afb. Ed Hupkens, 25 februari 2011
Coenradus Johannes Maria (Coen) Free
's-Hertogenbosch 12 juni 1945 - 's-Hertogenbosch 24 april 2017 (71)
Bosch allerlei
In het DNA van de stad
door Ed Hupkens & Nik de Vries|
Al sinds de start in 1990 geldt Boschlogie als een unieke cursus in Nederland. In het Kring-Nieuws van 6 september van dat jaar schreef het Kringbestuur dat de belangstelling zo groot was, dat er twee cursussen georganiseerd moesten worden. Inschrijven had geen zin meer. Het Kringbestuur liet voorzichtigjes weten: “Waarschijnlijk komt er in de toekomst nog wel een dergelijke cursus.” Twintig jaar na dato is Boschlogie niet meer weg te denken uit de Bossche samenleving. In gesprek met Coen Free over de aanloop tot en voorgeschiedenis van een uniek concept. "Als jullie hier zijn voor het ware verhaal over het ontstaan van Boschlogie, ben je aan het goede adres..." Begin zestiger jaren van de vorige eeuw was de stad 's-Hertogenbosch in rep en roer geraakt door het gemeentelijk Structuurplan. Dit plan beoogde om de stad op te stuwen in de moderne vaart der volkeren: het stadscentrum moest beter bereikbaar worden voor de automobiel. Daartoe zouden grote delen van de middeleeuwse binnenstad gesloopt dienen te worden, en de gehele Binnendieze zou moeten worden gedempt. Vanuit de Bossche bevolking verrees verzet tegen deze plannen. Jan van der Eerden en Hein Bergé richtten de politieke partij Beter Bestuur op. Stadspartij Knillis nam later het stokje over als het ging om de bescherming van Bossche monumenten. De Bosschenaar werd zich meer en meer bewust in wat voor bijzondere stad hij of zij woonde en wilde daar graag meer over weten. Uitgaven van auteurs over Bossche onderwerpen vonden gretig aftrek. In 1978 verscheen het eerste deel van de Bossche Bouwstenen, onder redactie van Peter-Jan van der Heijden. Het betrof een reeks van acht syllabi, die een neerslag vormden van lezingen voor leden van de Kring Vrienden, met medewerking van de Gemeentelijke Archiefdienst (nu Stadsarchief). Het laatste deel verscheen in 1985, het jaar dat de stad 's-Hertogenbosch haar achthonderdjarig bestaan vierde. Eind 1984 begin 1985 was de Kring Vrienden gestart met een cursus Stadsgids, onder leiding van Peter-Jan van der Heijden. Deze boeiende periode van drie decennia vormde de opmaat naar Boschlogie. KnillispoortCoen Free was in de jaren '80 directeur van de Dag-Avondmeao, die volwassenenonderwijs verzorgde aan het Nachtegaalslaantje. Naast vakken als boekhouden en economie, wilde Free graag als aanvulling een cursus over de Bossche geschiedenis aan de Bosschenaar aanbieden. De cursus moest zinvol van inhoud zijn, plezant om te volgen, en financieel mocht er geen drempel zijn. Hij zocht contact met Nort Lammers, die toen voorzitter was van de Kring Vrienden. De Kringleden konden een vijver aan potentiële cursisten zijn. Verder benaderde hij Peter-Jan van der Heijden, medewerker van de Gemeentelijke Archiefdienst. De (inmiddels overleden) Van der Heijden was een spin in het web van activiteiten op het gebied van de geschiedenis van de stad en het verspreiden van de kennis ervan. Als creatief visionair wist hij als geen ander 'taaie' geschiedenis te vertalen in boeiende inhouden.Coen Free legde zijn idee voor aan plebaan Van de Camp, de Sint-Jan moest immers een belangrijke plaats innemen, en kreeg van hem zijn herderlijke zegen. Free's idee werd vervolgens met Peter-Jan en Nort verder uitgewerkt aan de stamtafel van Knillis in de Knillispoort aan de Korte Waterstraat. Coen Free is ook de bedenker van de naam Boschlogie. De drie initiatiefnemers zochten in eigen kring inleiders. En zo werden Cock de Bekker-Dupont, plebaan Gerrit van de Camp, Jan van Ee, Coen Free, Frans van Gaal, Theo Gielis, Peter-Jan van der Heijden, Henny van der Heijden-Molhuysen, Charles de Mooij, Rien van Rosmalen en Peter Verhagen de inleiders van het eerste uur. Nort Lammers kreeg in 1992 een rol als roostermaker-projectleider. Na een persbericht waren binnen twee weken alle vijftig beschikbare plaatsen bezet. Op zaterdag 15 september 1990 ging de eerste cursus Boschlogie van start. Op dertien achtereenvolgende zaterdagen passeerden verschillende facetten van de geschiedenis van onze stad de revue. Op 15 december reikte de Wethouder van Onderwijs, Joke van der Beek, in het Stadsarchief de eerste certificaten uit aan vijftig trotse, nieuwbakken Boschlogen. Een van hen was Rob Hoogeboom, die sindsdien op zijn visitekaartje trots 'Boschloog' heeft staan. Hij staat, mede dankzij zijn opleiding, tevens aan de wieg van de Werkgroep Verzamelaars Hertog Jan van de Kring Vrienden. BelevingPlebaan Van de Camp hield zijn inleiding niet op de zaterdag, maar nodigde zijn cursisten op de vrijdagavond uit, in de grote en lege kathedraal. Hij vroeg de deelnemers om het gebouw eerst op zich te laten inwerken, in stilte. Daarna vertelde hij over het interieur en behandelde hij de Sint-Jan als bezinningsgebouw. Voor de cursisten waren het fantastische ervaringen. Dit laatste (de beleving van de cursisten) is altijd het geheim van het grote succes van Boschlogie geweest. In die beginfase kwamen de deelnemers vooral uit de Kring Vrienden; tegenwoordig komen veel mensen ook van buiten 's-Hertogenbosch, soms uit verre buitenlanden, zoals de Verenigde Staten. Een van de deelnemers uit dat land was een oud-Bossche, die na de cursus opnieuw in haar geboortestad ging wonen.Vanwege de grote belangstelling werd na de eerste cursus een tweede reeks bijeenkomsten georganiseerd; die was ook binnen de kortste keren volgeboekt. Nadien werd elk jaar in het voor- en najaar een cursus Boschlogie georganiseerd. En steeds waren de cursusplaatsen snel bezet, er ontstonden wachtlijsten. Boschlogie is, aldus Coen Free, een instituut geworden, op het moment dat Boschlogie in de carnavalsoptocht haar intrede deed. Met carnaval 2003 werd via een praalwagen de draak gestoken met ambtenaren die niks van 's-Hertogenbosch zouden weten. Zo is het idee voor Rambo ontstaan, de Boschlogiecursus voor raadsleden en ambtenaren. NavolgingLandelijk zijn er pogingen geweest om Boschlogie na te volgen. De enige geslaagde poging tot nu toe is Gouda, met de naam Goudologie. De organisatie - het Gouds Historisch Platform - onder voorzitterschap van oud-Bosschenaar Hans Suiskens, heeft het Bossche concept vrijwel voor 100% gekopieerd. De reden dat het in andere steden niet gelukt is, ligt volgens Coen Free in het gegeven dat er steeds partnerschap gezocht werd met de gemeente. Zodra een gemeente gaat meedoen, worden er allerlei eisen gesteld aan professionalisering, subsidiëring, structurering, reglementering. Dit 'gevaar' bedreigde bijvoorbeeld op zeker moment Jeubo, Jeugd-Boschlogie. “Onze vrijwilligers moesten zich ineens gedragen als ambtenaar,” aldus Free, “ze werden er doodongelukkig door. Ik heb toen heel snel de gemeentelijke subsidie van 10.000 gulden teruggegeven; hadden ze bij de gemeente nog nooit meegemaakt.” Zijn advies: zorg ervoor, dat de gemeente geen subsidiërende partij wordt.Cultureel DNAInzet en deskundigheid van de inleiders zijn binnen Boschlogie onverminderd groot. Samen met de 'beleving' voor de cursisten is dit de kern van het grote succes. “Er heerst een bepaalde cultuur onder onze vrijwilligers; die is vol passie.” Men ziet het belang in van behoud en verspreiding van het Bossche culturele erfgoed. De aanwezigheid van bijzondere monumenten als de Sint-Janskathedraal, de Binnendieze en ons unieke stratenpatroon speelt hierbij ongetwijfeld een rol. Evenals het feit dat 's-Hertogenbosch hoofdstad is geweest van een van de vier rechtsgebieden van het voormalige hertogdom Brabant. En ook beeldbepalende organisaties als de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap en Rederijkerskamer Moyses' Bosch doen dat. Zoiets nestelt zich in het culturele DNA van een stad. Er bestaat nog volop belangstelling om als inleider te fungeren. Nog steeds komen mensen met een Bosch onderwerp op de proppen: zo blijft het elan erin.ToekomstSucces kent vele vaders. Met het concept van Boschlogie gaan personen en/of organisaties wel eens aan de haal. Om een mogelijk misverstand uit de wereld te helpen: het Koning Willem I College (KW1C) is intellectueel, economisch en juridisch eigenaar van de cursus Boschlogie; de inleiders blijven uiteraard intellectueel eigenaar van hun bijdragen. Organisatie en uitvoering van de Boschlogiecursussen zijn vanaf het begin tot nu toe in handen van drie partijen: KW1C, Kring Vrienden en Stadsarchief. Boschlogie blijft een wezenlijk onderdeel van het KW1C, ook als Coen Free geen algemeen directeur meer zal zijn.En de toekomst ziet er nog steeds zonnig uit: elke nieuwe cursus zit vol, er zijn wachtlijsten en vele nieuwe onderwerpen kunnen nog deel gaan uitmaken van Boschlogie III. Zelfs de wervende folders van de eerste jaren kunnen inmiddels achterwege blijven. 's-Hertogenbosch blijft in alle opzichten een unieke en rijke stad! | 12 |
KringNieuws 3 (2011) 12-13
Functies
Coen Free
Functies / onderscheiding(en)
- Voorzitter college van bestuur Koning Willem I College
- Voorzitter Raad van Commissarissen van Language Institute Coeli B.V.
