afb. 1950
Kapelaan Koopmansplein
De Muntel
Benaming
Jaar
Naam
Bron
1921
Duhamelplein
RB 28-02-1921. GB 1921 no 131.
1928
Duhamelplein
Adresboek voor 's-Hertogenbosch 1928
1945
Kapelaan Koopmansplein
BW 16-07-1945. Bijlage 1945 no 26.
1945
Kapelaan Koopmansplein
BW 29-08-1945. Bijlage 1945 no 44.
(straat overzijde Parade wordt Duhamelstraat)
(straat overzijde Parade wordt Duhamelstraat)
Bossche straatnamen
Duhamelplein sinds 1921 hart van wijk De Muntel
door Ed Hupkens
In de raadsvergadering van 28 februari 1921 werd het centraal in de wijk De Muntel gelegen plein naar een van de bouwmeesters van de Sint-Jan, Allaert Duhamel, genoemd: het Duhamelplein. In 1922 richtte bisschop Diepen (1860-1943) in de nieuwe woonwijk de Antonius van Paduaparochie op..jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Duhamelplein (na 1944: Kapelaan Koopmansplein). Kerk van Sint Antonius. Links de pastorie.<br><b>Datering:</b> 28 jui 1938<br><b>Fotograaf:</b> Fotopersbureau Het Zuiden<br><b>Nummer:</b> 0003850<br><b>Bron:</b> Afdeling Erfgoed 's-Hertogenbosch (AEH)]") Het voormalige Duhamelplein anno 1938, dat in 1945 tot Kapelaan Koopmansplein werd omgedoopt.Foto: Stadsarchief Op 8 augustus 1944 werd in de Kerkstraat de collaborateur Piet van Kessel (bijnaam 'de Kin') geliquideerd. De Duitsers namen tal van represaillemaatregelen. Een daarvan was de arrestatie van kapelaan Henricus (Harry) Koopmans, die vermoedelijk betrokken was bij het verzet. Op 8 augustus 1944 werd hij - op het Duhamelplein - door Duitse soldaten doodgeschoten, terwijl hij probeerde te vluchten. Waarschijnlijk is zijn lichaam in Kamp Vught gecremeerd. Juli 1945 werd het Duhamelplein - als eerbewijs - omgedoopt in Kapelaan Koopmansplein. Elf jaar later vond op het plein de onthulling plaats van het door Peter Rovers vervaardigd monument, 'Maria met Kind'. Het beeld kwam te staan op de plaats waar kapelaan Koopmans dodelijk in de rug getroffen werd. Het plein ziet er nu heel anders uit dan het vroegere Duhamelplein. De perken en grasveldje - dat in de oorlog gebruikt werd als noodbegraafplaats - zijn verdwenen, de verkeersweg is verlegd. Augustus 1983 werd een sloopvergunning voor de Antoniuskerk afgegeven. In 1985 kwamen er 53 seniorwoningen in een appartementengebouw voor in de plaats. Na de ontmanteling van de kerk verloor ook de pastorie haar functie. Het pand is nog enige tijd gebruikt door verscheidene kerkelijke organen. Tot voor enkele jaren was er het Marokkaans consulaat in gevestigd. Eveneens aan het Duhamelplein werd van 1924 tot 1927 het gebouw voor de Koninklijke School voor Kunst, Techniek en Ambacht (KTA) gebouwd. November 1927 werd het imposante pand door prins Hendrik geopend. De school met haar kenmerkende gevel trok tientallen jaren lang duizenden studenten. De KTA werd MTS en later HTS, voor zij opging in de Hogeschool 's-Hertogenbosch. Leerlingen en docenten verdwenen naar de Sportlaan achter het station, het gebouw kwam leeg te staan, verkocht en geheel gerenoveerd. Het complex werd verbouwd tot 163 appartementen (Muntel Carré) en 1200 m2 winkelruimte. |
Stadsblad woensdag 8 februari 2012
Muntelonderzoek
Naamsverklaring I
Duhamelplein
|
Het huidige Kapelaan Koopmansplein draagt tot 1945 de naam Duhamelplein. Alard Duhamel, 'Meester vanden Wercke', is een kunstlievend technicus uit het laat-middeleeuws bloeitijdperk. Onder zijn leiding komt de symbiose van kunst, techniek en ambacht op een prachtige manier tot uiting in het beroemdste monument in 's-Hertogenbosch, de Sint Janskerk. Vandaar dat dit plein, dat het hart van de Muntel vormt, de naam van deze kunstenaar krijgt. | 97 |
|
Op 16 juli 1945 besluit de Gemeenteraad dit plein een nieuwe naam te geven: Kapelaan Koopmansplein. | 98 |
Frans Peters, 'Straatnamen op de Muntel' in: De Muntel II (2004) 97-98
Naamsverklaring II
Kapelaan Koopmansplein
|
Dit plein is genoemd naar kapelaan H.G.M. Koopmans. Op 9 augustus 1944 wordt de 38-jarige Koopmans opgepakt door vier mannen van de Sicherheitsdienst. Koopmans doet nog een vluchtpoging door de pastorie aan het Duhamelplein uit te rennen. Midden op het plein, in de schaduw van 'zijn' Sint Antoniuskerk, wordt hij echter in de rug geschoten. Even later is hij dood. Kapelaan Koopmans zou een rol hebben gespeeld in het verzet. Hij hielp onderduikers door distributiebonnen, geld en mogelijk vervalste persoonsbewijzen te verschaffen. De moord op kapelaan Koopmans wordt ook in verband gebracht met de aanslag op 'De Kin', een dag ervoor. Op 8 augustus wordt in de Kerkstraat, ter hoogte van Boekhandel Heinen, de beruchte Nederlandse SD-er 'De Kin' doodgeschoten. Hij woont sinds januari 1944 in 's-Hertogenbosch en is alom gevreesd vanwege zijn bedrevenheid in het opsporen van onderduikers. Gekleed in een gitzwart uniform, lopend naast zijn fiets en in het gezelschap van zijn herdershond, is hij 'de schrik van Den Bosch'. | 98 |
|
Er zijn al vaker pogingen gedaan om hem te liquideren. Maar op 8 augustus lukt het dus wel. Na deze aanslag nemen de Duitsers onmiddellijk maatregelen. De stad wordt afgegrendeld, bioscopen en café's moeten dicht en de Bossche politie krijgt opdracht om meer dan 200 fietsen te vorderen. Met de moord op Koopmans zouden de Duitsers een slachtoffer voor een represaillemaatregel gevonden hebben. Meteen na de oorlog wordt kapelaan Koopmans herdacht. Aan het einde van het jaar 1945 wordt het Duhamelplein in de Bossche wijk de Muntel omgedoopt tot Kapelaan Koopmansplein. In 1956 komt het tot de oprichting van een monument voor de kapelaan op het naar hem genoemde plein. | 99 |
Frans Peters, 'Straatnamen op de Muntel' in: De Muntel II (2004) 98-99
Verdwenen stadsbeelden
Allaert du Hameel en Kapelaan Koopmans
door Henny Molhuysen|
Het Du Hameelplein in de wijk De Muntel veranderde later in het Kapelaan Koopmansplein. Het centraal gelegen plein in de stadswijk DE Muntel, werd in 1921 genoemd naar een van de bouwmeesters van de Sint-Jan: Allaert du Hameel. Aan dit plein zou, vanzelfsprekend in de jaren twintig in een katholieke stad, een kerk worden gebouwd en ook scholen. In 1922 richtte Mgr. Diepen een parochie in de nieuwe wijk op; de parochie Antonius van Padua. In hetzelfde jaar reeds werd het bouwplan door het kerkbestuur ingediend. Wolter te Riele was de architect van het gebouw dat 1300 zitplaatsen zou tellen. De kerk was uit waalsteen opgetrokken. Een belangrijk kenmerk waren de houten gewelven, die door middel van stenen ribben met elkaar verbonden waren. Op het dak zouden rode dakpannen komen. Naast de kerk kwam een pastorie, bestemd voor één pastoor en drie kapelaans. De kerk zou ƒ 135.210,- kosten; de pastorie ƒ 41.790,-. Al in 1917 besloot de gemeenteraad dat de over verschillende gebouwen verspreide Koninklijke School voor Kunst, Techniek en Ambacht (de KTA) op de Muntel gebouwd zou worden. De voordelen zouden zijn: het gunstige noorderlicht, de rustige omgeving, terwijl door zo'n groot schoolgebouw ook de wijk aan karakter zou winnen. Verschilende plannen werden ingediend, het Rijk draaide in die jaren ook de geldkraan dicht en het ontwerp van de Dienst Gemeentewerken zou pas tien jaar later gereed zijn. Op 28 november 1927 werd de KTA officieel geopend door prins Hendrik. De Bossche burgemeester Van Lanschot sprak over de lange periode tussen plan en opening: 'Bossche Mühlen mahlen langsam aber mahlen tun sie fein'. In de oorlogsjaren was de school in bezit genomen door Duitse militairen, terwijl in de bevrijdingsdagen van oktober 1944 vele Bosschenaren uit de wijk en omliggende buurten een schuilplaats vonden in de kelders. De parochie had niet alleen haar kerkklokken verloren, maar ook kapelaan Koopmans. Henricus Koopmans was betrokken bij het verzet en werd op 8 augustus 1944 door Duitsers doodgeschoten terwijl hij probeerde te vluchten. In 1945 werd het Duhamelplein omgedoopt in Kapelaan Koopmansplein. Het ziet er nu heel anders uit als het Du Hameelplein. Het plein is gereconstrueerd: de perken zijn verdwenen, de verkeersweg is verlegd en het plein is parkeerterrein geworden. De kerk is eveneens verdwenen en heeft plaatsgemaakt voor een flatgebouw. De school met haar kenmerkende gevel trok decennialang vele duizenden studenten. De KTA werd MTS en later HTS, voor zij opging in de Hogeschool 's-Hertogenbosch. De leerlingen en docenten verdwenen naar de Sportlaan en het gebouw kwam leeg en werd verkocht. Thans wordt het geheel verbouwd. De 70 jaar oude school blijft gedeeltelijk bewaard en modernere bebouwing gesloopt. Er komen 163 appartementen en 1200 m2 winkelruimte. |
Brabants Dagblad donderdag 9 mei 1997
Artikelen
| 1979 |
RedactieKerk aan Kap. Koopmanplein wordt afgebroken. Woonflat in plaats van Muntelkerk.Brabants Dagblad donderdag 25 januari 1979 (tekening, foto) |
|
| 1997 |
Henny MolhuysenVerdwenen stadsbeelden : Allaert du Hameel en Kapelaan Koopmans.Brabants dagblad zaterdag 10 mei 1997 (foto) |
|
| 2004 |
Laurens Ruzius en Monique BrummansAugustus 1944: Kapelaan Koopmans en 'de Kin'.Bossche Bladen 2 (2004) 45 |
|
| 2015 |
Brabants Dagblad woendag 14 oktober 2015 | 4 |
Panden
Kapelaan Koopmansplein 2
Duhamelplein 2 (1921)
| 1928 | R.M. Barten - A.J.M. de Beer - H.A.J. van Laarhoven - L.M. Sloots - J.G.F. Verhoeven |
| 1943 | A.J.M. de Beer (pastoor) |
Kapelaan Koopmansplein 2 (1945)
| 1948 | Techniek en Ambacht Kon. School voor Kunst (M.T.S.) |
| 1960 | Hogere technische school |
Kapelaan Koopmansplein 127
Gemeentelijk monument
Kapelaan Koopmansplein 125-119
Gemeentelijk monument
Kapelaan Koopmansplein 117-115
Gemeentelijk monument
Kapelaan Koopmansplein 113
Gemeentelijk monument
Kapelaan Koopmansplein 17
Duhamelplein 17 (1921)
| 1943 | J.J.F.M. de Reeper (electricien) |
Kapelaan Koopmansplein 17 (1945)
Kapelaan Koopmansplein 15
Duhamelplein 15 (1921)
| 1943 | J. van Berkum (meterijker) - J.B. van Gaart (stuurman) - wed. M. de Natris-van de Aa |
Kapelaan Koopmansplein 15 (1945)
Kapelaan Koopmansplein 13
Duhamelplein 13 (1921)
| 1943 | A.P.A. Simons (goudsmid) |
Kapelaan Koopmansplein 13 (1945)
Kapelaan Koopmansplein 11
Duhamelplein 11 (1921)
| 1943 | P.J.J.E. van Mulken (procuratiehouder) |
Kapelaan Koopmansplein 11 (1945)
Kapelaan Koopmansplein 9
Duhamelplein 9 (1921)
| 1943 | J.M. Hoen (koopman) |
Kapelaan Koopmansplein 9 (1945)
Kapelaan Koopmansplein 7-5
Duhamelplein 5-7 (1921)
| 1943 | A.P.J. van Rooij (boekhandelaar) - "Rooij-Krijnen, A. van (boekhandel", " drukkerij", " sigaren, sigaretten, tabak)" |
Kapelaan Koopmansplein 5-7 (1945)
Kapelaan Koopmansplein 3
Duhamelplein 3 (1921)
| 1936 | J.H. Claassen (dienstbode) |
| 1943 | H.G.M. Koopmans (kapelaan) - C.A.M.J. Swagemakers (R.K. priester) |
Kapelaan Koopmansplein 3 (1945)
| 1965 | Pastorie H. Antonius |
Kapelaan Koopmansplein 1
Duhamelplein 1 (1921)
| 1928 | R.K. Kerk |
Kapelaan Koopmansplein 1 (1945)
Postcodes
5212 NH 1.. 29 5212 NT 31.. 59 5212 NV 61..105 5212 NW 113..127 5212 NH 2..218
Literatuur en bronnenpublicaties
Henk Henkes, Van den Raethuys tot Stadhuis (2016) 34, 73
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 391, 392
n: vermelding in een voetnoot
.jpg "Henricus Gerardus Maria Koopmans (1906-1944)")
Bossche Encyclopedie |