Stadsgezicht
J. Vrijmoet
Het Noordbrabants Museum
Gezicht op de vesting 's-Hertogenbosch vanuit het noorden
vervaardiger: J. Vrijmoet
Dit schilderij van 's-Hertogenbosch toont de stad en haar vestingwerken op een zomerdag in 1785, gezien vanuit het noorden, richting Orthen, ongeveer ter hoogte van de huidige wijk de Viert. Vrijmoet schilderde hier de vesting vanuit dezelfde richting (maar van iets dichterbij) als op het schilderij met de hertog van Brunswijk en generaal Douglas. De zandweg links was de verbinding met Utrecht. Duidelijk zichtbaar in de stad zijn van links naar rechts de Sint-Jan, de Sint-Annakapel en het stadhuis. Op de wallen stonden molens, die hier meer wind vingen dan in de stad, maar die bij belegeringen vaak het eerste in brand werden geschoten. Ook stonden hier fraaie rijen bomen, waardoor de wegen over de wallen favoriete wandelplaatsen waren voor de burgers. Bij dreigende vijandelijke aanvallen werden de bomen echter gekapt. Geheel rechts de Citadel met daar bovenuit stekend een van de poortgebouwen. Dit fort, dat na de inname van de stad door Frederik Hendrik was gebouwd om de katholieke bevolking van hieruit onder controle te houden, heette officieel Fort Willem Maria. In de volksmond heette het "'t Kasteel" of "Papenbril" en omstreeks 1800 noemde men het de Citadel. Het hoofdgebouw van het Rijksarchief dat thans in de Citadel is gevestigd, staat niet op dit schilderij afgebeeld: het werd pas in 1789-1791 gebouwd als provoost of militaire gevangenis. Bij de bevrijding van de stad door Pruisische troepen, trok de Franse bezetting zich aanvankelijk in de Citadel terug. | 97 |
Eindelyk uit d'Onderdrukking, Het Noordbrabants Museum (1988) 97
Vos
Stadsgezicht
|
Een vredig tafereel van de stad, vanuit het noorden gezien, op een zomerse dag. Rechts de Citadel. Een groot gedeelte van het stadssilhouet wordt aan het gezicht onttrokken door bomenrijen op de stadwallen. Centraal is de Sint-Jan zichtbaar. Rechts daarvan het hoge dak van de Sint Annakapel en het torentje van het stadhuis. | 74 |
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 74-75
Literatuur en bronnenpublicaties
Ach Lieve tijd : 800 jaar Den Bosch en de Bosschenaren (1994) 34
Frans van Gaal, René Kok en Kees van den Oord, Gehavend en vernederd : 's-Hertogenbosch in de Tachtigjarige Oorlog (2024) 136
Charles C.M. de Mooij, Eindelyk uit d'onderdrukking : Patriottenbeweging en Bataafs-Franse tijd in Noord-Brabant 1784-1814 (1989) 97 (afb.), cat.nr. 172
Ernest Verhees & Aart Vos, Historische atlas van 's-Hertogenbosch (2005) 27
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 74-75
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |