afb.

Sint Jans poort (1597 - 1890)

Sint Janssingel

Poort van de tweede ommuring. De voorzijde van de Sint Janspoort gelegen aan het einde van de Sint Jansstraat omstreeks 1890. Deze poort, gebouwd in 1640, liep evenals de Hinthamerpoort onder de stadswal door, maar in een kromme lijn opdat het niet mogelijk was er met kogels doorheen te schieten. Toen de vestingwerken omstreeks 1890 werden gesloopt is ook deze poort afgebroken. De stadspoorten werden elke avond om tien uur gesloten.
's-Hertogenbosch in oude ansichten deel 2 (1975) 5
Mosmans

Koepoort

Oude naam van de St. Janspoort. Ook een slobje bij perceel 637.
80
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te 's-Hertogenbosch ('s-Hertogenbosch 1907) 80
Sasse van Ysselt

De St. Janspoort

De St. Janspoort. V๓๓r dat deze poort gebouwd was stond aan het einde der St. Jansstraat, oudtijds de Koestraat genaamd, eene poort de Koepoort geheeten, waarvan reeds melding wordt gemaakt in de Stadsrekening 1464/65; zij bestond uit eenen toren, die aan de stadszijde plat, maar aan de buitenzijde rond was; in de Stadsrekening 1531/32, te vinden bij van Zuylen I blz. 482, staat over deze poort het volgende vermeld: Item betaelt Jacoppen Coelborner voer loet opte Coepoirts thoeren. Blijkens J. van Oudenhoven l. c. blz. 23 1) werd voor die poort aan de buitenzijde der stad in 1532 gebouwd eene andere poort, welke volgens van Heurn Beschrijving was eene hooge vierkante poort en den naam van St.-Janspoort kreeg. Laatstgemelde Stadsrekening bevat hierover het volgende:
Item Jenny de Wall vijf dagen steen gehouwen tot busgateren, sdaighs 4 1/2 st.
Item in de weke dairnae (Maria Visitatie) Henrick van Maerheze ende zynen knecht, timmerlieden, aen de nyeuwe cappe van der nyeuwer poirten getijmmert, vz. tsamen 34 1/2 st.
Item Frans die steenhouwer aen die nyeuwe poirt, nu genoemt Sint Janspoert, buyten die Coepoirt, gemaict van witten steen twee wapenen, te weten 's Keysers ende deser stat wapenen, twee werpers ende drie leeuwen, tsamen betaelt voer zynen arbeyt 12 Car. guld.
Item Willemen die maelder voer de wapenen te vergulden ende stofferen bet. 4 Car. guld. 2 1/2 st.
Item Jenny (van Namen), den loedsmeester, voer den witten steen hiertoe ende anderssins gelevert, betaelt 9 Car. 2 st. 1 1/2 oirt.
Item betaelt Jacoppen Coelborner voer loet op te Coepoirts thoeren ende op die nyeuwe poirt ende oick int ghieten van blaauwen steenen verbesight, tsamen 300 pond, te 2 1/2 Car. guld.
Item inde week Beati Egidi Melis Willemss ende Henrick Willemss elck 5 1/2 dach plancken gesaight totten werck om een galerye te maken, sdaigs elcken 4 st.
Item Faes ende Aelbert, gebrueders, leydeckers ende Jan die oiperman elck 6 daigen die nyeuwe poirte gedeckt.
Item die voergenoempde steenhouwer, die die leeuwen ende werpers gemaickt heeft (Frans n.l.), van Sint Janne 2) te maicken ende houwen van witten steen aldair in de nyeuwe poirt, St. Janspoirt genoempt, gestelt, betaelt 5 Car. Guld.
Volgens van Heurn Beschrijving en van Oudenhoven l. c. blz. 23 werd boven die St. Janspoort dit vers uitgebeiteld:
Hanc portam, civesque tuos, arasque focosque
Custodi dilecte Deo patrone Johannes.
welk vers van Heurn aldus vertaalde:
O schutsheer, Gode lief Johannes! wilt bewaren
Deez poort, uw burgerij, haar haardste๊n en autaren. 3)
Van Heurn meent dat beide poorten, de Koepoort en de St. Janspoort n.1., reeds in 1597 werden afgebroken 4), omdat in de St. Janspoort, welke ten zijnen tijde bestond, aan de binnenzijde onder eene nis, die tijdens zijn leven geen beeld meer bevatte, het jaartal 1597 was uitgehouwen; de buitenzijde dezer laatste, poort scheen hem toe eerst in 1640 gebouwd te zijn, vermits daarin van boven dat jaartal was uitgebeiteld 5). Laatstbedoelde St. Janspoort liep evenals cle Hinthamerpoort onder den stadswal door en wel, in tegenstelling met deze, in eene kromme lijn, zoodat het oudtijds niet mogelijk was er met kogels door heen te schieten. Toen de vestingwerken van 's Hertogenbosch gesloopt werden is ook deze poort geslecht.
34
Noten
1.Cf. nog Cuperinus t.a.p. blz. 105.
2.Dit beeld werd, evenals de beelden staande op de St. Anthonis- en Hinthamerpoorten, door de Beeldstormers vernield, doch in 1570 hersteld (R.A. van Zuylen De Stadsrekeningen II blz. 826). Zie nog eod. blz. 835.
3.Over den weg naar Deuteren, die van af deze poort in 1532/33 gemaakt werd en van de weide de Donck werd afgenomen, zie men R.A. van Zuylen de Stadsrekeningen I blz. 488, 494 en 495 en Cuperinus t.a.p. blz. 105.
4.Blijkens R.A. van Zuylen de Stadsrekeningen II p. 1095 was in 1593 de toren van de St. Janspoort al afgebroken.
5.In gemelde Stadsrekeningen II blz. 1421 staat op dat jaar vermeld: ,,voor het herbouwen van de blauwe steenen poort aan St. Jansbrug met het leveren van eene groote blauwe steenen lijst'' enz.
De voorname Huizen en Gebouwen van 's-Hertogenbosch I (1910) 34-36
Artikelen
1910

A.F.O. van Sasse van Ysselt

De St. Janspoort
De voorname Huizen en Gebouwen van 's-Hertogenbosch I (1910) 34-36 		 
1978

Peter-Jan van der Heijden

Tussen Sint Janspoort en Orthenpoort
Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch. 's-Hertogenbosch 1978 		 
2009

Eddie Nijhof

Nieuws van de BAM : De Sint-Janspoorten
Bossche Bladen 1 (2009) 30-34
Benaming
1643

St. Ians Poort

Kaart 's Hertogenbos (ca 1634)
Uit: Guicciardini, Belgicae, 1635 		 
1645

St. Ians Poort

Kaart Silva Ducis Gallis Bois le Duc German sHartogen Bos (ca 1645)
Waarschijnlijk uit: Atlas Major, uitgegeven door I. Covens en C. Mortier 		 
1650

St. Ians Poort

Kaart 's-Hertogenbosch (ca 1650)
Uit: Guicciardini, Belgicae, 1660 		 
1740

St. Jans Poort

Kaart Grondtekening der Stad 's-Hertogenbosch (ca 1740)
Uit: Tegenwoordige Staat, uitgegeven door I. Tirion, 1740 		 
1795

St. Jans Poort

Kaart Plan der Stad Forten en Situatie van 's-Hertogenbosch 1795 		 
1866

St. Jans Poort

Kaart Gemeente 's-Hertogenbosch (No. 2 Stad) Provincie Noord Brabant (ca 1866)
Uit: Kuyper, Gemeente-atlas 		 
Geschiedenis
1528 Voor de verdediging van 's-Hertogenbosch tegen de Geldersen wordt de stad verder versterkt. Onder andere wordt een nieuwe Sint Janspoort aangelegd. De strijd tussen Brabant en Gelder wordt verhevigd. Bij de belegering van het Gelderse Tiel zijn er zoveel gewonden, dat het Groot Gasthuis, het H. Geesthuis en het klooster van de Zusters van Orthen vol liggen. Als de belegering opgeheven moet worden ligt de Meierij weer open voor Gelderse plunderaars. In oktober wordt een vredesverdrag getekend.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch 		 
1595 Op 21 mei besluit het Stadsbestuur een nieuwe Sint Janspoort met een daarvoor liggende brug te bouwen.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch 		 
1890 De drie voormalige stadspoorten worden afgebroken: de Sint Janspoort, de Vughterpoort en de Hinthamerpoort.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch 		 
2003 Bij de uitvalsstraat- de St.Jansstraat- zijn drie achtereenvolgende stadspoorten blootgelegd: de oorspronkelijke 15e eeuwse Koepoort, zijn 16e eeuwse opvolger (1525-1597) en vervolgens een 17e eeuwse St. Janspoort (1597-1890), die buiten het bastion lag. Men dacht toen dat het strategisch beter was die poort niet binnen maar buiten het bastion te situeren. Van dat 16e eeuwse bastion, een voorwerk van de St.Janspoort, dat uitloopt tot halverwege de rivier de Dommel, zijn deze week de funderingen vrijgekomen.
Bron: Bastion Oranje, juni 2003 		 
Kunstafbeeldingen

Sint Janspoort, 17e eeuw

J. Ch. Leopold
(detail gravure)

De zanderige toegangsweg tot de Sint-Janspoort vanuit de richting Deuteren /Vlijmen. Goed te zien zijn de verdedigingswerken voor de poort met ravelijnen en ophaalbruggen. De stadspoort zelf betrof hier niet veel meer dan een doorgang door de stadswal.
Aart Vos e.a., 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (Zwolle - 's-Hertogenbosch 1997) 62
Stadsrekeningen
1530 Kapittel 28.
Nieuw begonnen werken bij de Koepoort nu de St. Jans poort.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 477
 
1531 Kapittel 93.
• Nieuwe kap voor de nieuwe poort, nu St. Janspoort.
• De wapens van den Keizer en van de stad, twee werpers en drie leeuwen voor de nieuwe St. Jans poort buiten de Coepoort, in hardsteen gehouwen.
• Vergulden en schilderen dier wapens.
• Witten steen daartoe gebruikt, door den loodsmeester Jan van namen geleverd.
• Leverantie van lood voor den Koepoorts toren en de nieuwe poort.
• Houten galerij.
• Leijedaks werk op de nieuwe poort.
• Het beeld van St. Jan in witten steen gehouwen, wordt in St. Janspoort geplaatst.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 482
 
1531 Kapittel 96.
Nieuwe steenweg buiten de Coepoort, nu St. Janspoort, gemaakt.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 483
 
1531 Kapittel 97.
Nieuwe bruggen buiten de St. Jans poort.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 483
 
1532 Kapittel 104.
Aardwerken voor den nieuwen weg aan de zuidzijde van de Donk, buiten de St. Janspoort, voormaals de Koepoort.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 488
 
1535 Kapittel 10.
Brug en dijkgeld aan de St. Janspoort.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 517
 
1536 Kapittel 11.
Brug- en dijkgeld aan St. Janspoort tot onderhoud der bruggen en den dijk beneden die poort, geheven.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 526
 
1539 Kapittel 26.
• Dagwakers aan de poorten der stad 's Hertogenbosch om toe te zien op de inkomende vreemdelingen.
• De stad 's Hertogenbosch schenkt een geschilderd glas in het Carthuijser-klooster te Vught, voor het uit de kampen van dat klooster gehaald rijshout tot den weg buiten St. Janspoort gebruikt.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 565, 568
 
1545 Kapittel 111.
De vestinggrachten bij St. Janspoort opgegraven.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 634
 
1551 Kapittel 19.
Opgraven der grachten aan de donk buiten St. Janspoort.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 674
 
1553 Kapittel 5.
Opgraving der vestinggrachten aan de Orthen- en St. Janspoorten, de uitgegraven aarden op de dijken en wallen gebracht.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 684
 
1569 Kapittel 22.
De beelden voor St. Jans-, de Hinthamer- en St. Antonispoorten door de Sectarissen vernield, op last van Schepenen door den Beeldsnijder Cornelis Bloemerts hersteld en opnieuw gestoffeerd.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 826
 
1569 Kapittel 17.
Door den steenhouwer Philips van Namen het St. Jansbeeld staande buiten St. Janspoort, onverhoeds bij de Spanjaarden gebroken, aan hoofd en handen hersteld.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 835
 
1578 Kapittel 14.
De Stads houttuin aan St. Janspoort afgebroken en den nieuwen houttuin achter de mandenmakers gemaak.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 980
 
1580 Kapittel 19.
De Orthen en St. Janspoorten, worden in den nacht met aarden toegemaakt.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1014
 
1582 Kapittel 4.
Een wachter te Deuteren, om de wacht aan St. Janspoort van de aankomst des vijands kennis te geven.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1028
 
1584 Kapittel 10.
De boog aan de St. Janspoort toegepaald.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1048
 
1591 Kapittel 14.
De Platte forme aan de vestingwerken bij de St. Janspoort gemaakt.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1090
 
1592 Kapittel 13.
De vesting toren aan St. Janspoort afgebroken.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1095
 
1611 Kapittel 18.
Betaling van grond bij St. Janspoort tot verbreding van de vestingwal.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1205
 
1618 Kapittel 8.
Onderscheidene soorten van steenen, kalk en zand aangekocht, voor de nieuwe vestingmuur aan St. Janspoort, voor de herstelling van andere muren en der poorten.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1249
 
1618 Kapittel 12.
• Graaf- en andere werken aan St. Janspoort tot herstel van den vestingmuur.
• Voor den vestingmuur van St. Janspoort wordt door de Stad 1000 gul. betaald.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1250, 1251
 
1639 Kapittel 15.
Overwulving van St. Jans poort.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1418
 
1640 Kapittel 12.
Vernieuwing der St. Janspoort.
R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch II (1866) 1421
 
Literatuur en bronnenpublicaties

C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 22, 24, 46, 47, 48, 52, 57, 62, 73, 90, 91, 92, 93, 96, 109, 110, 112, 129, 135, 138, 191, 198, 207, 208, 209, 229, 231

J.H. van Heurn, Beschrijving der Stad 's-Hertogenbosch (2022) 77, 78-79

J.A.M. Hoekx e.a., Vruchten van de goede en de slechte boom : Heyman Voicht van Oudheusden over de godsdiensttwisten in zijn stad 's-Hertogenbosch en in Breda (1577-1581) (2008) 19, 113, 122, 159, 161

L.P.L. Pirenne, 's-Hertogenbosch tussen Atrecht en Utrecht (1959) 158, 160, 222

Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 44, 62, 408

n: vermelding in een voetnoot

Locatie

Google Maps
OpenStreetMap
Stad in kaart

Op deze pagina

Artikelen
Benaming
Geschiedenis
Kunstafbeeldingen
Literatuur
Mosmans
Sasse van Ysselt
Stadsrekeningen

Rijksdienst Cultureel Erfgoed

OF-04529
OF-04534

Zie ook

erfgoedshertogenbosch.nl
Tweede ommuring
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |