afb. Fotopersbureau Het Zuiden, 28 juli 1938
Heilig Sacrament
architect: Jan van der Valk (1873-1961)
bouwjaar: 1935
sloop: 2002
locatie: Sonniusstraat 1
Parochie is opgericht november 1933. De kerk is geconsacreerd 22 april 1936.
Gids voor Katholiek 's-Hertogenbosch
Achter de voorgevel
Kerk toegewijd aan het Allerheiligst Sacrament
door Henny Molhuysen|
Vandaag is het Sacramentsdag. In Den Bosch staat een kerk, die is toegewijd aan het Allerheiligst Sacrament. We nemen een kijkje achter de voorgevel van: Sonniusstraat 1. Sacramentsdag werd voor het eerst in 1246 te Luik gevierd naar aanleiding van een visioen van Augustinus Juliana van Cornillon. In 1264 stelde Paus Urbanus IV het feest van de Insteling van het H. Sacrament des Altaars verplicht voor de gehele kerk. Gedurende de middeleeuwen was de Sacramentsprocessie een van de grote stedelijke processies in Den Bosch. De Oude Schuts was bijvoorbeeld verplicht in tabbaard mee te lopen. In 1451 verordeneerde het stadsbestuur dat de grote klok van de Sint Jan, de 'Margriet of Grym' ondermeer tijdens deze processie geluid moest worden. In 1480 werd volgens de eigen traditie de 'Broederschap van het Hoogheilig Sacrament' opgericht, die nog steeds bestaat en nu onderdak vindt bij de paters Capucijnen. Sacramentsdag was dus vroeger een van de belangrijkste kerkelijke feesten en werd gevierd op de donderdag na Dievuldigheidszondag. In de jaren dertig van deze eeuw werd begonnen met de stadsuitbreiding De Vliert. In eerste instantie viel dit gebied onder de parochie Sint Pieter. Ook het noodkerkje, dat in de Vogelwijk gebouwd was, hoorde bij deze parochie. Maar gezien de grote uitbreiding van dit gebied werd de noodzaak gevoeld een eigen zelfstandige parochie te stichten. In 1933 benoemde Mgr. Diepen B.J.M. Schoenmakers, tot dan kapelaan te Helmond, officieel tot pastoor van de parochie van het Allerheiligst Sacrament. Zijn eerste opdracht was een kerk te bouwen. De grond moest aangekocht worden van de gemeente, maar was erg duur. Daarom vroeg men die ter beschikking te stellen voor de helft van de prijs. Hierover werd op 26 juni 1934 in de gemeenteraad zwaar gediscussieerd. Een verkapte subsidie, vond de raad. Ook het feit dat de parochie een katholieke aannemer en katholiek georganiseerde arbeiders eiste, stuitte op bezwaar. Maar in december kon het werk toch besteed worden en op 17 juni 1935 legde Mgr. Diepen de eerste steen. Deze bisschop wijdde op 22 april 1935 de kerk in en daags daarna was er de eerste dopeling: Adriaan van Gent. De kerk was gebouwd volgens het ontwerp van de Tilburgse architect J. v.d. Valk. In de achtergevel werd onder de daklijst Christus aan het kruis met ter weerszijde Johannes en Maria in steen uitgehouwen door de Utrechtse beeldhouwer Uyterwaal. Inwendig sloot Rüthener zandsteen en diverse bogen af. Toch was de kerk maar half klaar. Het was nog maar een 'halve kruiskerk' en werd aan de voorzijde afgesloten door een noodgevel. De Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten voor de afbouw. Ook de woningbouw op de Vliert stagneerde en de noodzaak tot uitbreiding van de kerk was dus voorlopig ook niet dringend. Wel bracht in 1941 Ninaber van Eyben nog een muurschilderij aan: Calvarie en de kroning van Maria. In 1937 had hij al een Christus Eucharisticus geschilderd met vier evangelisten. Toen in 1942-1943 de klokken door de Duitsers werden gevorderd, kreeg pastoor Schoenmakers tot zijn verbazing vrijstelling, hoewel de klok in de Sacramentskerk geen historische waarde had. Wellicht gold deze vrijstelling de klok van het naast de kerk door de Duitsers gevorderde fraterhuis, maar de kerkklok bleef hangen. Bij de bevrijding van de stad werd de kerk zwaar beschadigd en kon voorlopig alleen provisorisch hersteld worden. Er werd weer gebouwd op de Vliert en de kerk werd te klein. Bij het zilveren priesterfeest van pastoor Schoenmakers in 1950 werd de eerste steen 'tot den afbouw der kerk' gelegd naar ontwerp van Jan en Ed van der Valk. Het 'halve kruis' werd een heel kruis. In 1958 schilderde Marius de Leeuw op de westwand van het zuidertransept 'Het leven heeft zijn verloop' (geboorte-onderricht-verdriet-dood). In de jaren zestig ging het kerkbezoek omlaag en in de jaren zeventig kwam de discussie op gang welke kerk in de Muntel-Vliert gesloten moest worden. Dat werd uiteindelijk in 1997 de Antonius van Padua op de Muntel. De Sacramentskerk werd verkleind en in hetzelfde jaar 1977 werd de aangepaste 'achterkerk' in gebruik genomen. Voor hoe lang nog? |
Brabants Dagblad donderdag 6 juni 1996
Artikelen
| 1996 |
Henny MolhuysenAchter de voorgevel : Kerk toegewijd aan het Allerheiligst SacramentBrabants Dagblad donderdag 6 juni 1996 (foto) |
|
| 2018 |
Geert DonkersSluiting SacramentskerkBossche Kringen 5 (2018) 46-47 |
Boeken
| 2012 |
Geert DonkersKerk en parochie van het Allerheiligst Sacrament te 's-Hertogenbosch
Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch 2012
|
|
Literatuur en bronnenpublicaties
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 383
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |