Bossche Encyclopedie | Henri Smulders

body=[<b>Beschrijving:</b> Henri Smulders<br><b>Bron:</b> Werf Gusto]

afb.

Henricus Petrus Augustinus Johannes (Henri) Smulders

's-Hertogenbosch 20 augustus 1863 - Parijs 8 november 1933 (70)

Tweede plaats, 1400 francs

Een medaille heeft hij nooit ontvangen net zo min als bloemen of een krans. Maar de tweede plek in 1900 van zeiler Henri Smulders, geboren in Den Bosch, staat wel genoteerd als de eerste Nederlandse podiumplaats op de Olympische Spelen.

'Alles gaat voorbij, als een schip, dat het klotsende water doorklieft'. Zo staat het op het bidprentje van Henri Smulders (1863-1933). Ja, hij had wel iets met water, weten zijn nazaten. Maar sport? Nee, dat hebben ze pas zeventig jaar na zijn dood vernomen. Lange tijd zijn alle Nederlandse prestaties op de Spelen in 1900 onopgemerkt gebleven. Met baron Van Tuijll van Serooskerken is Nederland zes jaar eerder wel betrokken bij de oprichting van het Internationaal Olympisch Comité (IOC) in Parijs, maar wanneer er Olympische Spelen in de Franse hoofdstad worden gehouden, ontbreekt Nederland. Officieel althans. In het Gouden Boek van het Nederlandsch Olympisch Comité (1962) valt namelijk te lezen:

'Van Tuijll en zijn gelegenheidscomité konden voor de Spelen van Parijs in 1900 geen vertegenwoordiging samenstellen.'

Aangenomen mag worden dat het nieuwe fenomeen destijds binnenskamers tot stevige discussie heeft geleid bij

de sportnotabelen. Baron Van Tuijll maakt immers deel uit van het organisatiecomité. En Pim Mulier, die algemeen wordt gezien als de pionier van de Nederlandse sport, heeft weinig op met de Olympische Spelen. In eigen land is Mulier grondlegger van de Elfstedentocht en de Nijmeegse Vierdaagse; hij richt ook de voetbal- en atletiekbond op. 'Voor die Olympische Spelen gevoel ik niet veel en zie er weinig heil in voor de toekomst', rapporteert Mulier nadat hij in 1894 aanwezig is geweest op een congres in Parijs waar tot instelling van de Olympische Spelen wordt besloten.
Twee jaar later zijn de Spelen, op historische olympische grond in Athene, nog te ver weg voor Nederland. Maar de sportwedstrijden rond de Exposition Universelle van 1900 in Parijs, de wereldtentoonstelling, wakkeren de belangstelling wel aan. In juli 1898 al melden diverse Nederlandse kranten welke sporten door 'de Sportcommissie voor de Olympische Spelen van Parijs in 1900, het tentoonstellingsjaar' in het programma zijn opgenomen. In maart 1900 volgt via het blad 'De Nederlandsche Sport' een oproep voor deze Championnats d'Exposition.

'Door het tentoonstellingscomité te Parijs worden groote zeilwedstrijden bij Meulan georganiseerd. Als de eigenaren van jachten, zooals onder meer Mascotte, Zwaluw, Go-ahead, enz. besluiten konden er aan deel te nemen, twijfelen wij niet of zij zouden een goed figuur maken en een flink bedrag der waarlijk niet minne prijzen thuisbrengen. Wij hopen, dat de eigenaren dit eens ernstig in overweging zullen nemen, daar het, van alle zijden bezien, ons niet onvoordeelig lijkt.'

De oproep blijkt interesse op te roepen bij Henri Smulders. Hij is eigenaar van de Mascotte, een sharpie waarmee hij kan starten in de klasse 3-10 ton. Bij wedstrijden in Nederland en België finisht de Mascotte regelmatig voorin. Het beloofde prijzengeld van 50.000 Franse francs is een extra lokmiddel. De discussie over amateurisme speelt nog een ondergeschikte rol in die dagen. Pierre de Coubertin, de geestelijke vader van de moderne Olympische Spelen, hanteert het standpunt dat de concurrentieverhoudingen zuiver moeten zijn. Aangezien premies bij zeilwedstrijden gemeengoed zijn, kan geld de olympische geest bij de zeilers niet verstoren.
Voor Henri Smulders gloren in Parijs twee podia, ook de tentoonstelling lokt hem. Het bedrijf van zijn vader maakt namelijk grote bloei door. De wortels van het bedrijf liggen in Den Bosch. Gus Smulders, zijn vader, komt uit Tilburg. In Den Bosch ontmoet hij Cato Westerlaken, zijn latere vrouw. Gus wil graag in Den Bosch een eigen bedrijf in stoommachines beginnen, maar als hij de hand van diens dochter vraagt, draagt vader Westerlaken hem op als 'proefwerk' eerst enkele stoommachines te maken voor de polderwerken Van der Eigen en 't Empel, beide aan de noordrand van Den Bosch. Gus Smulders slaagt voor zijn examen. De huwelijksdag, 11 september 1862, is tevens de oprichtingsdatum van Machinefabriek A.F. Smulders - Fabrijkant van Stoom- en andere Werktuigen. Gus Smulders roert zich nadrukkelijk in Den Bosch. Met zijn behoefte aan vakkundig personeel behoort hij tot de initiatiefnemers voor de eerste Noord-Brabantse Ambachtsschool, die uiteindelijk in 1877 van de grond komt. Gus Smulders heeft Den Bosch dan al verlaten met zijn bedrijf in stoommachines, stoomketels, be-

malingsinstallaties en spoorwegmaterieel. Aan de Zuid-Willemsvaart blijkt de ruimte te klein voor de honderd werknemers en hun werk. De vestingstatus van Den Bosch biedt binnen de wallen geen plaats voor grote industrieën, daarbuiten zijn er geen mogelijkheden tot uitbreiding. In 1872 plaatst Gus Smulders het bedrijf over naar Utrecht.
In het woonhuis aan het Kanaal, zoals de weg langs de Zuid-Willemsvaart te boek staat, wordt op 20 augustus 1863 Henri Smulders geboren, de oudste van zes kinderen. Hij groeit op in Den Bosch en gaat op zijn achtste jaar naar kostschool De Ruwenberg in Sint-Michielsgestel. In 1885 trouwt Henri Smulders in Tilburg met Maria Matthijssen. In 1894 verhuist het bedrijf vanuit Utrecht naar de regio Rotterdam. In Slikkerveer, Ridderkerk en Schiedam ontwikkelt het bedrijf zich als scheepswerf Gusto (genoemd naar vader Gus en moeder Cato). Henri gaat voor het familiebedrijf aan de slag en zal daarin actief blijven tot zijn pensionering in 1928. De hele wereld trekt hij over namens het bedrijf. De scheepswerf Gusto maakt niet alleen naam met hijskranen, baggermolens en vaartuigen in vele maten, maar is ook verantwoordelijk voor het nog altijd befaamde stoomgemaal Wouda, dat in 1918 in het Friese Lemmer gestalte krijgt. De werf zal in 1978 worden gesloten, Gusto gaat op in IHC Calland.
Niet alleen de Olympische Spelen, ook zakelijke belangen van het bedrijf leiden Henri Smulders in 1900 naar Parijs. Liefst 48 miljoen bezoekers trekt de wereldtentoonstelling, met de gloednieuwe Eiffeltoren als symbool. Het bedrijf van Smulders presenteert er de nieuwste versies van een baggermachine en een stoomketel, speciaal bedoeld voor een grote locomotief. De Nederlandse vertegenwoordiging op de tentoonstelling maakt zoveel indruk dat vrijwel elke deelnemer hiervoor in augustus 1900 een koninklijke onderscheiding ontvangt. Op de lijst met vele tientallen onderscheidingen in alle soorten staat ook A.F. Smulders vermeld, woonachtig te Brussel, eigenaar van de Firma A.F. Smulders, op dat moment in Ridderkerk gevestigd. Smulders wordt benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
Smulders junior, bijna 37 jaar dan, komt bij de zeilwedstrijden aan zijn trekken. Hij is eigenaar van het jacht Mascotte en in die hoedanigheid hoeft hij niet aan bijzondere sportieve eisen te voldoen. Het belangrijkste werk aan boord is vermoedelijk voor de Rotterdamse brandweerman Chris Hooijkaas en Arie van der Velden, een Rotterdamse knaap van 18 jaar, van beroep zeevarende. Chris Hooijkaas fungeert als stuurman. De bemanningsleden tellen voor het tijdschrift Nederlandsche Sport niet mee als het blad op 19 mei de Nederlandse deelneming aan de zeilwedstrijden aankondigt:

'De heer H. Smulders te Rotterdam heeft zijn yacht Mascotte voor de wedstrijden te Meulan ingeschreven. Bravo, heer Smulders! Van harte hopen wij dat u succes zult hebben, doch mocht zulks onverhoopt het geval niet zijn, dan verdient uw streven om onze Hollandsche vlag in den vreemde te ontplooien, waardering.'

Ter opluistering van de wereldtentoonstelling zijn de Olympische Spelen uitgesmeerd over ruim vijf maanden, van 20 mei tot en met 28 oktober. Wanneer elke activiteit

wordt meegeteld komt het aantal deelnemers op 58.731. Daarbij zitten 1567 buitenlanders uit 29 landen. Aan de sportwedstrijden doen 58 vrouwen mee. Tot de 18 sporten behoren onder meer schieten op loslopende wilde zwijnen, schieten op levende duiven, ballonvaren, motorbootvaren, vissen en hinderniszwemmen. De 42 Nederlandse deelnemers storten zich op atletiek, roeien, handboogschieten, schermen, geweerschieten, kleiduivenschieten, zeilen. Een opmerkelijke Nederlandse verschijning is de Hagenaar Henk van Heuckelum, een voetballer die lid is van zowel HBS in Den Haag als van Léopold Club in Brussel waar hij studeert. Omdat België met een studentenelftal uitkomt, mag ook Van Heuckelum meedoen.
De zeilwedstrijden hebben plaats in Meulan, 35 kilometer ten westen van Parijs, waar de Seine een wijde bocht maakt. Voor de klasse tot 10 ton hebben zich elf deelnemers gemeld; naast acht Fransen zijn dat Smulders, een Brit en een Amerikaan. De eerste regatta op 20 mei is bedoeld als een gezamenlijke galashow van de 64 deelnemers in alle klassen. Nog nooit zijn er zoveel zeiljachten op de Seine te bewonderen geweest. Na twee races op 24 en 27 mei kan het klassement voor Smulders worden opgemaakt. Met een tweede en een vierde plaats wordt de Mascotte als nummer twee gerangschikt.
De betekenis van dit succes krijgt pas vele jaren later enig reliëf in Nederland. De vroeg gehouden zeilwedstrijden worden nergens in verband gebracht met Olympische Spelen. Na de eerste race werpt ene meneer X zich op 26 mei 1900 in Nederlandsche Sport op als correspondent, opmerkelijk genoeg zonder de naam Smulders te noemen. Verder dan deze getuigenis valt er in oude kranten en tijdschriften niets te lezen over de zeilprestaties:

'Het zal uw lezers waarschijnlijk wel interesseren iets van de Mascotte op de zeilwedstrijden te Meulan bij Parijs te vernemen en waar ik toeschouwer was. Aan den wedstrijd namen 64 jachten deel. De serie der Mascotte was 12 jachten groot, o.a. ook het oude jacht van Prins Hendrik, thans heetende Sans Gêne. Bij het begin van de race was er eenige wind en ging de Mascotte juist op tijd om 1 uur en 17 min, mooi door de boei en liep reeds spoedig op hare concurrenten uit. Ongelukkigerwijze trad na eenigen tijd windstilte in en was de hele race drijven, zoodat deze dag geen resultaten opleverde. Gisteren, tweeden dag, behaalde de Mascotte den tweeden prijs. PS. Mascotte werd door den amateur C. Hooykaas gezeild. Ook was nog aan boord de amateur Van der Velden van R'dam.'

Smulders ontvangt voor zijn prestaties 1400 Franse francs aan prijzengeld. Medailles bestaan nog niet, die zullen pas op de Olympische Spelen van 1912 worden uitgereikt. Bloemen of kransen ontbreken eveneens. Er worden slechts wat prullaria uitgereikt: gipsen beeldjes, snuifdozen, tabaksdozen, paraplu's. De roeiers François Brandt en Roelof Klein zien hun zege gehonoreerd met een bronzen beeld. Hun triomf in de twee met stuurman (met een altijd onbekend gebleven Frans jongetje van pakweg twaalfjaar als stuurman) gaat de geschiedenis in als wereldtitel in de Oude Twee. Pas in de jaren zestig wordt officieel vastgesteld dat Nederland in 1900 aan de Olympische Spelen heeft deelgenomen, én successen geboekt. Henri Smulders is dan allang

overleden. Pas veel later vernemen zijn nazaten welk olympisch wapenfeit hun grootvader op zijn naam heeft staan. "Daar zijn in de familie helemaal geen verhalen van bekend, bizar om dat nu te horen", bekent kleinzoon Folke Smulders in 2004. "Mijn vader heeft me wel eens verteld dat zijn vader voor de grote uitbreiding van Gusto rond 1900 twee hallen heeft opgekocht van een tentoonstelling in Parijs. Die hallen hebben ze daar af laten breken en zijn in onderdelen naar Nederland vervoerd."
Parijs blijkt voor Henri Smulders meer te zijn geweest dan een halte waar hij naast een wedstrijdje zeilen ook handel kan drijven op de wereldtentoonstelling. Op 8 november 1933 overlijdt hij, zeventig jaar oud, in de Franse hoofdstad. Smulders heeft zich daar dan al geruime tijd geleden gevestigd. In Parijs wordt in 1923 ook Hendri Jean Smulders geboren uit zijn tweede huwelijk nadat zijn eerste vrouw in 1920 in Zuid-Amerika is overleden. Hendri Jean Smulders is de vader van Folke Smulders. "Mijn vader heeft zijn gehele jeugd in Parijs doorgebracht, in een gigantisch groot huis waarin nu een bank is gevestigd. Hij mocht er niet eens alleen over straat. Er moest altijd bescherming mee, zo bang waren ze voor kidnappen. Toen al. Kort voor de Tweede Wereldoorlog is hij naar Nederland gekomen", vertelt Folke Smulders.
De begrafenis, op 15 november 1933 in Den Haag, maakt duidelijk welke betekenis Henri Smulders heeft gehad. Bij zijn overlijden is hij voorzitter van de Raad van Toezicht van de NV Werf Gusto. De uitvaart wordt bijgewoond door diverse topmensen uit de scheepsbouw, de bankierswereld en andere sectoren.
Het Rotterdamsch Nieuwsblad somt alle belangstellenden met enige naam en faam op. In 1934 komt naar buiten wat voor imposante kunstcollectie Henri Smulders in bezit had. Schilderwerken van Aelbert Cuyp, Willem en Jacob Maris, Jozef Israëls en Johannes Bosboom behoren daartoe. Er zijn meerdere dagen nodig om de kunst te kunnen veilen. Of er ook nog een olympisch souvenirtje in de nalatenschap heeft gezeten, is onbekend gebleven.

Olympische sporen in s-Hertogenbosch (2012) 7-11

Henricus Petrus Augustinus Johannes (Henri) Smulders

's-Hertogenbosch 20 augustus 1863 - Parijs 8 november 1933 (70)

Tweede plaats, 1400 francs

Henk Mees en Piet Lauwen

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

Akten

Zie ook