08.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Gezondheid/gasthuis

Rekest Ruiter en zijn vrouw; zijn besmet met pokken en worden dus geweigerd in het gasthuis; vragen nu om een uitkering om niet van armoe om te komen; besloten: 30 str./week uit te betalen door de gasthuismeester
12.09.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur/domeinen

De rentmeester heeft een proces aangespannen voor de Raad van Brabant tegen de stad
15.09.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Demografie

Rekest Johan van Cuyk, kamerbewaarder, om poorter te mogen worden, toegestaan (moet wel betalen)
19.09.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Handel/Bree

Rekest Willem van Bree, koopman in deze stad, om poorter te mogen worden, toegestaan
20.09.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Handel/defensie

Rekest schippersgilde: lopen gevaar door vijandelijke troepen overvallen te worden; de Maas staat erg laag, vooral tussen Bokhoven en de Hekelse Maas; daar liggen rijswaarden waar de vijand zich gemakkelijk in kan verbergen; vanaf Bokhoven moet er met paarden getrokken worden; vragen om meer soldaten; besloten: brief te schrijven aan de Admiraliteit
22.09.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur

Lijst met namen van alle leden van het stadsbestuur; de enige katholieken zijn de raden mr. Johan Pelgrom en mr. Cornelis van Merendonk
22.09.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Belastingen

De verpachting van de accijnzen en de gemene middelen is veel lager uitgevallen; gem. middelen wel 20.000 lager dan vorig jaar; reden: minder garnizoen
25.09.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Handel/beurtveer

De marktschippers op Haarlem en Amsterdam willen andere vertrektijden; de geladen karren uit Aken, Keulen, Luik en andere plaatsen komen meestal woensdag- of donderdagmorgen binnen; besloten: vertrektijden worden aangepast
25.09.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Gezondheid/zinneloosheid

Rekest zinneloosmeesters: zij hebben een Franse vrouw uit "Rochel" opgenomen die "heel innocent ende berooft van sinnen" is; kunnen zij niet betalen; vragen om jaarlijks fl. 100 kostgeld te verdelen over stad, Geefhuis en Groot Gasthuis; besloten: er ligt in het zinnelooshuis nog een man, geboren poorter, "die niet meer krancksinnich maer soodaenich aengewassen was dat syne knyen aan 't aensicht quaemen ende gelyck een kint in 't eeten ende andersints moste gedient worden"; besloten: deze gaat naar het gasthuis en in zijn plaats komt de Franse vrouw
27.09.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Belastingen/gewoonten

Rapport over de accijnzen; de daling komt door de complotterijen; besloten: als de bieraccijns lager uitvalt dan fl. 60.000, dan collecte; nodig te bezuinigen; besloten: alle maaltijden en drank worden afgeschaft; een cie die de stad uitgaat krijgt maar één knecht mee die een bus met het stadswapen draagt; daggeld voor cie's is fl. 5 plus scheeps- en wagenvrachten
28.09.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Handel/beurtveer

Vaststelling reglement voor de schippers; marktschippers varen af 's zomers om 9 uur en 's winters om 10 uur; zomer duurt van april tot en met september; de beurtschippers vertrekken 1 uur later, behalve de veren op Amsterdam en Haarlem die resp. vertrekken op donderdagmorgen en vrijdagmorgen; schippers mogen geen goederen weigeren; marktschippers varen op vaste tijden, beurtschippers om de beurt
29.09.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Bestuur/hoogschout/gewoonten

De hoogschout heeft de president Dirk van Cattenburg verboden nog langer te zitten aan zijn linkerhand aan de bovenzijde van de tafel; volgt een serie getuigenissen ("turben") over de rangorde o.a.: 6 december 1644 door Gerard van Zoemeren, Albrecht Breugelmans, Loef van der Sloot, P. van den Bergen, A. van Broekhoven, J. van der Stegen en Absloons, voor 1629 allen leden van de magistraat en dus goed op de hoogte; op statiedagen zat in het hoogkoor van de St. Jan de gouverneur op de eerste plaats, de hoog- en laagschout op de tweede en de president de derde; in de raadkamer tijdens de vergaderingen van de schepenen stond voor 1629 de tafel dwars in de kamer vóór de schoorsteen; het boveneinde van de tafel stond aan de kant van het venster; daar zat niemand; op de eerste plaats van de tafel, aan de kant van de schoorsteen, zat de hoogschout en daar tegenover de president- of voorschepen, naast de hoogschout de derde schepenen enz.; in de vergadering van de leden, als de hoogschout iets had te doen, zat de hoogschout ook altijd op de eerste plaats; volgens de hoogschout zelf was de lege stoel aan het raam gereserveerd voor de hoogschout en zat hij als laagschout op de tweede plaats tegenover de president; na 1629 is de tafel "gestelt geworden van de schoorsteen aff midden in de kaemer"; Van Cattenburg gaat nu naast de hoogschout zitten en dat is niet juist; de hoogschout representeert de hertog van Brabant en is dus hoger in rang dan de voorschepen
18.10.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Bestuur/pensionaris

De prins heeft pensionaris Van Beresteyn benoemd tot raad; eerste lid gaat akkoord, zonder prejudicie; tweede lid wil B eerst niet toelaten, maar gaat, na de resumptie, alsnog akkoord
20.10.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Handel/beurtveer

Vaststelling tarieflijst marktschippers Rotterdam - 's-Hertogenbosch
23.10.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Handel/markten

Vaststelling nieuwe regeling visafslag

• levende en verse kabeljauw wordt met één tegelijk afgeslagen;
• "deselve gesteecken die men noemt setvisch ende gesouten ordinaris wordt doorgesonden met vijff ofte soo veel 't seffens op eenmael als den ventiaeger sal gelieven";
• schelvis of wijting met één ben tegelijk;
• de schol met 2 bennen tegelijk;
• spiering twee bennen;
• rog 2 bennen tegelijk;
• tarbot en heilbot met 1 teffens;
• steur als vorig;
• zalm als vorig;
• elft met twee tegelijk;

het afslaan wordt voortaan gedaan in guldens en stuivers en niet meer, zoals vanouds, in schilden
29.10.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Garnizoen/serviesgeld

Men verwacht de vrede en dan zal ook het verdrag over het serviesgeld wel worden opgezegd; de stad hoopt dan ook van haar aandeel in het serviesgeld, de fl. 3.000, af te komen
07.11.1646 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Bestuur/hoogschout/gewoonten

Hoogschout rekestreerde bij de Staten-Generaal over de stoelenkwestie; Staten-Generaal zenden door aan Cattenburg voor commentaar; volgt verklaring van de leden over de stoelendans: aan weerszijden van de tafel staan 4 stoelen en aan het hoofd een; de president zit aan het hoofdeind, alleen wanneer de hoogschout er moet zijn, dan wordt zijn stoel gezet "op het front van de taeffel op de boven hant van de president"; de hoogschout neemt daar nu ineens geen genoegen mee; het is altijd zo geweest, ook voor 1629
18.11.1646 | A 43; regr. Ber.; doos 792 | leden

Belastingen/bestuur

Res. Raad van State 19 januari 1647; Rekest rentmeester Suerius: de stad 's-Hertogenbosch weigert sinds 1629 haar quote in de Brabantse beden te voldoen; besloten: de stad wordt gelast te betalen; ontvanger du Fresne moet de quote voortaan inhouden op het subsidie van het land aan de stad
01.01.1646 | A 60; Copes; doos 801

Religie

Vaststelling brief aan de Staten-Generaal; het gerucht gaat dat de katholieke godsdienst na de vrede in de Meierij zal worden gedoogd; de stad ondersteunt het verzoek van de classis om dit niet toe te staan
14.11.1646 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur/hoogschout

Conflict tussen het eerste en tweede lid; tweede lid committeerde pensionaris Copes naar Den Haag om bij de Staten-Generaal te pleiten tegen de hoogschout; insinuaties over en weer; eindeloze nota's enz.
december 1646 - januari 1647 | A 60; Copes; doos 801

Handel/haven/gilden

Ingekomen een ontwerp-verordening op de tarieven te rekenen door de kraankinderen; tweede lid wil dit stuk eerst bestuderen
12.01.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | leden

Bestuur/gewoonten/demografie

Rapport commissie uit de magistraat over het gedrag van Norbertus Mutsaerts, lic. in de rechten; Mutsaerts is bij resolutie van de schepenen van 22 juni 1646 gelast de stad binnen 24 uren te verlaten en weg te blijven zolang de veldtocht duurt of totdat anders zal zijn beslist; dit besluit genomen op aandringen van de gouverneur, omdat Mutsaerts opruiende taal heeft gebruikt; volgt verklaring afgelegd door kapitein Pieter Dimmer, commandeur van het Fort Isabella, op 14 september 1645: enige tijd geleden was hij aanwezig op het middagmaal van de commandeur in diens huis in de stad; aanwezig waren ook de drossaard, de pastoor en kapelaan van Gestel, de hofmeester en de secretaris van de vrouwe van Hoogzolder [= vrouwe van Gestel]; het gesprek kwam op de val van Venlo in 1637; "waer op hij heere declarant seyde dat hy Brederode [= de commandeur van Venlo] het wel beter hadde mogen maecken, waer op naer eenighe replijcke bij hem heere declarant wierde geantwoort 'Ick soude liever de huijse [van de stad 's-Hertogenbosch] in brant steecken als mijne eere, eedt ende reputatie te ruijneren ende daer door de burgers op de wal doen comen'"; Mutsaerts beweerde tijdens de toen ontstane discussie dat "dat de burgerie binnen dese stadt meester van de militie was, als sijnde wel acht duijsent effectivelijck sterck"; Mutsaerts zei ook dat de burgerij geen eed aan het land maar alleen een eed aan de stad had afgelegd "waerover hij heere declarant in rechtmatige Cholere ontstekende de kanne heeft gevadt, waer mede hij voors. Mutsaerd soude hebben begroet indien de pastoor tot Gestel sulcx niet en hadde verhindert in bede dat syn Ed: sigh geliefde te patienteren waer over hij heere declarant is vertrocken"; uit andere verklaringen blijkt dat kapitein Dimmer schande sprak van commandeur Brederode van Venlo die de stad overgaf; Mutsaert wordt in een andere verklaring door Dimmer omschreven als "een droncken bloet, een advocaet ofte licenciaet genoemt Mutserts"
15.01.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | leden

Handel/bier/ruimtelijke ordening

Naar aanleiding van een rapport over het plaatsen waar 's avonds de bierwagens worden geparkeerd, besloten dat de wagens niet meer zullen staan bij het St. Geertruiklooster omdat zij de toegang tot het daar hangende brandweergereedschap belemmeren; de bierwagens en -karren staan voortaan op het "plain van 't fort Wilhelm Maria recht over het bruggetien van 't Veeregat aen de slinckerhant ofte op St. Jacobs kercke ontrent de ruijters wachte aldaer ofte in de Hintemerstrate langhs de muere van St. Jans kercke onder de corps de guarde ofte langs de muere van 't Claren clooster op den Papenhulst"; overdag staan deze wagens op de Hooge Steenweg, in de Kruisstraat en omgeving
23.02.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Bestuur/hoogschout

De scholarchen hadden op 27 februari om een onderhoud met de schepenen verzocht; de hoogschout bleef echter zitten; hem werd door Cattenburg gevraagd of hij ambtshalve nog iets te doen had in de kamer van de schepenen; dat was niet zo, maar de hoogschout weigerde te vertrekken; het was al lang na 11 uur; "daer op syn Ed. 't selve hadde geweijgert ende niet willen vertrecken, sustinerende dat hy by alle saecken de policie deser stadt raeckende moste present wesenende dat hy hier vermochte te blijven ende wij anders apart niet te doen en hadden als 't visiteren van de processen in de visiteercamer, daer op ..."
28.02.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Zaak-De Bitter

Ingekomen een resolutie van de Staten-Generaal van 28 februari; gezien de resolutiën van 9 maart, 23 april, 16 mei, 30 juni en 5 juli 1646, De Bitter wordt gehandhaafd in zijn functie als rentmeester van het Geefhuis; de magistraat van 's-Hertogenbosch moet de borgtocht gegeven door Jacob Suerius accepteren; het geschil tussen De Bitter en de magistraat hangt nog voor de Raad van Brabant; een commissie uit de Staten-Generaal wordt verzocht beide partijen te trachten tot elkaar te brengen
11.03.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | leden

Handel/gilden/religie

Lus stelt aan de orde de weigering van de dekenen van het viskopersgilde om enige gereformeerden toe te laten als lid; het gilde bestaat nu nog uit 9 viskopers en 5 weduwen van meesters "tot groot nadeel ende diversie van deselve negotie ende lijftocht"; doordat er zo weinig visverkopers zijn, zijn de prijzen zeer hoog; "daer nochtans denselven ambachte gehouden syn omme de borgerije te connen gerieven"; nodig zijn 30 meesters; besloten: de rekestranten, 5 in getal, moeten worden toegelaten; volgt tekst exploot en weigering van de dekens die laten weten "haere privilegien in den Hage te sullen maintineren"
19.03.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Handel/gilden/religie

Brief viskopersgilde ingekomen als antwoord van de vraag van schepenen op grond van welke bepaling in de kaart zij weigeren gereformeerden op te nemen; art. 10 van de kaart bepaalt dat het beroep van viskoper niet mag worden gecombineerd met een ander; de rekestranten zijn allen beurtschipper; volgens de kaart mogen mannen én vrouwen lid zijn; de vrouwen hebben het alleenrecht van verkoop van spiering, schol, aal en schelvis; het maximum aantal viskopers is 30; kinderen van meesters hebben voorrang en die zijn er genoeg; zij bidden de magistraat "als protecteurs van alle deser stadt ambachten en conservateurs van der selver carten" ; besloten dat dit gilde de rekestranten moet toelaten, onder meer omdat blijkt dat sommige van de huidige leden een nevenberoep hebben; dit op een boete van fl. 6 per dag
26.03.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie/cultuur/kerken

Predikant en Kerkeraad vragen om het sacramentshuis te mogen afbreken, omdat dit ergernis geeft; zij hebben daarover de gouverneur benaderd die weer heeft gesproken met wijlen Frederik Hendrik en diens zoon Willem; beide heren verklaarden "daer tegens niet te hebben, maer dat 't selve in alle stillicheijt wech genomen soude werden"; besloten "dat het selve sacramentshuijsken sal werden affgebroocken"
29.03.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Gezondheid/gasthuis

Rekest van Gerard van Huyssen, chirurgijn van het gasthuis, om een vergoeding wegens medicamenten geleverd aan het garnizoen van Maastricht, aan de armen buiten het gasthuis en die op de Gevangenpoort; besloten fl. 20 te geven en wel zonder consequentie
29.03.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Religie/cultuur/kerken

Lus en Brul spraken met de gouverneur die berichtte dat hij Frederik Hendrik enige dagen voor zijn dood had gesproken; deze had geen bezwaar tegen afbraak van het sacramentshuisje, maar wilde wel dat het in stilte zou gebeuren; besloten dat het huisje maandag a.s. in stilte zal worden afgebroken
30.03.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Bestuur/hoogschout

Res. Staten-Generaal 3 april 1647; gehoord het rapport van de commissie "tot de swevende questien"; gezien de nota's van de hoogschout en de magistraat van de stad 's-Hertogenbosch; besloten: partijen moeten hun standpunten op schrift stellen en deze binnen één maand inleveren op de griffie van HHM
03.04.1647 | A 60; Copes; doos 801 | f 172r

Bestuur/hoogschout

Res. 3 april 1647; gelezen rekest raden van 's-Hertogenbosch enz. enz.; enige leden van de Staten-Generaal vermaanden de Bosschenaren "dat de regeringe in beter eenigheijt metten anderen moghte leven, dat 't selve tot derselver meerder respect soude strecken..."
03.04.1647 | A 60; Copes; doos 801 | f 174v

Bestuur/pensionaris

Copes beschuldigt Beresteyn ervan hem tegen te werken
??.??.1647 | A 60; Copes; doos 801 | f 179r

Bestuur/hoogschout/Brabantse zaak/onderwijs/zaak-De Bitter

Rapport van een Haagse cie over de stappen ondernomen aldaar; ook over het conflict magistraat - hoogschout; rekest aan Raad van State om aan de Latijnse School een extra, vijfde schoolmeester te mogen aanstellen en of het land uit de geestelijke goederen deze functionaris wil salariëren; besloten door de Raad op 6 april 1647: akkoord, salaris van fl. 500 en vrije woning of vergoeding voor huishuur; ook de zaak-De Bitter en de zaak van de achterstallige Brabantse bede
24.04.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | f 183v; 206v | leden

Zaak-De Bitter

Zoveelste nota van De Bitter overhandigd aan de magistraat, voorzien van 10 bijlagen

1. rekest aan Staten-Generaal met beschikking van 6 april 1646;
2. res. St. van Holland van 15 juli 1645: De Bitter biedt aan ten dienste van het land bepaalde zaken bekend te maken;
3. res. St. van Holland van 12 mei 1646: De Bitter heeft zaken aan het licht gebracht die het daglicht niet kunnen velen; de zaak dient nader te worden onderzocht, De Bitter mag niet langer lastig worden gevallen, er moet vrede komen tussen De Bitter en het Bossche stadsbestuur, de hoogschout moet onderzoek doen naar misbruiken gepleegd en nog in gang; het borgewachtmeesterschap en andere onnutte ambten dienen te verdwijnen;
4. nota van De Bitter over het geschil zou kunnen worden bijgelegd, zonder datum;
5. rekest De Bitter aan Staten-Generaal met beschikking van 20 juli 1646;
6. register van stukken die De Bitter heeft gebruikt om zijn standpunt te beargumenteren d.d. 25 juni 1646;
7. res. St. van Holland van 9 oktober 1646;
8. rekest De Bitter aan de St. van Holland met beschikking van 21 januari 1647;
9. advies Raad van Brabant aan de Staten-Generaal van 11 oktober 1646: het gaat om twee zaken: financieel wanbeheer en het afdoen van de rekening van De Bitter; deze moeten van elkaar gescheiden worden; de stukken zijn niet in orde, zodat de Raad daarop geen sententie kan formuleren
10. brief Staten-Generaal aan de magistraat van 14 november 1631

27.04.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | leden

Handel/haven/kraankinderen

Vaststelling van de verordening op de kraankinderen en besluit tot publikatie; [verordening is niet weergegeven]; tot kraankinderen zijn benoemd (op voorwaarde dat zal blijken dat zij gereformeerd zijn) 7 personen, te weten:
Wessel gend. Lenard Gebels,
Abraham Gualter Evins,
Evert Howet (?),
Hendrik Cornelis Roets,
Bartel Willems van Utrecht,
Jacob de Rover,
Jacob Stevens
27.05.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Haven/kraankinderen

Besloten een huisje te laten bouwen voor de kraankinderen achter het huis van Peter Donk
04.06.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | schepenen

Demografie/garnizoen

Besloten dat poorters die soldaat worden hun poorterschap verliezen; als zij weer poorter willen worden, moeten zij opnieuw rekestreren bij de leden
08.06.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | leden

Handel/haven

Er zijn veel klachten van de burgerij over de turftonders, zakkendragers e.d.; de commissie die bezig is met een reglement wordt verzocht op te schieten
11.06.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | leden

Gezondheid/Leproserie

Uit de afgehoorde rekening van de Leproserie blijkt dat de stad aan deze instelling nog ca. fl. 9.000 schuldig is
11.06.1647 | A 45; regr. Ber.; doos 792 | leden

Armenzorg/blokken

Verzoek van de blokmeesters om de spynden van de Baar van de Gelovige Zielen als vanouds te mogen hebben toegestaan
03.07.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Gezondheid

Ontvanger Bertius is ongesteld en vertoeft in Spa; Frans Blom neemt zijn zaken waar
03.07.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Armenzorg

Commissie ingesteld "om op papier te brenghen een reglement op het stuck van den armen incomen van de bedelaers als anderssints daer aen dependeerende"
03.07.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Weeskinderen

Lus, die voor zijn eigen zaken toch naar Den Haag gaat, zal daar de Raad van State vragen of de stad het huis waar graaf Frits van Nassau tot aan zijn vertrek heeft gewoond mag bestemmen voor een weeshuis voor die kinderen die niet tot het bestaande weeshuis gerechtigd zijn; betreft een woning in het voormalige Kruisbroedersklooster
16.08.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Bestuur/klerk

Rekest Reinier Hinkelhoven, jongeman en gereformeerd, om poorter te mogen worden, toegestaan; rekest van idem om tot klerk ter secretarie te worden benoemd, toegestaan; hij is in Grave geboren uit een wettig huwelijk; hij heeft in Grave 2 jaar praktijkwerk gedaan
22.08.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | leden

Bestuur/klerk

Rekest Cornelis zoon van Rogier van Boxmeer, geboren in de stad en inwonende borger, om tot klerk ter secretarie te worden benoemd toegestaan; er zijn enige klerken overleden of tot andere ambten geroepen; hij heeft "alhier sijne studia geabsolueert"; hij heeft zich daarna begeven in de praktijk en is gehuwd; hij wil in zijn vaderstad leven en er sterven; hij is vlot in het spreken en schrijven van de Franse taal
24.08.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | leden

Demografie/gilden

Rekest van Johannes van Grimbergen om toegelaten te worden tot het gilde der droogscheerders en lakenkopers; hij zit al twee jaar in leer bij Hendrik Brugmans; de dekenen weigeren omdat zij ook geweigerd hebben hem aan te nemen als leerknecht
30.08.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | leden

Bestuur/belastingen/stadsfinanciën

Rapport Haagse cie; onder andere over de surcheantie van de door ontvanger Zuerius ondernomen executie tegen de stad wegens achterstallige bede; res. Staten-Generaal 9 augustus 1647: gezien de brief van Zuerius van 31 juli en het antidotaal rekest van de magistraat van 's-Hertogenbosch, besloten alle stukken door te zenden naar de cie-Van Gent en de surcheantie met één maand te verlengen; op 8 augustus vernam de cie dat er "eenen seer vuijlen ende vilainen brieff" van Zuerius was binnengekomen; copie ervan gelicht; inhoud: Zuerius beweert dat het remplacement bestemd was om de bede te betalen, maar dat het stadsbestuur van 's-Hertogenbosch dit geld voor andere doeleinden gebruikt namelijk "jaerlijcx groote liberaliteijten ende gratuijteijten, daer van de uutdeijlders derselver nijet quaelijck en ... brenghen, dan noch in stadts reeckeninghe posten van duysenden, daerby staet beter geswegen als gespecificeert, 't welcke emmers sijn notoire vuylicheden die men niet en derft aen dach brenghen.."; wat dan nog overblijft wordt besteed aan turf, kaarsen, onderhoud van corps de garden en sentinelhuisjes; de vele door 's-Hertogenbosch naar Den Haag gezonden commissies kostten heel wat meer dan de schuld aan bede; de stad traineert deze zaak al 17 jaar; niet alleen De Bitter maar ook andere gezworenen en raden "hebben aen eenighe van hunne confraters onlancx opte openbaere straete ende volle geselschap verweeten dat se hebben gestoolen"; de stad Antwerpen die door geboren Antwerpenaren wordt geregeerd, moet wél dulden dat de hertog van Brabant, als er klachten komen over onregelmatigheden, zijn boeken openlegt en dat de regering wordt gedresseerd
rapport wordt goedgekeurd, waarna De Bitter wordt gevraagd of hij in het openbaar leden van de magistraat heeft beschuldigd van diefstal; antwoord: dat heeft hij niet gedaan; de andere heren beweren hetzelfde; L. van Berkel laat aantekenen dat hij niet verplicht is daarop te antwoorden en dat men dit maar aan Zuerius moet vragen
30.08.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | leden

Bestuur/belastingen/stadsfinanciën

Rapport cie met ontwerp-brief aan Staten-Generaal als reactie op de brief van Zuerius; Zuerius is vervuld van passie en haat tegen deze stad; hij belastert de magistraat; de liberaliteiten e.d. is iets, wat "niet anders gedaen dan by haere voorsaeten is geschiet ende gelijck andere regenten ende steden doen"; brief wordt met meerderheid van stemmen vastgesteld (Zuerius niet aanwezig)
04.09.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | leden

Demografie

Besloten voortaan alleen in uitzonderingsgevallen het poorterschap gratis te verlenen
06.09.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | leden

Demografie/gilden

Harman Damen van der Horst wordt op zijn verzoek toegelaten tot het viskopersgilde
19.09.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Demografie/gilden/industrie/textiel

Johannes van Grimbergen, lakenkoper en kramer alhier, wordt bij wijze van uitzondering toegelaten tot het gilde van de lakenkopers c.a., mits hij zijn proef doet
19.09.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Bestuur/gewoonten

Voorstel de jaarlijkse maaltijd van de heren van de leden in ere te herstellen; deze is enige tijd geleden afgeschaft; dit kan leiden tot de roddel dat de stad er financieel zeer slecht voor staat; besloten deze maaltijd in ere te herstellen, zij het dat grote zuinigheid zal worden betracht; vijf raadsleden zijn tegen en willen dit aangetekend zien; het zijn: H. Kuysten, Van der Meulen, Vloots, G. Kuysten en Van Noort
20.09.1647 | A 46; regr. Ber.; doos 793 | leden

Bestuur

Ingekomen de electie van de schepenen; jkr. Pieck is niet benoembaar, omdat hij rentmeester der domeinen is; zo ook mr. Hendrik Vloots "mits onbekent is syne geboorteplaetse als mede de jaeren ende principalijck wesende van de pausgesintheijt; stadhouder Van Berkel weigert deze twee heren de eed af te nemen.
[Vloots stond niet op de nominatie]
04.10.1647 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Bestuur/rentmeesters

Twist over de verkiezing van nieuwe rentmeesters; gewoonte dat dit gebeurt na de aanstelling van de nieuwe schepenen; beide oude rentmeesters waaronder Vloots sr. worden bedankt; Van Zutphen en Vloots bieden zich om dit ambt op zich te nemen; met meerderheid van stemmen worden deze heren benoemd; dhr. De Bitter geeft als zijn mening te kennen dat Vloots moet aftreden omdat hij jaren achter ligt met het doen van zijn rekening; verwijst naar res. Leden 27 oktober 1640; Dhr. Van den Berg is het daarmee eens; Dhr. Donkers evenzo, bovendien is nooit gebleken dat Vloots een geboren Brabander is, laat staan poorter; hij heeft ook nooit behoorlijk rekening gedaan van de inkoop van turf en kaarsen; Donkers wil inzage in alle rekeningen van Vloots; Dhr. Van Brussel is het eens met De Bitter; zo ook L. van Berkel
21.10.1647 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Zaak-De Bitter/bestuur

De Bitter gevraagd of hij conform de res. Staten-Generaal 20 mei 1645 afstand wil doen van zijn vorderingen op het Geefhuis; De Bitter weigert; de magistraat is bereid de borgstelling van Suerius gepasseerd voor notaris G. van Camphen d.d. 8 februari 1646 te aanvaarden; de hoogschout probeert De Bitter in zijn ambt te herstellen; magistraat stuurt beide pensionarissen naar de hoogschout; volgt rapport van hun verrichtingen d.d. 24 oktober: de hoogschout zegt: ik ben door De Bitter en diens vrouw onder druk gezet; De Bitter dreigde dat hij zich anders zou wenden tot de Staten-Generaal; de bevelen van de Staten-Generaal zijn hem heilig
23.10.1647 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Zaak-De Bitter

De Bitter wordt in zijn ambt hersteld nadat hij conform de resolutie van de Staten-Generaal van 20 mei 1645 afstand heeft gedaan van al zijn vorderingen op het Geefhuis; deze verklaring wordt door hem in collegio ondertekend
24.10.1647 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Bestuur/belastingen

De Bitter laat aantekenen dat hij vindt dat de Staten-Generaal inzage moeten krijgen in de boeken van de stad; verwijst naar Antwerpen waar aartshertog Albrecht dit in 1618 ook heeft gedaan
25.10.1647 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Bestuur/belastingen

Suerius arresteerde enige pachters van de stedelijke accijnzen om twee jaar achterstallige beden te innen; hij gijzelde hen in de herberg De Zwaan; het werk werd gedaan door Laurens van Berkel, raad, die zich heeft laten benoemen tot waarnemend hoogschout; Van Berkel wordt door een groenroede gelast voor de schepenen te verschijnen; hij weigert; volgt relaas van enige schepenen die probeerden De Zwaan binnen te dringen; vechtpartij met hellebaarden; schepenen werd geassisteerd door een burger-wachtmeester en enige stadsarbeiders, groenroeden en kamerbewaarders; zij waren ongewapend; Van Berkel vuurde zijn mensen aan met "Stoter op"; besloten: zolang Van Berkel waarnemend hoogschout is, wordt hij niet toegelaten tot de vergaderingen van de raad
02.11.1647 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur

Van Berkel wordt verzocht de vergadering te verlaten; vaststelling van een brief aan de Staten-Generaal
03.11.1647 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Zaak-De Bitter/bestuur

Brief Staten-Generaal ingekomen met last De Bitter in zijn functie te herstellen; hij heeft nu namelijk Zuerius als borg gesteld; vaststelling brief aan de Staten-Generaal met als inhoud: dit kan niet
09.11.1647 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Gezondheid/vrije meesters

Rekest meester Jacques le Clercq "operateur chimijcque" om zes weken lang op de markt zijn werk te mogen doen; "ende mede tot contentement van de omstanders eenighe vermaeckelijcke kluchten ageren"; hij heeft recepten en middelen tegen "het gift als alderhande gebreecken ende siecten"; besloten: akkoord, zes weken
18.11.1647 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Gezondheid/vrije meesters

Predikanten Valconarius en Martenssen protesteren tegen de toelating van le Clercq; dit is "lichtveerdighe ende onstichtbaere gesten"; verzoek om de vergunning in te trekken; besloten: afgewezen, want de vergunning is eenmaal verleend; dergelijke meesters zullen tijdens deze schepenstoel niet meer worden toegelaten
02.12.1647 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Garnizoen/blokken

De blokmeesters worden ontboden en hen wordt gevraagd of zij mee willen werken aan de inkwartiering; dit wordt geweigerd, want het is hun taak niet
11.01.1648 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur/belastingen

Enige leden van de Staten-Generaal zijn boos over de opstelling van de magistraat in verband met de kwestie rond de bede; er zou besloten zijn zich te verzetten tegen de aangevangen executie door rentmeester Suerius; en dit nadat een brief van de Staten-Generaal d.d. 3 oktober 1647 hierover zou zijn voorgelezen
15.01.1648 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur/klerk

Rekest van Nicolaas Niehoff, klerk ter secretarie, om afstand te mogen doen van zijn ambt, aangezien hij te oud en te zwak is geworden; hij is al ongeveer 30 jaar in dienst; hij beveelt zijn neef Hendrik Niehoff aan; volgt rekest van deze neef: heeft de Latijnse School gevolgd en voltooid, daarna twee jaar praktijkervaring bij notaris en procureur Eindhoven en evenzo bij zijn oom van vaderszijde, die behalve klerk ter secretarie ook notaris en practisijn is; zijn oom oefent hem dagelijks in de stijl van de secretarie; besloten: Van Niehoff jr. te benoemen als opvolger
18.01.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Rechtspraak

Incident met tinnegieter Jacob van Ouwen die stadhouder Van Berkel en zijn dienaren bedreigde
[mooi verhaal]
25.01.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Gezondheid/operatie

Binnengestaan de zinneloosmeesters met het verzoek toe te staan dat de voeten van patiënt Jan Peters, schoenlapper en gewoond hebbend op de Vughterdijk en nu verblijvend in het zinnelooshuis, mogen worden afgezet; gehoord de mening van zijn moeder, zijn echtgenote en andere vrienden; gezien het verslag van het onderzoek door de doktoren Silvester en Rijnshoven en meester Jacob chirurgijn; er wordt verklaard dat "beyde de voeten sonder eenich leven waeren ende geschapen was dat het vuijr voort soude lopen ende hem in 't corte om het leven brengen, dat so men hem het leven wilde conserveren sijne beyde voeten soude dienen te werden affgeset"; besloten de voeten voor de tweede maal te laten visiteren door doktoren Rosaeus, Silvester en Rijnshoven en de meesters Grijn, Jacob en de chirurgijn van het gasthuis; morgen moeten zij in aanwezigheid van moeder en echtgenote "op nieuws in de voeten eene incisie ... doen"
27.01.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Gezondheid/operatie

Gehoord rapport voornd: "datter noch bloet noch leven in eenich van beyden de voeten en was ende buijten hope datter weder leven in te crijgen soude wesen"; moeten beide worden afgezet; het beste is eerst een voet boven de enkel af te zetten en te zien "hoe het met sijne stercte sal sijn"; de doktoren en chirurgijns willen ook een andere plaats om dit te kunnen doen dan de kooi waar hij nu in ligt; daar kan hij ook genezen; de familie wil dat alles gedaan wordt om zijn leven te redden en vertrouwt hem de geneesheren toe; de zinneloosmeester verklaren na vertrek van de geneesheren en de familie dat er in het huis geen plaats is voor de operatie en voor een herstellende; er zijn daar alleen maar kooien en een keuken; zij vragen de schepenen een plaats aan te wijzen en de kosten niet in rekening te brengen bij het zinnelooshuis; besloten de operatie te laten uitvoeren; plaats: het gasthuis; in aanwezigheid van twee leden van de magistraat. Pieck en 's Gravesande; met hen wordt overlegd over het al of niet afzetten van de tweede voet; de hoogschout wordt in kennis gesteld van het feit; na de operatie wordt ds. Valkinarius gevraagd de patiënt de bezoeken
28.01.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Haven/kraankinderen

De kraankinderen komen klagen dat de in 1647 vastgestelde voorlopige verordening, die toen ook gedrukt is, niet wordt nageleefd; de kooplieden weigeren het tarief te betalen en doen het werk zelf; gevolg is veel ruzie en zij moeten accepteren wat de kooplieden willen geven; daarvan kunnen zij niet bestaan; verzoek dat de verordening wordt ingetrokken of dat de kooplieden worden gedwongen het tarief te betalen
08.02.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Bestuur/belastingen

Staten-Generaal hebben op 5 febr. bevel gegeven de gijzeling van de pachters van de stedelijke accijnzen te hervatten; besloten: aldus te handelen
08.02.1648 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur/belastingen

Twee deurwaarders weigeren de gijzeling uit te voeren; schepenen bevelen de groenroede dit te doen
09.02.1648 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Gezondheid/vroedvrouwen

De stadhouder doet aangifte van een kind dat na de geboorte gestorven zou zijn als gevolg van een verkeerde behandeling door vroedvrouw Jenneke van Helmond; de verlossing geschiedde bij Jenneke Cornelis e.v. Gillis van der Linden van Maastricht wonend in de Diepstraat; schepenen benoemen een commissie bestaande uit de stadhouder, twee schepenen, de doktoren Lintermans en Rijnshoven en chirurgijn meester Gerrit van Huysen; het kind mag niet begraven worden; de commissie rapporteert dat zij het lichaam van het kind hebben onderzocht en dat hen gebleken is dat "hetselve kint in syns moeders lichaem ettelyke daegen voor de geboorte is doot geweest"
13.02.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Openbare werken/nieuwe straten

Er zijn keien ingekocht voor de nieuwe straat achter de Minderbroeders; sprake van de weduwe van commies Blom
17.02.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Zaak-De Bitter

President stelt aan de orde dat de borgtocht van De Bitter afgegeven door Zuerius verlopen is; dhr. Van Hamel heeft "noch naerder openinge raeckende de voors. saecke van de Bitter in den Hage gepasseert beginnen te doen; doch is de vergaderinge vermits eenighe disordre by eenige ontstonde gescheyden sonder daer op te resolveren"; protest van de president en verzoek dat dit zou worden opgetekend
03.03.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Begijnhof

Binnengestaan de vier meesteressen van het Begijnhof, bij name Antonisken Corstiaanssen, Gysbertje Dirks, Cornelia Hendriks en Adriaantje Mutserts; zij klagen over overlast; schepenen willen dit op schrift hebben; probleem is dat de waarnemend hoogschout vindt dat hij zonder de schepenen de huizen mag betreden en dat de schepenen dat niet mogen doen zonder hem
volgt nota van de meesteressen:
zondag 16 februari tussen 3 en 4 uur drong waarnemend hoogschout Van Berkel het begijnhof binnen "ons verstorende in ons gemeijn gebet, stotende met groot gewelt op de deure ende seer grooten schrick maeckende onder de oude arme bagynkens"; hij dwong de begijnen een gesloten deur te openen; bij zijn vertrek zei hij "ghy lieden sult nog een acte moeten toonen waerin U is geoorloft by een te comen, ..., daer by voegende dat wy den geck met hem ghehouden hebben"; knechts van de hoogschout drongen die dag en de daarop volgende dagen het hof binnen "bedryvende aldaer grooten moetwil ende insolentie, met overdaedich roepen, met bloote messen schrappende in de rifters lopende, willende bier getapt hebben, de glasen uijtwerpende, paelen daermede oude muijren onderset waeren met gewelt omverre getrocken..." enz.; zij verzoeken met rust gelaten te worden; "wy hoopen oock te continueren in ons gebedt voor het welvaeren van 't landt"; d.d. 5 maart
03.03.1648 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Haven/kraankinderen

Rekest drie karrelieden: in 1647 hebben de schepenen de karrelieden en de kraankinderen bijeengebracht in één gilde; na klachten van de kraankinderen is dit ongedaan gemaakt; zij vragen nu om teruggave van het entreegeld van het gilde ad fl. 31.50
28.03.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Gezondheid/Leproserie

Rekest Liesbeth Bilsen wonende in Rotterdam en daar gehuwd met Peter Gillis Stoelmaker; haar zoontje Archibald [sic] Heijnghston, oud ca. 10 jaar, geboren in 's-Hertogenbosch (zie attestatie van ds. Conradi) is vermoedelijk "met quaedt schurft was besmeth"; zij is bang voor "laserije"; zij wil een aanbeveling voor een onderzoek in Haarlem; schepenen willen het zoontje niet opnemen in de leproserie, omdat zijn vader een soldaat was en geen borger; volgt tekst brief schepenen waarin zij aanbevelen een onderzoek in te stellen
30.04.1648 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Demografie/religie

Rekesten van twee personen uit Caudebec (Normadië) en Tongeren om poorter te mogen worden, worden toegestaan, ofschoon zij beide katholiek zijn
16.05.1648 | A 60; Copes; doos 801 | leden

Armenzorg/diakonie

Vaststelling brief aan agent Van der Lisse in Den Haag; een delegatie van diakonie en kerkeraad is in Den Haag om te vragen of de Baar der Gelovige Zielen en de Leproserie worden toegevoegd aan de Diakonie; de magistraat verzoekt dit niet toe te staan omdat deze instellingen vallen onder het gezag van de magistraat
22.05.1648 | A 60; Copes; doos 801 | schepenen

Bestuur/Vrede van Munster

Ingekomen brief van de Staten-Generaal over het afkondigen van de Vrede van Munster; op 5 juni is de tekst van het tractaat door een der secretarissen ter puye af gelezen in aanwezigheid van de hoogschout, schepenen, gezworenen en raden (afwezig waren schepen Schuyl en raad Gillis van Brussel)
02.06.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Verkeer te land/wagenveer

In afwachting van een nadere regeling mag iedereen op Antwerpen rijden; wel wordt besloten dat van nu af aan niemand tot vaste voerman zal worden benoemd die niet in de stad woont; commissie benoemd om een regeling te treffen
04.06.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Verkeer te land/wagenveer

Rekest Jan Romeyn, beurtschipper in deze stad, om na het overlijden van Joost van Bokhoven, te worden benoemd tot marktschipper op Antwerpen, aangezien de vrede is gesloten, toegestaan
04.06.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Verkeer te land/wagenveer

Rekest Burger Jansse om te worden benoemd tot marktschipper op Utrecht en Schoonhoven toegestaan
04.06.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Gezondheid/zaak-Hamel

Er gaan geruchten over de dood van de echtgenote van Jacob van Hamel; dhr. Van Hamel, schepen, wil dat uitgezocht wordt waar deze verhalen vandaan komen; het lijk is sedert woensdag 4 uur 's morgens door 100 of nog meer mensen bekeken; de stadhouder wordt verzocht om dit te onderzoeken
26.06.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Gezondheid/zaak-Hamel

De stadhouder heeft het besluit van gisteren niet uitgevoerd; hij wil een schriftelijke order; het blijkt dat het lijk vanmorgen door twee doktoren en drie chirurgijns is "gevisiteert ende geopent"
27.06.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Industrie/Heusden/Meierij

Burgemeesters van Heusden komen klagen over de vestiging van poortersneringen in Waalwijk, Baardwijk, Sprang, Besoyen en elders, waardoor de stedelijke neringen van Heusden en 's-Hertogenbosch schade lijden; voorstel actie te starten bij de afgevaardigden van de Staten-Generaal die thans in de stad zijn; het gaat vooral om de dorpen aan de Oude Maas; besloten dit bij de leden aan de orde te stellen
01.07.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Openbare werken/stadhuis

President stelt voor "seecker model om aen den toorn op den stadthuyse alhier eenighen beteren stant als denselven nu is hebbende te geven"; besloten: dit te doen "tot besten stant ende cieraet ende minste costen van de stadt"
05.08.1648 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Zaak-De Bitter/bestuur

Stadhouder Van Berkel forceerde op 30 juli de gesloten deur van de korenzolder van het Geefhuis teneinde De Bitter weer in het bezit te stellen van zijn functie; de stadhouder kwam met enige dienaren van de korte stokken en beklom "seecker trap ofte toorn naer de coorensolders boven de woninge des voors. De Bitters";
05.08.1648 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Verkeer te land/bode/wagenveer

Rekest Govert Janssen, geboren poorter, om te worden benoemd tot ordinaris bode op Diest toegestaan; hij mag een bus dragen en een kasse ophangen om de brieven te verzamelen
Rekest Jan Janssen van Tilborg om te mogen rijden met paard en kar op Mechelen en omliggende stadjes toegestaan
Rekesten van Anthoni de Booman, Peter van Lennich, Jeronimus Mercelis, Willem van Welhuijse en Jan Claassen van Heel, om te worden benoemd tot ordinaris voerman op Antwerpen, toegestaan; Jan Cl. van Heel moet wel, zoals de anderen doen, in de stad komen wonen
06.08.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Garnizoen/oproer

Er dreigt een oproer van ontslagen soldaten en hun vrouwen die samendrommen voor het stadhuis en hun serviesgeld opeisen; zij staan ook binnen en maken zoveel tumult dat de heren die in het stadhuis moeten zijn niet kunnen passeren; de commandeur Tienen wordt te hulp geroepen
07.08.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Zaak-De Bitter/Geefhuis

Relaas van de stadhouder van al de rogge die hij met behulp van gezworen korenmeters van de zeven korenzolders van het Geefhuis weg heeft laten halen;
sprake van:

• onderste zolder boven de woning van de rentmeester
• bovenste zolder boven voornde woning
• zolder boven de hoven
• zolder boven het bakhuis
• bovenste zolder boven het bakhuis
• onderste zolder in het nieuwe korenhuis
• bovenste zolder aldaar

de stadhouder laat in totaal 736 3/8 mud rogge weghalen;
volgt een verklaring van de gezworen korenmeters; het graan is in slechte staat; deel ervan is "vol melu ende wevel, sommige geheel heet op 't broeden, ende alle seer vervuijlt ende vervult met ratten keutelen ende vuijlicheijt sulcx dat niet leverbaer en is ten sy het selve cooren gesuijvert ende gekert worde als wanneer merckelycke veele laccagie daerop sal vallen, te meer op de voors. solders boven het rentmrs. huijs ende backhuijs soo vol stofs was dat men int meten de sesters niet en conde sien"
19.08.1648 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Bestuur/hoogschout

Laurens van Berkel heeft afstand gedaan van het stadhouderschap en is opgevolgd door Van Wylich; de leden weigeren hem nu toe te laten tot hun vergadering; Wylich protesteert in felle bewoordingen tegen deze "impertinente resolutie bij eenighe humeurighe schepenen alsoo genomen"; in het verleden zijn stadhouders die tevens lid van de regering waren altiujd opgeroepen voor de vergaderingen
09.09.1648 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Bestuur

Vaststelling nominatie; onder de raden is nog een katholiek, mr. Cornelis van Merendonk, lic. rechten; de pensionarissen, de klerk van de rentmeesters, de secretaris en de rentmeesters kunnen uit hoofde van onverenigbaarheid niet tot schepen benoemd worden; de gezworenen evenmin
16.09.1648 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/archief/Meierij

Het z.g. graafboekje waarin staat dat de huislieden van buiten waren ontboden om te graven aan de vestinggrachten is zoek; twee klerken ter griffie wordt gelast er goed naar te zoeken
08.10.1648 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Bestuur/verkeer/Meierij

Brief aan de dorpen Berlicum, Rosmalen, Heeswijk en Dinther dat zij de lage weg aan weerszijden van de Engelandse brug ophogen teneinde het verkeer op de stad te vergemakkelijken; het land heeft een stenen dijk laten aanleggen; de weg moet geschikt zijn voor wagens getrokken door paarden, 's zomers en 's winters; het seizoen is nu gunstig, het water staat laag; bij de kerk van Berlicum placht over de Aa een hoge vonder te liggen die door de oorlog is verdwenen; nodig deze te herstellen
02.11.1648 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Garnizoen/industrie

Blijkt dat er militairen zijn die het beroep van slager uitoefenen; magistraat schrijft aan commandeur Thienen dat dit niet kan omdat het een borger-nering is; er ontstaan zo problemen bij overtreding van de gemene middelen; Thienen laat weten dat hij pas maatregelen kan nemen, als de slagers in een gilde verenigd zijn; de schepenen zijn bereid de slagers in een gilde te brengen
06.11.1648 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Gezondheid/zinneloosheid/demografie

Brief aan magistraat Gorcum over Geurtgen de With die "innocent" is geworden; zij is een dochter van wijlen Dirk Ariaans de With, schipper en korenkoper en burger van Gorcum; Geurtge is gehuwd met een soldaat die haar, toen zij innocent werd, heeft verlaten; Geurtgen heeft in Gorcum nog familie en daarom stuurt 's-Hertogenbosch haar terug naar haar geboortestad; Bossche burgers die elders krankzinnig enz. worden, worden naar 's-Hertogenbosch opgestuurd
14.11.1648 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Gezondheid\leproserie

De rentmeester van de Leproserie gelast aan Liesbeth van Wolsen wekelijks uit te keren 30 str. in plaats van 15 str. zoals tot nu toe; bestemd voor haar zoontje Archibald Hengston die besmet is met lazerie en "nu van den kancker in de keele sieck te bedde leggende"
29.12.1648 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Gezondheid/zinneloosheid/demografie

Geurtge is door Gorcum weer teruggestuurd, omdat haar familie niet in staat is voor haar te zorgen; Brief magistraat Gorcum: wij hebben hier veel weduwen, arme soldaten en verlaten soldatenvrouwen die wij op onze kosten ondersteunen; daaronder ook veel vreemden, waaronder uit 's-Hertogenbosch; aangezien zij samen met hun mannen behoorlijk in garnizoen zijn gekomen, "houden wij die als met onse stadt ingelijft, sonder die te versenden naer haere geboorteplaetsen"; wij verwachten van u hetzelfde; bovendien hebben wij geen zinnelooshuis; besloten: geen ruzie te maken met Gorcum en Geurtge hier in de stad te onderhouden; verdeling kosten: stad-Geefhuis-Gasthuis ieder eenderde;
Verder wordt besloten: iedereen, zowel "burgers, ingesetenen als soldaeten met patente ingekomen", met hun vrouwen en kinderen worden, als zij ziek of krankzinnig worden of een gebrek krijgen, in deze stad verpleegd en onderhouden; mensen die al ziek zijn en hier worden binnengesmokkeld, worden teruggezonden naar hun laatste woonplaats; de vele van buiten komende bedelaars moeten worden verwijderd;
14.01.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Gezondheid/zinneloosheid/demografie

Geurtge de With is aanbesteed bij de vrouw van Dirk Smit, soldaat, voor fl. 100 per jaar
15.01.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Industrie

Philips de Wijmer, gereformeerd, geboren in Rotterdam en van beroep "balanciemaecker" wordt op zijn verzoek gratis poorter; de verzochte vergoeding wegens reiskosten en het octrooi krijgt hij echter niet
15.01.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Garnizoen/gezondheid

Stadhouder Wylich rapporteert vele klachten "over de groote reddementen die geheele dagen ende nachten door in eenige hoerhuijsen werden gehouden tot schandael van de geheele stadt ende bederf van veele jongelingen"; besloten hierover contact op te nemen met de majoor om deze huizen uit te roeien
26.01.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Leproserie/nachtroepers

In of rond 1640 heeft de magistraat de niet-gereformeerde nachtwakers en enige invalide nachtwakers ontslagen; alleen kregen een uitkering uit de Leproserie; een oud geworden nachtwaker vraagt nu om een uitkering van een daalder per week; besloten een gulden in de week te geven
02.02.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Bestuur/ambt

Marten Hanssen Slangh, korporaal, toont een benoemingsakte afgegeven door de gouverneur voor het overzetveer bij St. Anthonishekel; besloten: hem te benoemen in deze functie; tarief 1 duit per vaart; betreft alleen het overvaren van de stadsgracht
04.02.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/Brabantse zaak

Rapport door Cattenburg, Van Zonst en Van Hamel over hun verrichtingen in Gelderland, Groningen en Utrecht
18.02.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | f 134r; 147v | leden

Industrie/bier/gilde

Rekest van de brouwers om te mogen verenigd in een gilde; zij sluiten de keuren op dergelijke gilden in Rotterdam en Dordrecht in; Rekest van de bierstekers ingekomen om als dit gilde er mocht komen daarin te worden opgenomen; besloten: c/aal
24.02.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Belastingen/handel

Rekest kooplieden ingekomen om de Brabantse Landtol af te schaffen of deze overal in Brabant op dezelfde voet te heffen; er loopt al een sollicitatie in Den Haag om overal in Staats-Brabant de belastingen op dezelfde voet te heffen
27.02.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Watermolen

De commandeur heeft bouwmateriaal nodig voor een nieuwe molen; hij is geïnteresseerd in de watermolen bij de boom die wegens het stoppen van het water al enige tijd niet meer gebruikt wordt; besloten enige heren te committeren om met Tienen te spreken
11.03.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Haven

De zakkendragers krijgen een huisje om bij slecht weer in te kunnen schuilen; ligt bij de trap van de brug nabij de nieuwe vismarkt
20.03.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Verkeer te water

Dhr. De Bije, burgemeester van Z'bommel en gecommitteerde in de Staten-Generaal vervoegt zich met twee problemen bij de magistraat van 's-Hertogenbosch; burgers van Bommel moeten als zij 's-Hertogenbosch passeren landtol betalen, hetgeen in strijd is met een door de hertog van Brabant verleend privilege van vrijstelling; voor 's-Hertogenbosch ook nadelig omdat de handel erdoor wordt gediverteerd; groter is het probleem van de kwellingen die zij ondervinden bij C'coeur door de commies van de Veense tol; deze slaat alle schepen aan ook die welke van St. Andries af komen; De Bije wordt medewerking toegezegd
31.03.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/demografie

Dhr. Fierlants, oud-schepen, van wie gezegd wordt dat hij in Spaanse dienst is geweest verzoekt om de vergaderingen van het stadsbestuur te mogen bijwonen; besloten de prins van Oranje en de Staten-Generaal daarover te schrijven; Fierlants protesteert: hij is een geboren poorter en het lidmaatschap van de magistraat kan niemand worden afgenomen; hij zal zich wenden tot hogerhand; hij heeft nooit aan iemand, behalve aan de stad, een eed van trouw afgelegd; "te meer dat hij protestant tot noch toe"
02.04.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Handel/markten

Commissie benoemd om te onderzoeken hoe de jaarmarkten die door de oorlog in verval zijn geraakt kunnen worden gestimuleerd
12.04.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Cultuur/muziek/kerken

Het nieuwe speel- of uurwerk op de St. Janstoren is gereed; voorstel om, nu de deskundigen nog in de stad zijn, ook een speelwerk te bestellen voor het stadhuis, goedgekeurd
12.04.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Cultuur/kerken

Voorstel om verscheidene beelden uit de St. Janskerk te verkopen o.a. de beelden van albast afkomstig van het sacramentshuisje, een beeld van albast van St. Jan dat gestaan heeft op het hoogaltaar en een salvator van albast die gestaan heeft op het oksaal en een grote koperen vond met de koperen spillen; besloten: akkoord
12.04.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | leden

Haven/steenkolen

Gezien het verzoek van Hendrik Jans de Rover, schipper, en het verzoek van de pachter van de steenkolen, om een gezworen weger van de kolen aan te stellen; besloten De Rover bij wijze van proef te benoemen om te zien of hij sterk genoeg is
13.04.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Handel/markten/Meierij

Vaststelling brief aan de Raad van State om de vele jaar- en weekmarkten in de Meierij tegen te gaan; in 1613 heeft men dit ook al verzocht bij de aartshertogen; er volgde een proces voor de Raad van Brabant dat nog hangt
16.04.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Weeskinderen/demografie/garnizoen

Brief stadsbestuur Brielle over weeskinderen die daar verblijven maar in 's-Hertogenbosch geboren zijn; of 's-Hertogenbosch die niet kan onderhouden; de jongen wordt meegestuurd; de regel is toch dat de stad waar zij zijn geboren dergelijke kinderen moet onderhouden; volgt antwoord: dat doen wij niet; wij gaan uit van de regel: "daer het bedde scheurt, dat aldaer de pluijmen vallen"; zo is de praktijk in alle garnizoenssteden
22.04.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Watermolen

Tienen mag de watermolen bij de boom hebben voor fl. 200
29.04.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Handel/wijn

Brief van magistraat Amsterdam over hinder door de Dordtse stapel; blijkt dat kooplieden uit Amsterdam in 's-Hertogenbosch wijn komen halen; tot nog toe kon het stapelrecht worden afgekocht, maar dit wordt de laatste tijd geweigerd
29.04.1649 | A 47; regr. Ber.; doos 793 | schepenen

Gezondheid/gasthuis

Het Groot Gasthuis bezit 10 morgen land onder het gericht van Driel maar gelegen aan de Brabantse zijde van de Maas; door een dijkdoorbraak is dit land bedekt met zand en daardoor volkomen waardeloos geworden; het gasthuis is nu niet meer in staat een rente van fl. 70.- te betalen aan de stad Bommel; magistraat 's-Hertogenbosch verzoekt Gelre vrijstelling van verponding e.d.
08.06.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Bestuur/bezoek Oranje

De prins van Oranje en de tegenwoordige koning van Engeland bezoeken de stad op 7 of 8 juni a.s.; de burgerij wordt aangezegd zich met de wapenen gereed te houden teneinde de hoogheden in te halen
12.06.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Kerken

Het herstel van de Kruiskerk is bijna voltooid; een dezer dagen kunnen de ruiten worden aangebracht; de eigenaren van graven wordt bevolen deze te verwijderen
12.06.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Handel/markten

Overal in de Meierij zal worden aangeplakt dat er met St. Jan een paardenmarkt wordt gehouden
12.06.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Bestuur/hoogschout

De gouverneur en de hrn. Van Asperen en Rijnswoude hebben een nota geschreven hoe het geschil magistraat-hoogschout op te lossen teneinde verdere onlusten te voorkomen; zij stellen voor de zaak voor te leggen aan een gerechtshof
18.06.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Handel/vee

Poging om de vrije varkensmarkt binnen het Vrijdom onder Hintham te doen herleven; Publikatie van de stad: vindt plaats op St. Jansavond (23 juni); bezoekers ervan krijgen vrijgeleide en garantie dat zij niet worden gearresteerd
19.06.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen

Handel/Amsterdam

Brief magistraat Amsterdam ingekomen over hun actie tegen het Dordtse stapelrecht; zij hebben een aanklacht ingediend bij de Hoge Raad tegen Dordt; zolang Dordt niet heeft gereageerd, mogen schepen komend uit Amsterdam die stroomopwaarts varen met "westersche wijnen ende brandewijnen" niet worden lastig gevallen, mits zij een heffing betalen van 16 str./vat wijn; de azijn is hiervan vrijgesteld; wij horen nu dat ook andere goederen worden belast zoals zout, "malerije" [??], munitie, ijzerwerk en kolen; Dordt wil aan het stapelrecht ook onderwerpen: timmerhout en grenenhout uit Noorwegen en het oosten, Zweeds ijzer, maar deze waren worden niet genoemd in de verordening van Karel V uit 1540 en 1541; Amsterdam vraagt Den Bosch om bewijzen van deze nieuwe acties van Dordt over te zenden
22.06.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Gewoonten

Verbod uitgevaardigd op het vragen van "dons, queusel, bruijlofsgelt ofte bier" op een boete van fl. 100 en indien dit in eenn herberg gebeurt een boete van fl 200; dit pleegt te worden geëist van lieden die willen gaan trouwen; voor arme mensen is het een zware belasting; wie geen boete kan betalen wordt aan de kaak gesteld;
de aanbrenger krijgt de helft van de boete
10.07.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Schutterijen/gewoonten

De schutterijen wordt verboden voortaan "eenige vendels met bourgonse cruijsebeelden ofte dergelijcke superstitien"; rode veldtekenen zijn ook verboden
10.07.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Economie

Rekest Negen Blokken: sedert de vrede gaat de bedrijvigheid achteruit; de huishuren dalen en veel huizen staan leeg, ook in het beste deel van de stad; oorzaak is ook het ontslag van veel soldaten; de verponding is te zwaar; veel huizen zijn tot over de helft van hun waarde belast met renten; besloten zich met deze klacht te wenden tot de Staten-Generaal
21.07.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/hoogschout

Besloten de tafel in de schepenkamer weer te zetten zoals voor 1629 en zo ook de zitplaatsen te verdelen
21.07.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Handel/gilden

Klacht ingekomen van enige gilden over de invoer van oude spullen zoals ijzer- en koperwerk en meubels door de oudeklerenkopers; het is meesters van deze gilden verboden "vreemt werck" te verkopen; het beroep van oudekleerkoper is vrij toegankelijk; zij stellen voor art. 4 van de verordening op de oude klerenaccijns te wijzigen en wel zo dat het de oudeklerenkopers wordt verboden oud of nieuw hout-, ijzer- of koperwerk in te voeren van buiten de stad; besloten: akkoord
03.08.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Gezondheid/gasthuis

Er doen zich problemen voor met de rekening van de gasthuismeester; besloten in navolging van het verzoek van de meester uit 1639 een nieuw reglement op te stellen; het geschil gaat over "de lasten die den gasthuijse ... heeft gehad [vanaf zijn indiensttreding], te weten soo van de cramen die sijn huijsvrouw in den voors. gasthuijse heeft gelegen, kinderen, minnemoers, baeckermoers ende meijssens die all daer sijn geweest"; deze lasten behoren het gasthuis toe te vallen [??]
03.08.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Religie/gasthuis

De synode van de Waals Gereformeerde zou in Maastricht gehouden worden, maar dit komt slecht uit wegens de vele troepen daar in de omgeving; verzoek is om dit in 's-Hertogenbosch te mogen doen; besloten: akkoord, te houden in de grote zaal van het gasthuis; de vorige synode is daar ook gehouden
11.08.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Demografie

Er wordt te snel het poorterschap gegeven aan arme mensen; besloten (eerste lid eensgezind/tweede lid met meerderheid van stemmen) dat aan niemand meer het poorterschap gratis zal worden verleend
18.08.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Industrie/gilden

Rekest van de mandemakers om te verbieden dat niet-poorters manden maken of verkopen; gericht tegen soldaten die manden maken; besloten: toegestaan
30.08.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Belastingen/bier/wijn

Enige wijzigingen in de verordeningen op de accijnzen op bier en wijn
18.09.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/hoogschout

De Staten-Generaal keuren de minnelijke schikking over de zetelverdeling goed; het front van de tafel blijft leeg; de hoogschout zit aan de ene zijde, de president aan de andere
18.09.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Openbare werken/stadhuis

Besloten de oude toren van het stadhuis af te breken en een nieuwe te bouwen
24.09.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Handel/Amsterdam

Bezoek van dhr. Boom, raad en pensionaris van Amsterdam, aan de stad met een brief van de magistraat aldaar; Amsterdam wil belemmeringen voor de handel wegnemen; het gaat om de toepassing van het stapelrecht te Dordrecht; de zaak is ingebracht in de Staten van Holland en aanhangig gemaakt voor de Hoge Raad; Boom reist alle steden die er belang bij hebben af; deed al Gelderland, nu 's-Hertogenbosch aan de beurt; Boom gaat van de vergaderkamer naar de zijdelkamer; volgt beraad, waarna Boom wordt teruggeroepen; Amsterdam wordt bedankt voor de moeite; medewerking wordt toegezegd; benoeming van een commissie (2x eerste lid; 2x tweede lid; pensionaris) om met Boom de zaak verder door te nemen
12.10.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | leden

Gezondheid/Leproserie

Problemen met de rekening van Joris de Louw; is sedert 1613 rentmeester van de Leproserie
09.11.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Bestuur/archief/demografie

Kanunnik Van de Leemput heeft nog enige oude doopboeken onder zich en dat is niet juist; boeken worden opgeëist en ingeleverd: 10 boeken over de periode 1565-1630
20.11.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | schepenen

Gezondheid/Leproserie

Rentmeester Joris de Louwe is niet in staat het restant van het batig saldo van zijn laatste rekening ad fl. 5.000 + x mud rogge te betalen; de kinderen bieden aan de goederen die hun vader in tocht en zij in erfrecht bezitten af te staan; betreft drie huizen en een stuk land buiten de Hinthamerpoort; besloten: uit te zoeken of hij nog meer bezit; De Louwe wordt ontzet uit zijn ambt als rentmeester; persoon desnoods gevangen te zetten
06.12.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen + gezw.

Gezondheid/reiniging

De gouverneur heeft het straatvuil niet meer nodig voor het verdikken van de stadswallen; hij heeft de stad toegestaan het vuil een jaar lang voor zich te houden; besloten het ophalen van het straatvuil publiek te verpachten
21.12.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Bestuur/secretaris

Secretaris Van der Meulen verzoekt om te mogen aftreden; hij is aamborstig en kan de contracten niet zelf meer opstellen; een der klerken ter secretarie doet dit werk al een tijdje in zijn plaats; besloten het verzoek toe te staan en als opvolger te benoemen mr. Hendrik Ruysch, advocaat, die zijn akte van naturalisatie tot geboren Brabander laat zien
21.12.1649 | A 48; regr. Ber.; doos 794 | leden

Handel/markten

Raad van State stuurt een rekest van Oirschot door met verzoek om advies; gevraagd wordt om de gewone zaterdagse weekmarkt die zij vanouds hebben en om een waag te mogen hangen; besloten: commissoriaal
20.12.1649 | A 61; regr. Copes; doos 802 | schepenen