body=[<b>Beschrijving:</b> José Damen<br><b>Datering:</b> 14 juli 1973<br><b>Fotograaf:</b> Bert Verhoeff<br><b>Nummer:</b> 626px-Jose_Damen_1973b<br><b>Bron:</b> Nationaal Archief]

afb. Bert Verhoeff, 14 juli 1973

José Damen

's-Hertogenbosch 12 november 1959

'Propagandistische waarde voor het Brabantbad'

De aanleiding tot iets kan soms vreemd zijn. Een jaar of vijf oud breekt José Damen haar arm en houdt daar een stijve elleboog aan over. Op doktersadvies gaat ze op zwemles in het toen nog maar pas geopende Brabantbad. Het recreatief zwemmen wordt al snel wedstrijdzwemmen en weldra behoort ze in alle leeftijdsgroepen tot de Nederlandse en internationale top. Uiteindelijk resulteert dat in een startbewijs voor de Olympische Spelen van Montréal 1976. Ruim een jaar later is het allemaal weer voorbij. "Iets met de wervels, waardoor de zenuwen in de verdrukking kwamen." José (Josina Regina Adriana Antonia Maria) Damen is een rasechte Bossche. Op 12 november 1959 geboren aan het Gheert van Calcerplein, verhuist ze al op jonge leeftijd naar de Vechtstraat. Veel later blijft ze ook als mevrouw Miltenburg-Damen de Aawijk trouw. "Vanaf ons trouwen in 1987 wonen we in de Scheldestraat. Om de hoek toen bij de broertjes Van Bladel, de zeilers. Met Willy van Bladel heb ik nog in de klas gezeten op het Sint-Janslyceum." Na haar actieve loopbaan keert José Damen nog terug in het topsportwereldje, maar wel een heel ander wereldje. "Onze jongste twee dochters hebben tot hun zestiende geturnd. Op nationaal niveau bij Prins Hendrik in Vught, Dat betekende onder meer drie keer in de week naar de regionale training in Prinsenbeek. En dat was dus ook veel kilometers maken ... als ouders. Turnen is immers heel trainingsintensief en daar zit een kostenplaatje aan. Maar dat hebben we er altijd graag voor over gehad. Zelf ken je de sportwereld maar al te goed en weetje hoe moeilijk het is om een stapje terug te doen."	40
Zelf heeft José in haar jeugd geen reisproblemen om in haar 'trainingshal' te komen. Het splinternieuwe Brabantbad ligt immers om de hoek. "Ik vond het een reusachtig groot zwembad in het begin. Het begon allemaal met een training op zaterdag, later werd dat twee keer per week en uiteindelijk lag ik twee keer per dag in het water. Zes ochtenden van 6 tot 7 uur en ook nog vier middagen met elk 1,5 uur. Maar ik heb dat altijd graag gedaan; ik hield van de trainingen." Haar eerste NK's zwemt ze in de leeftijdscategorie tot 12 jaar en wanneer de jaren doortellen stapt ze steeds over naar de groep waarin de meeste meiden twee jaar ouder zijn. Dat is wel meteen een schot in de roos. Zelfs aan de media gaat het niet voorbij. Op 7 februari 1972 schrijft Martin van Daal in het Brabants Dagblad over José Damen: 'Een jeugdig, sterk zwemstertje, dat over een voortreffelijke wedstrijdmentaliteit beschikt, heeft de aandacht op zich gevestigd. Haar zwemstijl is bijna perfect, maar de keerpunten zijn nog voor verbetering vatbaar. Voor de zwemsport in Den Bosch en tevens als propagandistische waarde voor het Brabantbad, is het van belang, dat dit jonge zwemtalent meer trainingsfaciliteiten krijgt." Van Daal blijkt het al snel bij het rechte eind te hebben. Met liefst 13 medailles keert Damen in de zomer van 1973 terug van het NK in Vlaardingen. En uiteraard mag ze vervolgens naar de grote wedstrijden. Bij de Europese jeugdkampioenschappen in Leeds eindigt ze zowel op de 100 als 200 meter vlinder als tweede. "Mjn eerste wereld-kampioenschap was later dat jaar in Belgrado. Ik zwom zowel de vlinder- als de wisselslag. Of dat verstandig was? Ik weet het niet, maar het overkomt je. De omstandigheden waren toen ook heel anders dan nu. Wat wist een meisje van 13 toen? Bovendien was ik ook nog een heel iel meisje. Heel anders dan die Oost-Duitse meiden. Je wist bij voorbaat al dat daar de twee eerste plaatsen naartoe gingen. Maar waarom dat zo was? We hebben er nooit bij stilgestaan waar die zware stemmen vandaan kwamen!" Als opkomend puber - bestond het woord toen al? - reist Damen vervolgens de hele wereld over. En ziet veel zwembaden en hotelkamers. Bij het EK van 1974 wordt ze in Wenen vierde op de 800 meter vrije slag. Een jaar later pakt ze met de estafetteploeg brons bij het WK in Colombia. En is ze klaar om echt door te stoten naar de internationale top. "En dat alles ging toen nog zonder krachttraining en doping." Het hoogtepunt van haar carrière moet in 1976 komen. Als zestienjarige reist ze af naar Montréal. Om te vlammen op haar sterkste individuele nummers: de 100 en 200 meter vlinderslag. "Teleurstellend eindigde dat; ik kwam niet eens door de series heen." Met de estafetteploeg gaat het wel beter. Samen met Diane Edelijn, Wijda Mazereeuw en Enith Brigitha eindigt ze als vijfde. Als derde zwemster zet Damen een tijd op de 100 meter vlinderslag neer van 1.05,16, bijna een seconde sneller dan in haar individuele wedstrijd. Een uitpuilende ordner met veel krantenknipsels is nu nog een stille getuige van wat Damen zoal in de verschillende zwembaden presteert. Daarin opvallend weinig over die Olympische Spelen. Wat algemene verhalen; geen wedstrijdverslagen. Een jaar la-	42
ter gaat Henri van der Steen bij haar op visite voorafgaand aan het EK. De kop in het Brabants Dagblad van 2 juli 1977 schreeuwt: 'Het grote ongenoegen van José'. Dat belooft wat. Citaat 1: Het grote ongenoegen voor José Damen is duidelijk in de begeleiding en trainingsfaciliteiten terug te vinden. Niet alleen Enith Brigitha, toch Nederlands supervedette, maar ook José Damen moet haar uurtjes onder belabberde omstandigheden volzwemmen. Haar verhaal: "Het is bij mij altijd zo geweest, dat van begeleiding geen sprake was. Dan is het ook belangrijk geweest, dat ik zoveel verschillende trainers heb gehad. Eerst Mertens, toen die ziek werd mijn vader, daarna Oer van Dijk, toen Albert Stofberg, weer Van Dijk en nu Martin Swinkels." Citaat 2: "Ik zou best door willen gaan, maar dan moet er wel iets tegenover staan. Zoals Enith het doet wil ik ook wel: halve dagen werken en toch een vol salaris pakken. Dan wil ik ook wel elke dag een paar uur trainen. Nou kom ik thuis, ik moet m'n huiswerk maken en dan nog eens trainen. En ik verdien niks." Citaat 3: Teleurgesteld in veel zaken, maar niet kapot. Ze weet wat ze kan en wil dat er nog één keer uithalen. "Ik sta nu eigenlijk al drie jaar stil. Wel getraind, maar mijn tijden zijn al sinds '74 niet verbeterd. Ik heb vaak ruzie gehad met Ger van Dijk, maar hij wees me in ieder geval op mijn mogelijkheden. Dat heb ik nodig, een richttijd, een doel. Nu moet ik dat zelf zo'n beetje uitzoeken, want Martien zegt zoiets niet. En ik verrek het hem te vragen." Ondanks de tegenvallende resultaten is Damen anno 2012 nog steeds enthousiast wanneer ze het over de Spelen heeft. "Dat is overweldigend. Ik had van tevoren niet gedacht dat het zo groots was. Je bent met duizenden sporters bij elkaar; iedereen heeft zijn eigen verhaal. En dat drie tot vier weken in een groot dorp. Je leeft in een golf; je gaat er in mee." Weer terug thuis uit Montréal blijkt ze ineens te beseffen dat er meer in het leven is dan zwemmen alleen. Het zwempak wordt onderin de kast geknikkerd en ze gaat stappen in plaats van trainen. Diep in de nacht terugkeren en ook andere dingen doen die voor een topsporter verboden zijn. Na een paar maanden trekt het water toch weer en maakt ze een aardige comeback. Maar dan is het zwemmen plotseling echt voltooid verleden tijd. "Het was nooit prettig, maar de pijn in mijn rug werd steeds erger. Achttien jaar was ik toen en iets in de wervels zorgde ervoor dat de zenuwen in de verdrukking zaten. Via een heupoperatie werd alles met schroeven rechtgezet. De oorzaak van de klachten bleef onbekend..." In 1979 wordt duidelijk dat het bedrijven van topsport niet meer bij haar leven hoort. Via een foto bij een keuring wordt ze doorgestuurd naar een orthopeed. Meteen stoppen met zwemmen is de duidelijke boodschap. Met het Atheneum B-diploma op zak stort ze zich aanvankelijk vol goede moed op een studie geneeskunde, maar dat blijkt te zwaar. Via een opleiding tot medisch analiste in Den Bosch werkt ze tot de oudste geboren wordt in het Carolusziekenhuis. "Van het zwemmen was ik niet rijk geworden; dat kostte alleen maar veel geld. Je kreeg in die tijd een reiskostenvergoeding en her en der een zwempakje. Dus verdiende ik er wat bij toen de kinderen kwamen."	43

Olympische sporen in s-Hertogenbosch (2012) 40-43

2012

Henk Mees en Piet Lauwen

José Damen : 'Propagandistische waarde voor het Brabantbad'
Olympische sporen in 's-Hertogenbosch (2012) 40-43

Bossche Encyclopedie |