- Moeder Truus Poffer, 18 februari 1999
- Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, 2006
- Culturele penning 's-Hertogenbosch, 20 juni 2013
Artikelen
| 1979 |
Coen FreeLiteratuur rondom het beleg van 's-HertogenboschBossche Bouwstenen II (1979) 97-107 |
|
| 2006 |
Astrid BerkhoutCoen Free over het onderwijs: 'Doorlopende leerlijnen'de Bossche Omroep, zondag 11 juni 2006 | 36 |
|
| 2009 |
RedactieCoen Free benoemd tot president EFODLBossche Omroep zondag 6 december 2009 |
|
| 2010 |
RedactieJeroen Bosch trofee gaat naar Coen FreeBrabants Dagblad vrijdag 31 december 2010 |
|
| 2011 |
Ed Hupkens & Nik de VriesIn het DNA van de stadKringNieuws 3 (2011) 12-13 |
|
| 2011 |
Wim HagemansCursusleiding Boschlogie boos na 'ontslag-mail'Brabants Dagblad dinsdag 12 juli 2011 |
|
| 2011 |
Robčrt van LithCoen Free zoekt eigen opvolger bij het Koning Willem I CollegeBrabants Dagblad zaterdag 27 augustus 2011 |
|
| 2011 |
RedactieCoen Free kondigt afscheid aan tijdens opening studiejaarBossche Omroep zondag 26 augustus 2012 | 5 |
|
| 2012 |
RedactieCoen Free voorzitter BoschtionBrabants Dagblad woensdag 5 december 2012 | 27 |
|
| 2013 |
‘Nederland blijft in hokjes denken en mist zo de boot’Coen Free vertrekt dit jaar bij het Koning Willem I College maar blijft zich volop bemoeien met de gehele community.
Tilly van Uffelen | Brabants Dagblad vrijdag 7 juni 2013 | 26-27
|
|
| 2013 |
Afscheid op zijn Free'sEen culturele penning en een knipoog.
Tilly van Uffelen | Brabants Dagblad vrijdag 21 juni 2013 | 25
|
|
| 2013 |
Coen Free : Onafhankelijk denker‘Mijn functie is voorzitter van het College van Bestuur van het Koning Willem i College, maar mijn vak is literatuur-historicus’, zegt Coen Free in een gesprek aan de vooravond van zijn afscheid. Edoch, Coen Free is zoveel meer.
Bossche Bladen 2 (2013) 50-54
|
|
| 2014 |
Annick Cornielje, Tessa van Velzen en Fons van WieringenOnderwijsbiografie 7
familiegeschiedenisvanwieringen.nl
|
|
| 2017 |
Onderwijs- en cultuurman Coen Free uit Den Bosch overledenErevoorzitter Coen Free (71) van het College van Bestuur Koning Willem I College is maandagochtend na een ziekbed overleden. De geboren en getogen Bosschenaar was een topman in het onderwijs in Nederland, maar was in zijn stad ook nauw betrokken bij kleine en grote initiatieven.
Jos van de Ven | Brabants Dagblad maandag 24 april 2017
|
|
| 2017 |
Ad PijnenburgCoen Free, markant en invloedrijk
Stadsblad woendag 3 mei 2017 | 5
|
|
| 2017 |
RedactieIn memoriam : Coen Free, verankerd in het cultuurhistorische DNA van de stadBossche Kringen 3 (2017) 30 |
Boeken
| 2010 |
Coen FreeDit gaat nooit voorbij : Bossche Popmuziek en Literatuur in de Sixties
Koning Willem I College (2010) | ISBN 90-7830-004-5
|
Literatuur en bronnenpublicaties
Coen Free, Zoete Lief, oorzaak veler plagen (1999) 28, 58, 80, 82
Henk Henkes, Van den Raethuys tot Stadhuis (2016) 52, 250
Paul Kriele, Ge kunt me nog meer vertelle... (1989) 85
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |