afb.
Markt 91
De Drije Coningen
Bouwhistorie
'De Drije Coningen' (1506)
Markt 91
|
In het begin van de 16de eeuw is het huis in meerdere handen. De weduwe Aleit Tylelens van Buedel, die meerdere delen opgekocht had, betaalt de zettingen. Zij wordt in het cijnsboek van 1520 aangeslagen voor 1½ pond was en 1½ pond pepers en voor een geldbedrag in verband met een keldermond en trap vóór het huis. In de kelder woont of werkt dan vermoedelijk Arnold Tepper (= tapper?). In 1527 wordt het huis verkocht. Uit de haardentelling van 1553 blijkt dat een zekere Gijs vanden Kerckhoff als huurder van Jan Otten moet betalen voor vijf schouwen. Dit grote aantal duidt mogelijk op de functie van herberg. Er was een dwarsmuur aanwezig tussen het voor- en achterhuis, waartegen rookkanalen gelopen hebben. De kelder wordt verhuurd aan Marcel Hermansz, die voor één schouw moet betalen. Vermoedelijk was er een straatkelder. Uit een akte uit 1590 blijkt dat het huis sterk verbouwd moet worden omdat het 'deerlijcken verongeluct is'. De balken mogen één steen in de tussenmuur met het buurpand nummer 93 worden opgelegd. Er mag geen rookkanaal tegen de muur aangelegd worden. Uit deze bouwperiode zal de stenen trapgevel dateren die op de begane grond een uitbouw met luifel bezat, hoewel in 1590 het verboden werd een 'uijsteecksel' met stijlen die meer dan 'eenen halven voet dick' zijn aan de gevel aan te brengen. Het regenwater moest daarbij via een pijp afgevoerd worden tussen de beide keldermuren. Op de eerste verdieping bevonden zich drie aaneengesloten kruisvensters, die wijzen op een woonfunctie. | 185 |
Literatuur
CB 1520 f 12v; CB 1573 f14; GAHt, Loketkast II (1590, 13 maart); HT 1553; M 149; vSvY III, 395-400; Z 1502/'3; Z 1507/'8.
A. van Drunen, Gemeentelijk monument
Markt 87-91
BeschrijvingAlgemeen:Het pand aan de noordoostzijde van de Markt is gelegen op een rechthoekig perceel. Dit perceel maakt deel uit van een zeer vroege verkaveling (12de eeuw). Het gebouw heeft een middeleeuwse oorsprong. Het gebouw bestaat uit een voorhuis met vast achterhuis. Het voorhuis omvat vijf niveau’s: kelder, begane grond en twee verdiepingen en zolder. Het pand is voorzien van een met golfpannen gedekt asymmetrisch zadeldak dat aan de voorzijde is voorzien van een schild. In de late negentiende eeuw is het pand voorzien van een nieuwe voorgevel.Voorgevel:Deze negentiende-eeuwse neo-renaissancistische lijstgevel is voorzien van witte bepleistering. Op begane grondniveau bevindt zich een moderne winkelpui. De gevel omvat verder drie vensterassen. De vensteropeningen zijn getoogd en voorzien van een stucwerkomlijsting met rijk gedecoreerde kuif. Opvallend is de diepe negge. De T-vensters op eerste verdiepingniveau hebben oorspronkelijke kozijnen en glas-in-lood bovenlicht. De beide draaiende onderramen zijn recentelijk vernieuwd. Oorspronkelijk zijn de vensters voorzien geweest van kleine siersmeedijzeren balkonhekken. Van deze balkonhekken resteren er nog slechts twee: op het tweede verdiepingniveau. De T-vensters op dit niveau hebben nog de oorspronkelijke kozijnen met bovenlichten. De draaiende onderramen zijn twintigste-eeuwse modernisering. Het pleisterwerk boven de vensters is voorzien van subtiele decoratie in stucwerk. Het pleisterwerk op de muurdammen is gedecoreerd met een paneelmotief, hierdoor wordt een pilasterstelling gesuggereerd. De gevel is aan de bovenzijde afgesloten met een kroonlijst. De lijst is heeft zwaar geprofileerde consoles met daartussen een paneel in stucwerk.Linkerzijmuur:De linkerzijmuur gaat schuil achter de nieuwbouw Markt 95. In deze gevel is middeleeuws muurwerk aanwezig.Rechterzijmuur:De rechterzijmuur is een gemeenschappelijke muur met het buurpand Markt 79-85, beter bekend als De Moriaan. In deze gevel is middeleeuws muurwerk (XII) aanwezig. Het deel van de gevel dat vanaf de openbare weg zichtbaar is, is bepleisterd.Achtergevel:De achtergevel is vanaf de openbare weg niet zichtbaar. Op een foto uit 1964 is te zien dat het een zestiende-eeuwse tuitgevel betreft. Op het tweede verdiepingniveau bevindt zich een venster met vierruits schuivend onderraam en | 1 |
tweeruits bovenlicht. De gevel bevat op zolderniveau een klein venster met draairaam. De gevel is voorzien van een aantal ankers.Interieur:Uit gegevens van de gemeente ‘s-Hertogenbosch, afdeling BAM valt op te maken dat het voorhuis en het achterhuis zijn onderkelderd. Deze kelders zijn voorzien van een tongewelf. Op bouwtekeningen uit 1986 is een samengestelde balklaag ter plaatse van de eerste verdiepingsvloer te zien. De balklaag zou bij deze verbouwing zijn behouden. Op zolder bevindt zich een aantal geknikte spantbenen met dekbalk.Redengevende omschrijvingHet pand heeft monumentale waarde vanwege de gevels, de bouwmassa, de situering en als ensemble. Gegevens die zijn aangeleverd door de gemeente ‘s-Hertogenbosch, afdeling BAM, vermelden dat in het pand waardevolle bouw- en kunsthistorische elementen aanwezig zijn. Het pand heeft historische betekenis en is representatief voor de ontwikkeling van de stad. | 2 |
Gemeente 's-HertogenboschAdresboeken
Markt 91
Hoogen Steenweg C 421a? (????)
| 1865 | H. Camp genaamd Delcampo (majoor bij het 4e reg. drag.) |
Markt C 446a (????)
| 1908 | W.J. van Schoot |
Markt 91 (1909)
| 1910 | W.J. van Schoot |
| 1928 | J.W.M. van Kempen |
Bossche Encyclopedie |