afb. A.F.A.M. Wetzer, 26 augustus 2020

Hinthamerstraat 29

functie: winkel/woonhuis

Achter de voorgevel

Een kleinigheidje

door Henny Molhuysen

Vandaag bekijken we het pand Hinthamerstraat 29, op de hoek van de Gasselstraat. Zelf geeft men er een andere naam aan: Hinthamerpromenade 29.

De Hinthamerstraat was een van de eerste straten die de stad kende. Ook buiten de Leuvense Poort was er in de dertiende eeuw reeds bebouwing. Op de hoek van de Gasselstraat en de Hinthamerstraat was het eerste gasthuis van de stad gevestigd. De kapel hiervan werd in de vijftiende eeuw aan de Broederschap van St. Anna verkocht. Deze brak het gebouw echter in 1523 af en bouwde een nieuwe kapel, die niet meer aan de Hinthamerstraat zelf lag.
De Hinthamerstraat kende tot het begin van de negentiende eeuw hier een bebouwing van woonhuizen. Het hoekpand heette 'De gekroonde witte zwaan'. In het begin van de vorige eeuw verdween deze bebouwing en werd er tussen de Hinthamerstraat en de Kerkstraat de Ned. Hervormde kerk gebouwd.
Zowel aan de Kerkstraat als aan de Hinthamerstraat was er een open stuk grond tussen de straat en het kerkgebouw. Het open stuk aan de Kerkstraat werd in het begin van de zeventiger jaren toegevoegd aan de openbare ruimte, het werd het Kerkpleintje.
Het open terrein aan de zijde van de Hinthamerstraat bleef zeer lang onbebouwd. Tot 1904 heeft er een hek van houten palen gestaan die als een scheiding fungeerde. In 1900 werd door het kerkbestuur een plan ingediend om twee winkelwoonhuizen te realiseren. Dit plan werd gerealiseerd en bij de bouw van deze panden stootte men bij het aanleggen van de fundamenten op de resten van de middeleeuwse gasthuiskapel.
In het hoekpand vestigde Th. Ytsma, de boekhandelaar, zijn zaak. Hij had een groot assortiment, want het was een 'Algemene en Wetenschappelijke Boekhandel; Muziek- en Kunsthandel; Kantoorboekhandel'. Voor drukwerk kon men eveneens bij hem terecht. Voor degenen die tijdschriften wilden raadplegen had hij de leesinrichting 'Lectura', met meer dan 36 tijdschriften. Zo'n twintig jaar lang was deze zaak op het hoekje gevestigd.
In de twintiger jaren vestigde slager P. Nouwens (die meer panden in de stad bezat) hier een Centrale Vleeshal. Later veranderde hij zijn huurpand in Cafetaria Noba, dat er tot ongeveer 1970 te bezoeken was.
Mevrouw K. Mulders opende in 1972, toen de straat als winkelpromenade ingericht werd, een kledingszaak onder de naam Modehuis Maison Kitty. Drie-en-een-half jaar later verbouwde de familie Mulders het pand opnieuw en weer kreeg het een horecabestemming. Het werd een petit-restaurant onder de naam Bagatelle. Waar komt deze naam vandaan?
In 1779 werd in Parijs aan de rand van het Bois de Bologne in twee maanden, 64 dagen, een kasteeltje gebouwd naar aanleiding van een weddenschap, aangegaan tussen Graaf van Artois en Maria-Antoinette. De graaf schonk het slotje aan zijn geliefde, voor hem was het maar een kleinigheidje, een 'bagatelle'. Deze naam werd in mei 1976 overgenomen door Eef en Kitty Mulders.
Brabants Dagblad vrijdag 10 maart 1995
Gemeentelijk monument

Hinthamerstraat 27-29 en Gasselstraat 1

Context

(Bouw)historie:
De panden aan de Hinthamerstraat 27, Hinthamerstraat 29 en Gasselstraat 1 werden in 1900 gelijktijdig gebouwd op een kavel die al enige tijd onbebouwd was. Van oorsprong bevond het perceel zich direct buiten de Leuvense Poort en de eerste stadsomwalling.
Aanvankelijk stond er op deze plek het ziekengasthuis en vanaf de 15de eeuw de Sint Annakapel, met aan de Hinthamerstraat bebouwing. Deze bebouwing werd rond 1819 samen met de Sint Annakapel gesloopt ten behoeve van de bouw van de Nederlands Hervormde kerk. De sloop vond kort voor de kadastrale opmetingen plaats, zodat de stedelijke structuur en percelering niet op de kadastrale minuut zijn weergegeven.
Het terrein tussen de Hinthamerstraat en de kerk werd tussen 1819 en 1900 niet bebouwd en functioneerde als tuin. In 1900 werd de tuin bebouwd met het onderhavige complex van Hinthamerstraat 27-29 en Gasselstraat 1.
Het werden twee grote winkelpanden met woonhuizen erboven in een eclectische bouwstijl van vier bouwlagen hoog.

Ligging:
De panden bevinden zich aan de zuidzijde van de Hinthamerstraat in een bouwblok, tussen de Sint Annaplaats en de Gasselstraat, nabij de Markt. De panden beslaan het volledige perceel. Aan de rechterzijde grenst het complex aan twee panden. Aan de linkerzijde is geen bebouwing en grens het complex / hoekpand aan de Gasselstraat. Aan de achterzijde grenst het complex aan de Nederlands Hervormde kerk.

Beschrijving

Algemeen (hoofdvorm, kap, kelder):
Het complex heeft een rechthoekig plattegrond, waarbij de hoek van de Hinthamerstraat - Gasselstraat is afgeschuind. Het complex heeft vier bouwlagen onder een plak dak met forse dakschilden aan de straatzijde. Deze zijn gedekt met leien in maasdekking en voorzien van meerdere dakkapellen. Onder een deel van het complex is een kelder aanwezig. Het complex bestaat uit twee delen. Het rechter deel is Hinthamerstraat 27 en het linkerdeel bestaat uit Gasselstraat 1 (links) en Hinthamerstraat 29 (midden).

2
Voorgevel en linker zijgevel:
De voor- en linker zijgevel zijn gemetselde gevels met gele verblendstenen en hardstenen speklagen. Het rechter, symmetrische geveldeel (Hinthamerstraat 27) is voorzien van een middenrisaliet die wordt beëindigd met een tuitgevel met schouderstukken en dubbele hals. Het linkerdeel (Hinthamerstraat 29 en Gasselstraat 1) wordt gekenmerkt door twee trapgevels op de hoek van de straat waartussen een afgeschuinde hoek is gepositioneerd. De begane grond wordt van de verdiepingen gescheiden door een zware hardstenen cordonlijst. De gevel van het hele complex wordt afgesloten door een bakstenen fries met een houten bakgoot voorzien van decoratieve gootklossen. De detailleringen in het metselwerk en houtwerk (ramen, kozijnen en deuren) zijn rijk en verfijnd geprofileerd.
De voorgevel van het pand aan de Hinthamerstraat 27 heeft op de begane grond vernieuwde winkelpuien in de bestaande gevelopeningen onder een ijzeren ligger met versieringen. In de middenrisaliet is de deuropening gesitueerd. Deze opening heeft aan beide zijde een gemetselde penant met hardstenen borstwering en een hardstenen rondboog met sluitsteen boven het bovenlicht. Boven deze opening bevindt zich een balkon met hardstenen balkonplaat en een siersmeedijzeren hekwerk. Aan weerszijde van dit balkon zijn hardstenen zuilen aanwezig. De hardstenen bekleding loopt verder door naar de tweede verdieping, waarop een frans balkon rust. Hierachter zijn openslaande deuren gesitueerd.
Links en rechts van de middenrisaliet zijn meerdere gevelopeningen met bovenlicht en latei gesitueerd ten behoeve van de woningen. Deze zijn uitgezonderd het grote venster rechts op de eerste verdieping voorzien een segmentvormige ontlastingsboog met hardstenen aanzetstenen en sluitsteen. Het grote vensters op de eerste verdieping rechts is voorzien van glas-in-lood met florale motieven.
Het middenrisaliet wordt met een tuitgevel afgesloten waarin een venster is gesitueerd.
Rechts wordt de gevel geflankeerd met een gemetselde hoekliseen.
3
Het linkerpand (Hinthamerstraat 27) wordt van het rechterpand (Hinthamerstraat 29 - Gasselstraat 1) gescheiden door een scheidende muur met rookkanaal. Deze scheidende muur is voorzien van een trapgevel haaks op de voorgevel.
De voor- en zijgevel van het pand aan de Hinthamerstraat 29 en Gasselstraat 1 hebben aan beide zijde een trapgevel waartussen een afgeschuinde hoek is gepositioneerd. De begane grond is voorzien van drie grote elipsvormige gevelopeningen omrand met natuursteen. Deze zijn voorzien van een meerruits bovenlicht waarvan de roeden rijk zijn versierd. De invulling aan de onderzijde is in het verleden gewijzigd. In de zijgevel is nog een tweede venster aanwezig met hogere borstwering én een entree naar de verdiepingen. In de afgeschuinde hoek is de voordeur gesitueerd. Deze is aan de bovenzijde voorzien van een hardstenen rondboog waar het grote bovenlicht is gesitueerd. Hierboven is een erker met zinken dak en houten panelen. Deze wordt door twee ijzeren consoles gedragen.
Op de verdiepingen zijn meerdere vensters aanwezig ten behoeve van de woning. Deze zijn, uitgezonderd het grote venster op de eerste verdieping in de voorgevel, voorzien een segmentvormige ontlastingsboog met hardstenen aanzetstenen en sluitsteen.
Enkele bovenlichten, waaronder dat van de erker, zijn voorzien van glas-in-lood met florale motieven.

Rechter zijgevel:
Het pand wordt aan de rechterzijde begrensd door bebouwing. Een klein deel steekt echter boven het rechter buurpand uit. Dit betreft een gemetselde gevel met gele verblendstenen. De gevel wordt afgesloten met een boeiboord waarachter een hoog steil dak is gesitueerd.

Achtergevel:
De achtergevel betreft een gemetselde gevel met gemetselde speklagen en snijvoegwerk.
Hierin zijn meerdere (T-)vensters gevat. De gevel wordt afgesloten met een boeiboord met aan de linkerzijde een windveer en aan de rechterzijde een halve trapgevel.

Ruimtelijke indeling en gebruik:
De begane grond en eerste verdieping van het linker deel (Hinthamerstraat 27) is als winkel in gebruik en betreft een grote ruimte.
De tweede en zolder verdieping zijn als opslag voor de winkel in gebruik. Enkele oorspronkelijke binnenwanden zijn op de tweede en zolderverdieping nog aanwezig.
De begane grond van het rechter pand (Gasselstraat 1 en Hinthamerstraat 29) is als restaurant in gebruik, de verdiepingen thans als hotel.

Constructies:
Het pand heeft volgens de bouwtekening uit 1900 een traditionele constructieve opbouw met dragende gemetselde gevels, waarin enkelvoudige balklagen van de verdiepingsvloeren en zoldervloer zijn opgelegd. Over de balken liggen vermoedelijk nog de bijbehorende (grenen) vloerdelen. De dakconstructie bestaat uit houten spanten van rechthoekig gezaagd hout.

Interieurelementen:
Het interieur van het pand aan de Hinthamerstraat 27 is voorzien van moderne afwerkmaterialen. Het is onbekend wat de staat is van de stucplafonds achter het systeemplafond. De oorspronkelijke structuur is op de begane grond en eerste verdieping verloren gegaan.
Het pand aan de Hinthamerstaat 29 - Gasselstraat 1 is op de begane grond volledig gemoderniseerd uitgezonderd de toegang naar de verdiepingen. Hier is een tochtportaal met oorspronkelijke vleugeldeuren gesitueerd met stucplafond en terrazzo vloer. Via de oorspronkelijke trap kom je uit op de verdiepingen van dit pand waar een hotel met woning is gevestigd. Hier zijn nog de oorspronkelijke paneeldeuren, stucplafonds, keukenkast, toilettegels en enkele schouwen van zwart marmer aanwezig.

Erf, bijgebouwen, diversen:
Het complex heeft geen erf of bijgebouwen.

4

Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst

1. Architectonische en stedenbouwkundige waarden
De panden aan de Hinthamerstraat 27-29 en Gasselstraat 1 hebben stedenbouwkundige waarde vanwege de ontwikkeling van de historische gebouwde omgeving. De voor die tijd forse schaal heeft zich goed gevoegd in het kleinschalige stedelijk weefsel. Het pand is in 1900 gebouwd op een voormalig kerkplein van de Nederlands Hervormde kerk, zij waren tevens opdrachtgever. Het complex is uitgevoerd in de typische laat-19de-eeuwse eclectische stijl. De hoofdmassa en gevels, in het bijzonder de voor- en linker zijgevel, verkeren in een zeer gave staat.
Hierdoor heeft het gebouw hoge architectonische en stedenbouwkundige waarde.

2. Bouw- en kunsthistorische waarden
De panden verkeren in uiterlijke verschijningsvorm en hoofdlijnen nog in oorspronkelijke staat. De gevels, balklagen, kapconstructie, daken zijn allemaal in dezelfde bouwperiode gerealiseerd. Het metselwerk en houtwerk (ramen, kozijnen en deuren) zijn rijk en verfijnd gedetailleerd.
Hierdoor heeft het pand bouwhistorische waarden.
De diversiteit aan materialen waarin de gevels zijn opgetrokken, zijn typerend voor deze periode waarin deze materialen voorhanden waren. Samen met de markante vormgeving van het pand, wordt de eclectische stijlperiode uit het laatste kwart van de 19de eeuw gekenmerkt. Hierdoor heeft het object kunsthistorische waarde.

3. Cultuurhistorische waarden
De panden zijn in 1900 gebouwd op het terrein van de Nederlands Hervormde kerk in een tijdperk waarin grote winkelpanden in steden ontstonden. De grote gevelopeningen op de begane grond herinneren aan deze tijd waarin producten in de etalage werden getoond. De wijze waarop deze panden en gevels zijn ingedeeld en vormgegeven, vertegenwoordigen cultuurhistorische waarde.

Het complex Hinthamerstraat 27-29 en Gasselstraat 1 uit 1900 uitgevoerd in een zo kenmerkende eclectische vormentaal, is op basis van bovenstaande criteria, met genoemde detailleringen en verfijndheid, beschermingswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ’s-Hertogenbosch. Mogelijk nog verborgen interieurelementen maken onderdeel uit van het monument.
5
Afdeling Erfgoed 's-Hertogenbosch (AEH)
Mosmans

Hinthamerstraat

Tj. Ytsma

359. "De gekroonde witte Zwaan" anno 1669. "De roode Schoen".
37
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te 's-Hertogenbosch ('s-Hertogenbosch 1907) 37
Artikelen
1995

Henny Molhuysen

Achter de voorgevel : Een kleinigheidje
Brabants Dagblad vrijdag 10 maart 1995 (foto) 		 
Adresboeken
Hinthamerstraat 29
M 359

De gekroonde witte Zwaan (????)
Hinthamerstraat C 420 (1820)
Hinthamerstraat A 25c (????)
1908T.H. Ytsma (boek- en kunsthandel)
Hinthamerstraat 29 (1909)
1910J.F. Droste (firma T.H. Ytsma) boek- en kunsthandel
1943Cafetaria NOBA
1928Centr. Vleeschh. N.V. Nouwens
1943N.V. Nouwens' Slagerijen
1961Noba (cafetaria)
19??mevr. K. Mulders (petit-restaurant-bar Bagatelle)
Afbeeldingen
  • 13 maart 2016
  • 13 maart 2016

Nummeraanduiding

Nummer:29
Postcode:5211 MD
BAG-ID:0796200000399580
Perceel:HTG00-H-4624

Monument

Soort:Gemeentelijk monument
Nummer:SOM0793

Locatie

Google Maps
OpenStreetMap
Stad in kaart

Op deze pagina

Achter de voorgevel
Adresboeken
Afbeeldingen
Artikelen
Gemeentelijk monument
Mosmans
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |