afb. H.W.B.
Het oxaal
Prent 21.5 x 30.0 cm
Londen, South Kensingtonmuseum. Afbeelding van het oxaal uit de Sint Janskathedraal.
Stadsarchief (0002402)
Artikelen
| 1918 |
P. BuschmannHet oxaal van 's-HertogenboschOnze Kunst 34 (1918) 1-35 |
|
| 1919 |
Th. GoossensLeeestafelBossche Bijdragen II (1919) 363 |
|
| 1920 |
Elisabeth NeurdenburgHendrick de Keyser en het oxaal van Coenraet van NorembergBulletin van den Nederlandschen Oudheidkundigen Bond 4 (1920) 159-165 |
|
| 1938 |
Elisabeth NeurdenburgHet oxaal van de St Janskerk te 's-Hertogenbosch en Nicholas StoneOudheidkundig jaarboek 2 (1938) 38-44 |
|
| 1948 |
Elisabeth NeurenburgVI. De Jongeren naast Hendrick de Keyser, Francesco DieussartDe zeventiende eeuwsche beeldhoukunst in de noordelijke Nederlanden (1948) 93-101 |
|
| 1969 |
Charles AveryThe Rood-Loft from 's-HertogenboschThe Phaidon Press. Victoria and Albert Museum (1969) |
|
| 1975 |
Jan VosBossche oksaal in 'Victoria and Albert Museum'Brabants Dagblad zaterdag 12 juli 1975 (foto) |
|
| 1980 |
Hans BronkhorstMooiste monument van Den Bosch nu in LondenBisdomblad 58 (1980) 20 (foto's) |
|
| 1994 |
M. WestermannA monument for Roma Belgica. Functions of the oxaal at 's-HertogenboschNederlands Kunsthistorisch jaarboek 45 (1994) 383-446 |
|
| 2001 |
G. van TussenbroekBelgisch marmer in de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden (1500-1700)
Bulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond 100 (2001) 61-63
|
|
| 2003 |
Nik de VriesHet oksaal van de Sint-Jan IKringNieuws 6 (2003) 9-10 |
Kunstafbeeldingen
|
Oxaal, kruising en schip van de Sint-Jan, 1632
vervaardiger: Pieter Saenredam ()
|
|
Sint-Janskerk, 19e eeuw
vervaardiger: B. van de Laar ()
De Sint-Janskerk werd, eerst in 1810 door een besluit van Napoleon, maar uiteindelijk pas officieel door een besluit van Koning Willem I in 1816, definitief teruggegeven aan de Bossche katholieken. Toen stond het oxaal, zoals links te zien, er nog in volle glorie bij.
|
|
Oxaal, 1836
vervaardiger: Johannes Bosboom (1817-1891)
De teruggave van de Sint Jan was, zeker financieel, geen sinecure. Het exterieur van de kerk was sterk in verval en het interieur geheel aangepast aan de hervormde eredienst. Op dit schilderij is nog de aanwezigheid van het oxaal met het daarop staande orgeltje te bewonderen. Beide zouden in 1866 worden afgebroken omdat ze niet pasten in de bouworde. Het oxaal werd in 1871 verscheept naar Engeland waar het sedertdien staat opgesteld in het Victoria en Albert Museum te Londen.
|
|
Interieur van de St. Jan met het oxaal, 1857
vervaardiger: Jan Peeters ()
In de St. Jansbasiliek, het belangrijkste monument van de gotische bouwkunst in Nederland, werd in het begin van de 17e eeuw een oxaal of koorafscheiding geplaatst. Het werd opgetrokken in classicistische bouwstijl uit verschillende marmersoorten, en rijk met beeldbouwwerk versierd. In de 19e eeuw, toen de smaak door de neogotiek bepaald werd, ondervond men dit oxaal als een storend element. Het werd in 1868 uit de kerk verwijderd en kwam in het Victoria & Albertmuseum te Londen terecht. Het schilderij ontstond in 1857, 9 jaar vóór deze gebeurtenissen plaatsvonden. Het toont het oxaal nog op zijn oude plaats, in sterk contrast met de overige elementen van het kerkinterieur. Jan Peeters genoot zijn opleiding aan de Koninklijke School te 's-Hertogenbosch. Behalve kunstenaar was hij commies ter gemeentesecretarie.
|
|
Het oxaal der St. Jans-kerk, 1860
vervaardiger: G.J. Bos ()
Gezicht in de Sint Janskathedraal van westelijke naar oostelijke richting. |
Stadsrekeningen
| 1612 |
Kapittel 17. • De werklieden aan het oxaal bij de voltooijing geld geschonken. • Teruggave van den accijns voor het bier door de werklieden aan het oxaal gewerkt hebbende, gedronken. • Den accijns op den albast, marber en toetsteen aan het oxaal in de St. Janskerk gebruikt, door de Stad den pachters van de steenpacht teruggegeven.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
|
| 1613 |
Kapittel 16. • Commissie om met mr. Coenraad van Noorenberch, aangaande het oxaal in St. Janskerk tot eene schikking te komen. • Rescriptie in het proces over het oxaal in St. Janskerk tegen Coenraad van Noorenberch.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
|
| 1614 |
Kapittel 18. • Processen tegen Paulus Wollart en over het oxaal met mr. Coenraad van Noorenberch. • Proces over het oxaal. • Verhoor in het proces over het oxaal met Coenraad van Noorenberch. • De beeldhouwers Jeronimus Duquesnoy, van Brussel en Hans van Mildert uit Antwerpen, als deskundigen voor het opnemen der werken aan het oxaal, in het geschil met van Noorenberch geroepen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
|
| 1615 |
Kapittel 14. Opgenomen gelden om daarmede te voldoen aan het vonnis te voordeele van Coenraad van Noorenberch en ten laste der Stad, in het proces over het oxaal in St. Janskerk, gewezen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
|
| 1615 |
Kapittel 18. Gedeeltelijke betaling voor het oxaal aan mr. Coenraat van Noorenberch, volgens het Proces in het nadeel der Stad gewezen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
|
| 1616 |
Kapittel 20. Betaling der proceskosten in het proces met Coenraad van Norenberch over het oxaal in St. Janskerk, door de stad verloren.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
|
| 1617 |
Kapittel 21. • Commissie tot opneming van het klein orgel op het oxaal in St. Janskerk. • Overeenkomst met mr. Coenraad van Noorenberch, inn het Proces over het oxaal in St. Jans kerk. Betaling hem naar aanleiding van dien gedaan. • Commissie uit de regering met de kerkmeesters, tot het besteden der herstellingvan het klein orgel op het oxaal en het maken van het nieuw groot orgel.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
|
| 1618 |
Kapittel 22. Herstelling van het klein orgel op het oxaal in St. Janskerk.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
|
| 1619 |
Kapittel 21. Vereffening van het geschil tusschen de kerkmeesters van St. Jans kerk en den orgelmaker, over de herstelling van het klein orgel.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
|
| 1631 |
Kapittel 29. Proces in zake Coenraad van Norenborch tegen de Stad 's-Hertogenbosch, over het oxaal in St. Janskerk.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad |
Literatuur en bronnenpublicaties
J.H. van Heurn, Beschrijving der Stad 's-Hertogenbosch (2022) 115, 118
J.C.A. Hezenmans, De St. Jans-kerk te 's Hertogenbosch (1866) 68, 80, 82, 83, 84, 85, 86
Jan van Laarhoven, Zingende kathedraal (1974) 61-62
Jan van Oudheusden, De Sint Jan van 's-Hertogenbosch (1985) 91
C.F.X. Smits, De Kathedraal van 's Hertogenbosch (1907) 215-217, plaat XIX
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |