afb. G.J. Dukker, 1971
|
Dit beeld van Jos Goossens stelt Godevaart III ofwel Godfried met de bult voor. Het beeld, dat in 1942 werd geplaatst, is vormgegeven naar de aanwijzingen van Jan Mosmans uit 1939:
'Geboren 1143, regeerde hij van omstr. 1144 tot 1196. Gedurende den veldslag tegen de Grimbergen, dien zijn vader verloor, was hij in de vorstelijke wieg aan een wilgenboom opgehangen. Na zijn vaders dood kwam hem het bestuur over Brabant toe, dat 47 (?) jaren duurde, zoolang dus als zijn betrekkelijk kort leven. Onder zijn regering ontstond 's-Hertogenbosch. Hij draagt een 'stadskeure' in de rechter- en een valk op de linkerarm'.
In 1940 geeft Mosmans aanvullende instructies voor de beeldhouwer:
'Godevaert III, geboren in 1144 en overleden in 1190 bereikte ook nauwelijks den vollen mannelijken leeftijd. Tijdens de veldslag tegen de [..?..] zijn vader sneuvelde, werd hij als éénjarig wicht in een zilveren wieg aan een wilgenboom op het slagveld opgehangen om de Brabantsche troepen daardoor aan te moedigen. Als kind onder voogden en als jongeling en man op zich zelf staande, voerde hij zijn heele leven van zijn eerste jaar af, dus 46 jaren lang het bestier over Brabant. Onder zijn regeering bloeiden de Brabantsche steden voor 't eerst op. Ook 's-Hertogenbosch ontstond (1185). Men stelle dezen hertog Godevaert III meer als vorstelijk persoon voor, wien de economie van zijn land (om welke politieke reden dan ook) zeer bijzonder ter harte ging, dan als een strijdvaardigen prins. Alhoewel onder zijn bestuur 's-Hertogenbosch ontstond, geve men het embleem, dat zulks kan uitdrukken, liever dan zijn zoon en opvolger, die er meer daadwerkelijk aandeel aan had'.
Het tufstenen beeld verkeert momenteel (juni 2003) in een bedenkelijke staat. Het gezicht van de hertog en de valk zijn ernstig verweerd. | 82 |
Ronald Glaudemans, Sint-Janskathedraal : Bouwhistorisch onderzoek 1999-2008 (2010) 82
|
Op deze plek op de luchtboogstoel stond het beeld dat van de vijf originele middeleeuwse beelden misschien wel het best bewaard was gebleven. De in maliënkolder gehulde man heeft in zijn rechter hand een opgeheven zwaard en steunt met zijn linker hand op een schild, waarop duidelijk een dubbelbalkig (Lotharings) kruis is te onderscheiden. Het bebaarde en van een wilde haardos voorziene hoofd wordt getooid met wat Jan Mosmans als een doornenkroon onderscheidde, en daarmee de figuur als zijnde Godfried van Bouillon identificeerde. Mosmans schrijft in zijn aantekenigen van 1939 over Godfried van Bouillon:
'geb. 1061 overl. 1100. Bij zijn dood kwam titel en gebied van (Neder) Lotharingen aan Brabant. Hij behoort dus de dynastieke reeks te openen. Zijn beeld is nog gespaard. Hij draagt nog de doornenkroon (herinnering aan Godsfrieds verovering van Jerusalem) om het hoofd. De linker hand houdt een schild vast waarop twee heraldieke stukken gecombineerd voor komen, n.l. de zilveren faas'(?) van Leuven en het dubbelbalkig kruis van Lotharingen'.90
Het originele tufstenen beeld werd omstreeks 1908 afgenomen en bevindt zich nu in de collectie van het Museum de Bouwloods. Naar ontwerp van Hezemans hakte A. Versterre, nadat het origineel was aangeheeld met gips, een zeer nauwkeurige kopie in kalksteen, die in 1909 op de kerk werd geplaatst. Volgens Peeters werd ook deze kopie in 1945 afgenomen en vervangen door een nieuwe, vrije kopie.91 Dit is echter niet juist; de kopie van Versterre staat | 79 |
|
momenteel nog steeds op de kerk en zal na te zijn gïmpregneerd ook weer op zijn vertrouwde plek terugkeren. | 80 |
| Noten | |
| 90. | Mosmans, aantekeningen GAH (1939) |
| 91. | Peeters 1985, 252 |
Ronald Glaudemans, Sint-Janskathedraal : Bouwhistorisch onderzoek 1999-2008 (2010) 79-80
|
g. Godfried III met den bult. 11 juni 1942. | 252 |
C. Peeters, De Sint Janskathedraal te 's-Hertogenbosch (1985) 252
Ronald Glaudemans, De Sint-Jan te 's-Hertogenbosch : Bouwgeschiedenis en bouwsculptuur 1250-1550 (2017) 11
Ronald Glaudemans, Sint-Janskathedraal : Bouwhistorisch onderzoek 1999-2008 (2010) 66, 82, 91
A.M. Koldeweij e.a., De Bouwloods (1989) 82, 83
C. Peeters, De Sint Janskathedraal te 's-Hertogenbosch (1985) 252