Normaal telde het garnizoen zo'n 2.000 tot 3.500 man. Maar toen de Oostenrijkse Successieoorlog in het huidige België uitbrak, werd dit aantal snel vergroot. I totaal tienduizend soldaten bevonden zich in de stad. Zij konden gebruik maken van de zojuist gereedgekomen kazernes. Het stadsbestuur had - om de last voor de inwoners te verlichten - een aantal moderne kazernes laten bouwen. Het waren de Tolbrug-, de Mortel-, de Berewout- en de Sint-Jacobskazerne. De Berewoutkazerne bevatte 24 kamers met in elk zes bedsteden. In totaal kon deze kazerne aan 288 soldaten onderdak bieden. De nieuwe kazernes in totaal herbergden bijna 2.700 militairen.

De vestingstad 's-Hertogenbosch moest er rekening mee houden dat zij belegerd kon worden. Dat betekende dat er voldoende kruit en kogels in de stad diende te zijn. Maar dat niet alleen. Er moest voedsel zijn voor een periode van twee maanden, zowel voor de soldaten als de Bosschenaren zelf.

In een 'Memorie de Mond behoeftes' ging men uit van zesduizend soldaten en negenduizend burgers. Weliswaar kende de stad 12.500 inwoners, maar een aantal rijkere inwoners hadden eigen voorraden terwijl de Godshuizen eveneens eigen voorraden bezaten. In de Memorie wordt rekening gehouden met zesduizend rokers van het garnizoen (dus alle soldaten!) en 3.200 Bosschenaren. Gemiddeld gebruikte men in de achttiende eeuw twee pijpen per dag. Daags waren er 18.400 pijpen nodig en de voorraad voor zestig dagen zou zelfs 1.104.000 exemplaren moeten bevatten!

Maar er was méér nodig: achtienduizend pond brood per dag. Voor twee maanden: meer dan een miljoen pond. En ook veel bier (630.000 liter) en gedistilleerd (zestigduizend liter). Van vlees en grutterswaren moesten er in de voorraadschuren elk 315.000 pond zijn, voor vis en kaas moest er elk 157.500 pond in voorraad worden gehouden. Eveneens moest er voldoende olie en tabak in de stad zijn.

De zeepvoorraad in 's-Hertogenbosch was duizend pond. Dat oordeelden de samenstellers van de Memorie voldoende: „Deeze provisie ofschoon niet hoognodig, is genoegzaam in de stad”, terwijl men er bij opmerkte dat er tevens een zeepziederij binnen de vestingmuren was gelegen.

In 1601 en ook in 1603 werd 's-Hertogenbosch tijdens de Opstand, de 80-jarige oorlog, belegerd door de Staatse Troepen van Maurits. In 1601 was Maurits genoodzaakt onverrichterzake het beleg op te geven. En in 1603?

Aartshertog Albrecht kwam de belegerde stad te hulp, met tweeduizend manschappen. Op 4 oktober werd hij welkom geheten en kreeg de sleutels van de stad in een groene fluwelen beurs aangeboden. De Bosschenaren waren blij met de verleende hulp: de hertog mocht de stad inrijden onder 'een hemel' die door vier belangrijke inwoners gedragen werd.

Twee weken later kwamen nog eens vijfduizend soldaten om de stad te ontzetten. Aangezien de omgeving drassig was en het vrijwel onmogelijk werd om óm de stad heen te trekken, vroeg Albrecht toestemming van het stadsbestuur om dwars door de stad te mogen marcheren. Dat werd toegestaan. De soldaten trokken de Hinthamerpoort binnen, en hadden volgens plan de stad via de Sint-Janspoort weer moeten verlaten, om de Staatse Troepen bij Deuteren aan te vallen. Echter, op de Markt aangekomen, liet Albrecht de troepen halt houden. Nu waren er opeens zoveel vreemde soldaten in de stad, dat het stadsbestuur geen zeggenschap meer had: 's-Hertogenbosch had opnieuw een vreemd garnizoen! Ze was niet aleen vestingstad, maar ook garnizoenstad.

De Bosschenaren waren het er niet mee eens en protesteerden heftig. Tevergeefs. Vanaf oktober 1603 kreeg de stad eensklaps drieduizend militairen te herbergen. Omdat vele soldaten gehuwd waren en kinderen hadden, kreeg men te maken met een plotselinge bevolkingsgroei van 5519 personen! Deze werden allen bij de burgerij ondergebracht, omdat er geen kazernes of barakken in de stad waren. Om orde en rust in de stad te handhaven werd er voor de burgerij een avondklok ingesteld en kregen de herbergen met een vervroegd sluitingsuur te maken.

Het aantal in de stad gelegerde militairen is in de loop van de eeuwen steeds wisselend geweest. Thans kent de stad nog slechts één kazerne, maar in de directe omgeving - Vught - zijn er nu anno 1989 nog verscheidene aanwezig.

Vanaf het ogenblik dat de stad in 1567 na de heftig woedende Beeldenstorm een vreemd garnizoen kreeg opgelegd, heeft het stadsbestuur geprobeerd dit garnizoen kwijt te raken. Het waren vooral Spaanse soldaten die zich misdroegen en na hun ontslag in de Meierij bleven hangen en er het platteland onveilig maakten.

Omdat de Opstand veel geld kostte, moesten ook Brabant en de stad 's-Hertogenbosch hieraan bijdragen. In 1568 gaf de stad toestemming aan haar afgevaardigden in Brussel akkoord te gaan met een bede van 65.000 gulden voor de betaling van grensgarnizoenen en 300.000 gulden voor de verdediging van het land. Maar dan moesten de troepen wel uit 's-Hertogenbosch weggehaald worden!

De stad kreeg haar zin niet. Telkens vroeg de landsregering grotere bedragen, terwijl ook de kosten voor het garnizoen op de stad zelf bleven drukken. Zelfs de bisschop trok als een vertegenwoordiger van de stad naar het zuiden om de zaak te bepleiten; tevergeefs.

Landvoogd Alva vertrok (1574) en zijn opvolger Requesens stierf plotseling (1576). Het gevolg was dat vele Spaanse soldaten in het zuiden in opstand kwamen. Deze Spaanse Furie dreigde ook voor de Hertogstad. Afgesproken werd dat 's-Hertogenbosch haar garnizoen kwijt zou raken. Echter, toen dit alles officieel geregeld was, weigerden de soldaten - dat waren vooral Duitsers - de stad te verlaten; zij hadden immers nog vele maanden soldij tegoed!

Wat nu te doen? Burgers leverden zilver in om de soldaten te kunnen betalen. De militairen zelf werden intussen zoveel mogelijk 'zoet gehouden' met bier en kaas. Dit lukte niet erg en overal in de stad wierpen soldaten barricaden op om zich tegen de burgers te kunnen beschermen. Tenslotte lukte het de stad om het benodigde geld in Antwerpen bij elkaar te krijgen: zes maanden soldij zou men in geld ontvangen, de overige twee achterstallige maanden zouden in natura, in lakense stoffen, betaald worden als de soldaten de stad verlaten hadden.

Op 21 september 1577 verliet het garnizoen de stad, zij namen Bossche gijzelaars mee, en trokken naar Oirschot. Daar wachtten zij op de stedelijke deputatie die - onder begeleiding van de leden van De Oude Schuts met hun kruisbogen - naar Antwerpen getrokken waren om het grote geldbedrag te halen.

Op 27 september 's nachts om 2 uur werd het geld in Oirschot overhandigd en konden de Bosschenaren terugkeren naar de Hertogstad. Daar werd toen feest gevierd en ondermeer een herdenkingspenning geslagen. De stad was bevrijd van het garnizoen en een rijke maaltijd met pasteien en taarten, eendvogels, lamsbouten en veldhoenders werd gebruikt op de goede afloop.

Het vertrek morgen van het Regiment Van Heutsz zal minder emoties losmaken dan in 1577; de meeste Bosschenaren zal het weinig uitmaken dat de stad geen garnizoensstad meer is.